«H Δημοκρατία ευδοκιμεί εκεί όπου υπάρχει ταπεινότητα», γράφει στο βιβλίο του «Γιατί Δημοκρατία;» (εκδ. Νεφέλη) ο Τζον Κην, Αυστραλός καθηγητής και ιδρυτής του Κέντρου Μελέτης για τη Δημοκρατία στο Λονδίνο. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε κι αυτήν την ανάγνωση στην απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια να καταργήσει την ετήσια δεξίωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Ορθότατη, φυσικά, απόφαση, και για την αποφυγή δημόσιων εξόδων σε καιρό οικονομικής ένδειας αλλά και γιατί η συγκεκριμένη εκδήλωση είχε προ πολλού γίνει κοσμική παρέλαση. Οσο περιττός, όμως, κι αν είναι ένας τέτοιος εορτασμός τόσο απαραίτητη και πολύτιμη είναι μια συζήτηση, ένας διαρκής προβληματισμός για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει σήμερα, σε καιρό έντονων κραδασμών, η Δημοκρατία.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που ασκούν κριτική στη Δημοκρατία στην Ελλάδα μετά το 1974. Ούτε πρέπει να θεωρούμε γραφικούς όσους το τελευταίο διάστημα έχουν εκστομίσει το «μια χούντα μάς χρειάζεται» – υπάρχει κάποιος που δεν το έχει ακούσει έστω μία φορά;
Η άνοδος της Ακροδεξιάς που οδήγησε στην είσοδο της Χρυσής Αυγής στο ελληνικό Κοινοβούλιο κάνει πολλούς πολίτες να αγωνιούν, όλους όσοι θεωρούν ότι η δημοκρατία είναι μια θεμελιώδης αξία. Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε το γεγονός ότι αμφισβητείται, κρίνεται, δοκιμάζεται. Και έχει απόλυτο δίκιο ο Τζον Κην όταν υποστηρίζει ότι χρειάζονται νέα επιχειρήματα για την υπεράσπισή της, ένα καινούργιο λεξιλόγιο που να προβάλλει την οικουμενική ανωτερότητά της. Διανύουμε την περίοδο της υπό παρατήρηση δημοκρατίας, σημειώνει.
Μετά την άμεση Δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας και την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, έχουμε περάσει στη φάση κατά την οποία ανεξάρτητες αρχές διασφαλίζουν και ελέγχουν την ομαλή λειτουργία των κοινοβουλευτικών θεσμών. Ακόμα κι έτσι, όμως, δεν έχει δυστυχώς έως τώρα αποδειχθεί αν αυτοί οι μηχανισμοί είναι αρκετά ισχυροί και αδιάβλητοι. Υπάρχει έντονη δυσφορία σήμερα απέναντι στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα. Κι αν μείνουμε μόνο εντός ελληνικών συνόρων, σε αρκετό βαθμό είναι δικαιολογημένη. Τα σκάνδαλα και η αίσθηση της ατιμωρησίας, σε συνδυασμό με τη δυσβάστακτη για μεγάλα στρώματα της κοινωνίας οικονομική κρίση, δημιουργούν εύφορο έδαφος για ακραίες απόψεις και συμπεριφορές.
Η Δημοκρατία όμως είναι ένας ζωντανός οργανισμός, βρίσκεται διαρκώς εν εξελίξει και, όπως υποστηρίζει ο Τζον Κην, «ποτέ δεν είναι πιο ζωντανή απ’ όταν έχει συναίσθηση του ατελούς χαρακτήρα της. Η δημοκρατία πρέπει συνεχώς, καθημερινά, να αποδεικνύει ότι είναι… δημοκρατία».
Αντί εορτασμών, ωφελεί να έχουμε συνεχώς κατά νου το θετικό της στοιχείο, όπως πολύ εύστοχα το έχει περιγράψει ο Νοτιοαφρικανός συγγραφέας Ντζαμπούλο Ντεμπέλε: «Η Δημοκρατία δεν είναι «καλή» αυτή καθεαυτήν· είναι το πολίτευμα που κάνει εφικτά τα καλά πράγματα».