Οταν δεν υπάρχει μια κεντρική αντίληψη για το πού βρισκόμαστε και πού πηγαίνουμε, είναι φυσικό να κυριαρχούν στη δημόσια ζωή σκιές και υποψίες, ενώ διάφορες ιδιοτελείς δυνάμεις θα καθορίζουν την ημερησία διάταξη προς δικό τους όφελος. Αν δεν είχαμε ζαλιστεί από την ατέρμονη αγωνία για το ποιες νέες θυσίες θα κάνουμε ώστε να κρατηθεί η χώρα εν ζωή με νέα δάνεια, θα είχαμε πάθει πολύ μεγαλύτερη ταραχή βλέποντας το επίπεδο της πολιτικής, καθώς και τη γενική δυσλειτουργία της χώρας. Η κοινωνία μας μεταλλάσσεται ραγδαία χωρίς κάποια καθοδήγηση, χωρίς την αίσθηση του τι είναι σωστό και τι λάθος. Δεν υπάρχει μια κεντρική αφήγηση, κάποια κατεύθυνση.
Οι παλιές δομές αμφισβητούνται έντονα: οι πολιτικοί των πρώην «κομμάτων εξουσίας», οι δικαστικοί, οι δημοσιογράφοι χρεώνονται την αποτυχία του παρελθόντος και το οδυνηρό παρόν. Οι πολιτικοί είναι είτε απολογητικοί είτε (αν είναι από τα μη κεντρώα κόμματα) επιθετικοί. Επειδή το πολιτικό κέντρο έχει κατακερματιστεί, κανείς δεν θέλει να το εκπροσωπήσει, να το προστατέψει· έτσι, οι ακραίες φωνές ακούγονται χωρίς απάντηση, ενώ λίγοι σηκώνουν ανάστημα εναντίον ακραίων συμπεριφορών. Οι περισσότεροι πολίτες πλήττονται από ανασφάλεια, από μειωμένα εισοδήματα και δυσβάσταχτα έξοδα. Ο, τι γνώριζαν αμφισβητείται, φοβούνται ακόμη μεγαλύτερες απώλειες.
Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες μέρες είδαμε την επανεμφάνιση λιστών με ονόματα πολιτικών που φέρεται ότι εμπλέκονται σε μικρά ή μεγάλα παραπτώματα, καθώς και τον θεαματικό εκτροχιασμό της συμπεριφοράς του προέδρου της Βουλής. Αιωρούνται πάλι υποψίες για μεγάλες συγκρούσεις πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, για λόγους που δεν γνωρίζουμε. Αναπτύσσουμε οικειότητα με ακραίες μορφές πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς – σαν να μην έχουμε θεσμούς. Μέσα στη ζάλη βλέπουμε τους εαυτούς μας απλοϊκά, ενώ παρουσιάζουμε λάθος εικόνα στον υπόλοιπο κόσμο. Εδώ, οι κυβερνώντες κατηγορούνται ως πειθήνια όργανα των πιστωτών μας (και για αυτό φοβούνται να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις, καταλήγοντας μόνο σε περικοπές), ενώ οι παλικαρισμοί της ενίοτε αντιπολίτευσης πείθουν τους εταίρους μας ότι δεν θέλουμε να είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας.
Ποιοι είμαστε, όμως; Ισως βοηθάει να θυμηθούμε πώς βλέπαμε τους εαυτούς μας πριν την κρίση. Τότε, νιώθαμε Ευρωπαίοι – αλλά με ιδιαιτερότητες. Πιστεύαμε ότι είμαστε πιο άνετοι, κεφάτοι, πιο γενναιόδωροι. Ημασταν περήφανοι για τους αρχαίους προγόνους μας, για τους αγώνες των τελευταίων αιώνων, για την άνοδο του επιπέδου ζωής μας. Είμαστε κομμάτι της Ε. Ε. από το 1981. Δεκάδες χιλιάδες νέοι μας έχουν σπουδάσει σε άλλες χώρες, ενώ επιστήμονες και επαγγελματίες μας διαπρέπουν σε όλο τον κόσμο. Κάθε χρόνο φιλοξενούμε εκατομμύρια ανθρώπους στην όμορφη πατρίδα μας. Γνωρίζαμε ότι είχαμε προβλήματα, αλλά γενικώς ήμασταν καλά με τους εαυτούς μας.
Δυστυχώς, μεγάλο μέρος της ευημερίας βασιζόταν στο εύκολο χρήμα του δανεισμού. Οχι όλο όμως: πολύ «ξένο χρήμα» αναπλήρωνε τους κόπους μας που χάνονταν λόγω της απίστευτης ανοργανωσιάς, σπατάλης, διαφθοράς και αδιαφορίας της δημόσιας διοίκησης (με κύρια ευθύνη των πολιτικών αλλά με την ανοχή των πολιτών), και δεν κάναμε τον κόπο να κλείσουμε τις πληγές που σήμερα αιμορραγούν με τόση ένταση.
Επειδή η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που ζήτησε τη βοήθεια των εταίρων μας, επειδή το ένα κόμμα εξουσίας «κάρφωνε» το άλλο για κακοδιαχείριση και στατιστικές ατασθαλίες, γίναμε καρικατούρα του νωθρού, πονηρού Ευρωπαίου του Νότου. Στο στόχαστρο των εταίρων, πέφτοντας από την αφθονία στην πενία, υπερβάλλουμε για το πόσο μακριά βρισκόμαστε πια από την Ευρώπη.
Καλό θα ήταν να θυμόμαστε -και εμείς και άλλοι- ότι είμαστε και θα μείνουμε στην καρδιά της Ευρώπης, ότι διαθέτουμε δοκιμασμένους θεσμούς, και ότι ο λαός μας κάνει γενναίες προσπάθειες να κρατηθεί στα πόδια του. Συνεργαζόμαστε με τους πιστωτές μας και εκτιμούμε τη βοήθειά τους, αλλά η πρώτη ευθύνη όλων είναι να κρατηθεί η κοινωνία σε ισορροπία, να πιστέψουμε πως ό, τι κάνουμε σήμερα θα είναι όχι για νέες στερήσεις, αλλά για να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Η κρίση μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε ό, τι κάναμε πάντα: με δουλειά και επιμονή, τραβάμε την ανηφόρα.