«Τα χειροκροτήματά σας δεν πρέπει να σας ωθήσουν να αγνοήσετε τις ευθύνες σας σε ό,τι αφορά τη διαφθορά της πολιτικής, όσο και την έλλειψη των αναγκαίων θεσμικών αλλαγών». Με τη φράση αυτή και απευθυνόμενος στους χειροκροτούντες βουλευτές αμέσως μετά τη θριαμβευτική επανεκλογή του, ο (αριστερών καταβολών) πρόεδρος της Ιταλίας Τζ. Ναπολιτάνο έθεσε ουσιαστικά το πρόβλημα του ευρωπαϊκού Νότου: διεφθαρμένα πολιτικά συστήματα και άρνηση πραγματοποίησης διαρθρωτικών αλλαγών.
Εδώ και καιρό, στη δημόσια συζήτηση της χώρας μας, το θέμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης αλλά και της εξόδου από τη συστημική κρίση της Ευρωζώνης προσεγγίζεται μέσα από την οπτική της κάλυψης του χάσματος μεταξύ του ανεπτυγμένου Βορρά και του αναπτυσσόμενου Νότου. Η διαχρονικά προτεινόμενη λύση για την όντως ανομοιογενή κατάσταση μεταξύ ευρωπαϊκού κέντρου και περιφέρειας είναι η μεταφορά πόρων – οι περίφημες μεταβιβάσεις από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες, ώστε να επέλθει αμφίδρομη εξισορρόπηση μεταξύ του πλεονασματικού Βορρά και του ελλειμματικού Νότου.
Σε περιόδους ευμάρειας την ονομάζουν «σύγκλιση». Σε περιόδους κρίσης τη χαρακτηρίζουν «διάσωση». Ωστόσο, η λύση αυτή αναπαράγει σταθερά τους ευρωπαϊκούς διαχωρισμούς και αντιστρατεύεται τελικά την ευρωπαϊκή ομογενοποίηση. Το μοντέλο σύμφωνα με το οποίο κάποιοι είναι προορισμένοι διαρκώς να σώζουν και κάποιοι άλλοι να σώζονται δεν έχει μέλλον. Τυχόν επικράτησή του ως πολιτική αντίληψη και πράξη θα οδηγούσε σε μια Ευρωζώνη πολλών επιπέδων και, τελικά, στη διάλυσή της.
Ομως ποια εναλλακτική θα μπορούσε ν’ αναζητηθεί για να μην ανακυκλώνεται το διχαστικό ευρωαδιέξοδο; Κατά την άποψή μου, η μόνη βιώσιμη λύση είναι η ριζική αλλαγή των πολιτικών και οικονομικών δομών του Νότου, δηλαδή η αναμόρφωση των ξεπερασμένων πολιτικών συστημάτων και ο ανασχεδιασμός της οικονομίας σε παραγωγική βάση. Αυτό σημαίνει έμφαση στη δημιουργία παραγωγικών δομών, ώστε η ανακύκλωση των πλεονασμάτων να πιάνει τόπο.
Το στοιχείο που αναδεικνύει επιτακτικά η παγκόσμια κρίση είναι ότι οι μεταβιβαστικές πληρωμές, τα πλεονάσματα και τα επιπλέον χρήματα που δίνονταν και θα συνεχίσουν να δίνονται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης δεν πρέπει να πηγαίνουν στο κενό, αλλά να αποδίδουν, παράγοντας πλούτο και εργασία. Αυτό απαιτεί την ύπαρξη νέων, αδιάφθορων και αντιπαρασιτικών δομών που θα αξιοποιούν τις μεταβιβάσεις. Η δομική παραγωγική συγκρότηση του Νότου είναι ο μόνος ασφαλής δρόμος για ν’ αποκτήσουν οι χώρες και οι λαοί της περιφέρειας αξιοπρέπεια, αυτοδυναμία και στέρεα ανάκαμψη στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Στη χώρα μας, σύμπασα η Αριστερά -από τη φιλοευρωπαϊκή που ομιλεί περί «περισσότερης Ευρώπης», μέχρι την αντιευρωπαϊκή που εντάσσει σε «αντισυστημικές» κατευθύνσεις την αποσταθεροποίηση του σημερινού ευρωσυστήματος- αρέσκεται να χρησιμοποιεί το σχήμα «Βορρά–Νότου» ως βασικό εργαλείο ανάλυσης και πολιτικής. Πιστεύω, όμως, ότι ήρθε ο καιρός να ξανασκεφτεί ότι οι μονομερείς διεκδικήσεις και τα διαρκή αιτήματα αναδιανομής δεν συνιστούν στρατηγική μετάβασης σε ένα νέο πολιτικό και παραγωγικό πρότυπο στο Νότο. Η εμμονή στη λογική της δημιουργίας μετώπου του Νότου απέναντι στον Βορρά, πέραν του ότι είναι ανεδαφική είναι επίσης ξεπερασμένη και εκφέρεται από μια ιδεολογικά και πολιτικά εξουθενωμένη ευρωαριστερά –αλλά όχι μόνο.
Οι δυνάμεις του δημοκρατικού σοσιαλισμού θα μπορέσουν να ξαναμιλήσουν με αξιώσεις στην κοινωνία όταν αναθεωρήσουν ριζικά τις παρωχημένες πια αντιλήψεις τους. Η συνεχής διανομή δανεικού πλούτου, στην οποία τις τελευταίες δεκαετίες εθίστηκε η χώρα μας, προφανώς δεν μπορεί να συνεχιστεί, αφού τα δανεικά, όπως τα γνωρίσαμε, δεν έχει πρόθεση κανείς να μας τα προσφέρει. Οσο για την περίφημη αναδιανομή, για να υπάρξει χρειάζεται πρώτα να παραχθεί πλούτος. Κι ο πλούτος αυτός παράγεται μόνον από οικονομίες που κατευθύνουν το ανθρώπινο και χρηματοδοτικό τους κεφάλαιο στη δημιουργία παραγωγικών μονάδων και υγιών θέσεων εργασίας. Χρειάζεται, λοιπόν, επανατοποθέτηση σε ζωτικές προσδοκίες του παρόντος, όπως ο βαθύς εκδημοκρατισμός των πολιτικών συστημάτων -τα οποία πεισματικά την αρνούνται- και η παραγωγική αναδιοργάνωση των οικονομιών της περιφέρειας. Είναι πια φανερό ότι η άρνηση εκπόνησης εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης της χώρας μας, με πυλώνες τις βαθιές τομές στο πολιτικό σύστημα, στο κράτος και στο οικονομικό μοντέλο, βρίσκει τελικά βολικό άλλοθι σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις (δεξιές-κεντρώες-αριστερές) στην οργάνωση μιας συγκρουσιακής αντιπαράθεσης Βορρά-Νότου. Αλλοθι που σταθερά αποβαίνει σε βάρος των πραγματικών συμφερόντων της Ελλάδας.
* Ο κ. Γιώργος Φλωρίδης είναι πρώην υπουργός, μέλος του Κοινωνικού Συνδέσμου.