Ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ, σε άρθρο του στον Guardian για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα, έγραψε μεταξύ άλλων: «…Στην Ελλάδα, κανένα κόμμα που το έμβλημά του μοιάζει επιτηδευμένα με σβάστικα, και το οποίο κοιτάζει νοσταλγικά τη δικτατορία, δεν θα μπορούσε θεωρητικά να είναι ιδιαίτερα επιτυχημένο. Η χώρα υπέφερε στα χέρια των ναζί και των συνταγματαρχών. Η είσοδος της Χρυσής Αυγής στο Κοινοβούλιο αποκαλύπτει την απελπισία των Ελλήνων ψηφοφόρων, που εναγωνίως ψάχνουν μια φωνή – όσο δημαγωγική και εξτρεμιστική κι αν είναι αυτή».
Η «απελπισία» που επισημαίνει ο Μαρκ Μαζάουερ είναι η μία συνιστώσα του προβλήματος. Η άλλη, είναι το γενικευμένο μίσος για την κοινωνία (ανεξάρτητα εάν εκφράζεται κυρίως προς τους μετανάστες) και για το κοινοβουλευτικό σύστημα, που οδηγεί τόσο τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής όσο και τους ίδιους τους εκπροσώπους και εκλεγμένους βουλευτές της. Η απάνθρωπη επίθεση εναντίον των Αιγύπτιων ψαράδων στο Πέραμα, την ώρα που κοιμούνταν στην ταράτσα του σπιτιού τους, οι «εξαγγελίες» βουλευτή του κόμματος ότι θα πετάξει έξω από τους παιδικούς σταθμούς και τα νοσοκομεία τους μετανάστες, αναλαμβάνοντας και δράση στη Βουλή για όσους λένε «αρλούμπες για τα εθνικά θέματα (σ.σ. Σκόπια)», ο τραυματισμός δημοτικού συμβούλου στο εκλογικό περίπτερο του ΚΚΕ στην Αγία Παρασκευή από δύο άτομα με το σύνθημα «Κομμούνια, θα πεθάνετε»,… κάθε μέρα φέρνει και κάτι καινούργιο.
Η παθογένεια της βίας μπορεί να αναλυθεί αρμοδίως, από διαφορετικές οπτικές και ειδικότητες επιστημόνων. Οι ψυχαναλυτές, π.χ., μπορεί να στρέφονταν στην «κακοποιημένη» παιδική ηλικία, να ερμήνευαν τη σχέση (ή την απουσία σχέσης) με τη μητέρα ή τον πατέρα. Να εστίαζαν στην αυτοπεριφρόνηση και στο πώς μπορεί να πυροδοτήσει παρόμοιες συμπεριφορές. Χωρίς αυτό φυσικά να συνεπάγεται απλοϊκές και αβασάνιστες γενικεύσεις. Οι κοινωνιολόγοι, ενδεχομένως, να εξέταζαν την ευθραυστότητα της κοινωνικής συνοχής, πώς οι μεγάλες καταστροφές αποδιαρθρώνουν τον κοινωνικό ιστό, μετατρέποντας τον κόσμο μας σε μια πρωτόγονη, απολίτιστη έρημο. Ο φόβος μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τον πιο ανελέητο εγωτισμό.
Τον τελευταίο καιρό η Αθήνα μοιάζει να μετατρέπεται σε ζούγκλα: λεηλασίες, κλοπές, φόνοι, ξυλοδαρμοί. Οι καταστροφές (φυσικές και οικονομικές) κάνουν ορατό το κοινωνικό απόβρασμα (εγχώριο και εισαγόμενο) που σε εποχές ομαλότητας παραμένει κρυμμένο και ελεγχόμενο.
Η έκρηξη απελπισίας και μίσους της ελληνικής κοινωνίας εκφράστηκε πολιτικά με τον πιο εχθρικό και αλλοπρόσαλλο τρόπο. Το σπάταλο, αποτυχημένο και διεφθαρμένο σύστημα διακυβέρνησης δεν είναι επαρκής απάντηση για μια τόσο εκτεταμένη αντιπάθεια.
Ωρα να αναρωτηθούμε, ως πολίτες και ψηφοφόροι: ποιοι ιδεολογικοί μηχανισμοί διέπουν τη ζωή μας; Υπάρχει ο εντός μας ηθικός νόμος; Τι σημαίνει οικονομική διάσωση όταν επελαύνει η βαρβαρότητα και ταυτόχρονα κυριαρχεί η πεποίθηση ότι διαρκώς φταίνε οι άλλοι; Οι εταίροι, οι ξένοι, οι πολιτικοί (συλλήβδην);
Εχει δίκιο ο Μαζάουερ. Μέσα στην οχλοβοή και στις γενικεύσεις, την ήπια προσαρμογή μας επί έτη σε ένα τηλεοπτικό τοπίο που εξέθρεψε πάσης φύσεως τέρατα και ένα πελατειακό σύστημα διακυβέρνησης με αλληλοεξυπηρετήσεις μέχρι… θανάτου, προστέθηκαν η εκτεταμένη ανεργία και η ανέχεια.
Απομένει να δούμε αν η «απελπισία» μεταφραστεί και σε απομόνωση από την Ευρώπη ή επιθυμία να μην αποκοπούμε από αυτήν. Απομένει, δηλαδή, να δούμε πόσο αυτοτιμωρητικό μπορεί να είναι ένα εκλογικό αποτέλεσμα.