Παρά τις καταστροφολογικές προβλέψεις όσων υποκύπτουν στη «σαγήνη της απαισιοδοξίας», η αλήθεια είναι ότι τα χρόνια της κρίσης έφεραν τα κράτη της Ευρωζώνης πιο κοντά. Ολες οι αποφάσεις που ελήφθησαν κινούνται προς την κατεύθυνση της ενοποίησης, όχι της διάλυσης. Αν το σκεφτούμε λίγο, το 2009 μόλις, θα εθεωρείτο ανήκουστη τρέλα να τοποθετούν η Αυστρία και η Φινλανδία δισεκατομμύρια ευρώ σε έναν κοινό «κουμπαρά», από τον οποίο θα μπορούν να τραβάνε χρήματα οι τράπεζες της Ισπανίας. Χάρη στα βήματα που έγιναν, η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος στη σύγχρονη ιστορία, το οποίο αν και χρεοκόπησε, δανείζεται σήμερα με επιτόκιο μικρότερο του 3%, για να καλύψει τα ελλείμματά του.
Επίσης, παρά τη δικαιολογημένη γκρίνια, οι πολίτες της Ευρώπης στήριξαν μέχρι σήμερα τις αποφάσεις που ελήφθησαν, όπως διεφάνη για παράδειγμα από τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ελλάδα και την Ολλανδία. Κάθε φορά που ο κόμπος έφτανε στο χτένι, η επιλογή ήταν τελικά ευρωπαϊκή. Ορισμένοι θα πουν ότι φταίει η τρομοκρατία των ΜΜΕ. Αρκεί όμως να παρακολουθήσει κανείς τα δελτία ειδήσεων και τα πρωτοσέλιδα των περισσότερων εφημερίδων στην Ελλάδα, με τις κορώνες περί «κατοχικών» αξιώσεων των Ευρωπαίων, για να αντιληφθεί ποιο είναι το πραγματικό κλίμα στον Τύπο. Οσο για το τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη; Οι προσπάθειες να διαφυλαχθεί το κεκτημένο της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα έπρεπε να είναι απολύτως κατανοητές. Δεν αναφέρομαι μόνο στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών, την οποία απολαμβάνουμε για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ιστορία, χάρη στην Ε.Ε. Αν συγκρίνει κανείς τα εργατικά δικαιώματα, την περιβαλλοντική νομοθεσία, τα ποσοστά αναλφαβητισμού, το προσδόκιμο επιβίωσης και το κοινωνικό κράτος στην Ευρώπη, με οτιδήποτε ισχύει οπουδήποτε αλλού στον κόσμο και οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο παρελθόν, θα διαπιστώσουμε ότι οι Ευρωπαίοι σήμερα είναι οι πιο προνομιούχοι άνθρωποι που είχε ποτέ ο κόσμος. Ενδεικτικά αναφέρω ότι αν προσθέσουμε τις κοινωνικές παροχές που απολαμβάνουν και τα 6,5 δισεκατομμύρια των υπόλοιπων κατοίκων του πλανήτη τότε το συνολικό ποσό είναι κάτι παραπάνω από το μισό, από το αντίστοιχο των κοινωνικών παροχών που απολαμβάνουν οι μόλις 500 εκατ. Ευρωπαίοι. Δεύτερο παράδειγμα: Ενας καλοπληρωμένος ιδιωτικός υπάλληλος στο Βέλγιο επιβαρύνεται κάθε χρόνο με περίπου το 70% των εισοδημάτων του σε φορολογία εισοδήματος και περιουσίας. Τέτοιας έκτασης αναδιανομή του ιδιωτικού πλούτου, για την παροχή δημοσίων αγαθών, μόνο σε προϊστορικές «κοινωνίες μοιράσματος» έχουν παρατηρήσει οι ανθρωπολόγοι.
Φυσικά, απέχουμε πολύ από το να εξαλείψουμε τη φτώχεια και την ανεργία στην ήπειρό μας. Και φυσικά υπάρχουν οι ευρωπαϊκές εξαιρέσεις, όπως η Ελλάδα, όπου οι περιορισμένοι, λόγω εκτεταμένης φοροδιαφυγής, πόροι, μοιράζονται αδιακρίτως σε ζώντες και τεθνεώτες, αόμματους και αετομάτηδες και αναπαύονται οι «της ενδεκάτης ως οι εργασάμενοι από της πρώτης». Η σύγκριση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας όμως δεν πρέπει να γίνεται με κόσμους αγγελικά πλασμένους, όπου Χερουβείμ αρπίζουν θείες μελωδίες σε ευτυχισμένους αγίους, αλλά με τα όσα ισχύουν σήμερα στον κόσμο και όσα ίσχυαν στο παρελθόν.
Πολύ σύντομα, μετά τις ευρωεκλογές του 2014, θα συγκληθεί συνέλευση για νέα ευρωπαϊκή συνθήκη, με τη λέξη «ομοσπονδία» να αναφέρεται επισήμως πλέον σε όλα τα όργανα. Ηδη αναζητούνται τρόποι μερικής αμοιβαιοποίησης των εθνικών χρεών, στο πλαίσιο των ορίων που ορίζουν τα υφιστάμενα συντάγματα των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Οι αποφάσεις που δρομολογούνται πλέον αγγίζουν τον σκληρό πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας, γεγονός που -σε συνδυασμό με τις αφόρητες κοινωνικές πιέσεις που δημιουργούνται από τη βίαιη αναδιάρθρωση των οικονομιών του Νότου- θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις. Ο δρόμος μπροστά είναι «στρωμένος με νάρκες», όπως παραδέχονται και φύσει αισιόδοξοι Ευρωπαίοι διπλωμάτες. Το ερώτημα είναι αν θα τον περπατήσουμε, έχοντας πλήρη συναίσθηση του τιμήματος…