Στα τέλη του πρώτου χρόνου της στην εξουσία και με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ, η τρικομματική κυβέρνηση Σαμαρά ξεπέρασε μια φοβερή δοκιμασία. Ευτυχώς, επιβιώνει ακόμα ως δικομματική. Ως προς τα κίνητρα των πρωταγωνιστών της πρόσφατης ταλαιπωρίας, μόνο εικασίες και υποθέσεις εργασίας μπορεί να κάνει κάποιος: ο κ. Σαμαράς έριξε μια ζαριά με την Ιστορία, διακινδυνεύοντας να καταλήξει σε εκλογές, με αβέβαιο, αν όχι άκρως αποσταθεροποιητικό, αποτέλεσμα. Το κίνητρό του προφανώς ήταν να δείξει ότι αυτός ήταν -και παραμένει- το αφεντικό. Ο κ. Κουβέλης βρήκε την ευκαιρία να προχωρήσει σε μια διορθωτική κίνηση απεγκλωβισμού από κεντροδεξιές, αν όχι νεοφιλελεύθερες, πολιτικές. Τέλος, ο κ. Βενιζέλος -περπατώντας σε τεντωμένο σκοινί και χωρίς δίχτυ ασφαλείας, σε μια αποθέωση ευέλικτου τακτικισμού- άφησε εκτεθειμένο, εμβρόντητο και εκτός κυβερνήσεως τον σύντροφο Κουβέλη.
Μια και ο τίτλος της σημερινής μου στήλης εστιάζει στην «πρόβλεψη», το ερώτημα είναι, τι μέλλει γενέσθαι; Προτείνω το εξής παράδοξο: «Η νέα, δικομματική κυβέρνηση θα αποδειχθεί σταθερότερη από την τρικομματική της προκάτοχο παρά τη μειωμένη αριθμητικά κοινοβουλευτική της δύναμη». Εχει, κατ’ ελάχιστον, άλλον ένα χρόνο ζωής μέχρι τις ευρωεκλογές του 2014 και τη λήξη της εξάμηνης θητείας της ελληνικής κυβέρνησης στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ανάλογα με τη δημοτικότητα της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ στα μέσα του επόμενου χρόνου, δεν αποκλείεται η προσφυγή σε εκλογές-μαμούθ (εθνικές, ευρωεκλογές, δημοτικές και περιφερειακές) περί τα τέλη Μαΐου/αρχές Ιουνίου του 2014. Πιθανότερη, όμως, είναι η πρόβλεψη ότι όσο η δημοτικότητα των κομμάτων παραμένει στα τρέχοντα επίπεδα τόσο θα ενισχύεται η μακροημέρευση της σημερινής κυβέρνησης. Προχωρώντας στον χρόνο, τον Φεβρουάριο του 2015 υπάρχει συνταγματική δέσμευση για την εκλογή του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας. Και θα απαιτηθούν 181 ψήφοι από τις τριακόσιες του ελληνικού Κοινοβουλίου για αυτήν την εκλογή. Εδώ υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες αναγκαστικής προσφυγής σε εκλογές, διότι η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες 181+ ψήφους. Βεβαίως, δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς ενδιαφέρουσες εκπλήξεις: π.χ., η κυβέρνηση Σαμαρά να προτείνει άτομα προσκείμενα στον ΣΥΡΙΖΑ, όπως τον Μανώλη Γλέζο ή τον Νίκο Κωνσταντόπουλο.
Αν δεχθούμε τις παραπάνω -ομολογουμένως γραμμικές- προβλέψεις, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην αφετηρία μιας ιστορικής μεταμόρφωσης, από τον συγκρουσιακό δικομματισμό του παρελθόντος σε συμμαχικές κυβερνήσεις που υπηρετούν γενικά αποδεκτούς στρατηγικούς στόχους. Με ανοιχτή την προοπτική της επόμενης συνταγματικής αναθεώρησης, πολλά θα πρέπει να βελτιωθούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Η διάκριση των εξουσιών, για παράδειγμα, θα ενισχυθεί με την αύξηση των αρμοδιοτήτων του προεδρικού αξιώματος ή και ακόμη με την απευθείας εκλογή του Προέδρου από τον ελληνικό λαό. Πέρα από τη συνταγματική αναθεώρηση, απαραίτητη είναι η αλλαγή του εκλογικού νόμου προς το αναλογικότερο (π.χ. το μπόνους των πενήντα εδρών για το πρώτο κόμμα θα μπορούσε να μειωθεί σε είκοσι). Επίσης, ο αριθμός των βουλευτών θα πρέπει οπωσδήποτε να μειωθεί στους διακόσιους ακολουθώντας τις πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών αναλόγου μεγέθους και αναγνωρισμένης πολιτικής ωριμότητας. Φυσικά, από όλες τις παραπάνω προτάσεις και υποδείξεις λείπει μια κορυφαία προϋπόθεση: η αλλαγή της μοιρολατρικής νοοτροπίας του μέσου Ελληνα που εκφράζεται με τις λέξεις «δεν βαριέσαι»!
Η πρόβλεψη θερινής νυκτός μπορεί να μεταβληθεί σε καλοκαιρινό εφιάλτη αν δεν ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας στις κρίσιμες μέρες και τους μήνες που ακολουθούν. Αν, π.χ., το τρέχον πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθεροποίησης και σταδιακής ανάκαμψης της οικονομίας ξεφύγει από τους στόχους του, τότε θα αυξηθεί γεωμετρικά ο κίνδυνος διχογνωμίας των δύο κυβερνητικών εταίρων. Αποτέλεσμα θα είναι μια νέα κυβερνητική κρίση με κάποια ασήμαντη αφορμή (π.χ. λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές). Και τότε θα εγκαινιάσουμε μια εποχή ακυβερνησίας με απανωτές εκλογές που δεν καταλήγουν στην ανάδειξη εναλλακτικής κυβέρνησης σταθερού προσανατολισμού. Μια γρήγορη ματιά στον χάρτη της ευρύτερης αντιπολίτευσης αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Δύο από τα κόμματά της αυτοχαρακτηρίζονται εξωσυστημικά και αντιευρωπαϊκά. Το πρώτο, το ΚΚΕ, ξορκίζει τον καπιταλισμό και την Ευρωπαϊκή Ενωση και αναπολεί ιδεατά σχήματα ανάμεσα στις συνταγές των Λένιν, Τρότσκι και Στάλιν. Το δεύτερο, η Χρυσή Αυγή, νοσταλγεί ναζιστικά πρότυπα και ονειρεύεται, επιεικώς, μια Ελλάδα τύπου προσκοπικής κατασκήνωσης – αν όχι ενός απέραντου στρατοπέδου συγκέντρωσης. Ενα τρίτο κόμμα, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, εκφράζει μια θορυβώδη παραφυάδα διαφοροποιημένων νεοδημοκρατών, καταγγέλλει αδιακρίτως τους ξένους «οικονομικούς δυνάστες» της χώρας μας και υπόσχεται τη δημιουργία μιας Ελλάδας αδέσμευτης και ανεξάρτητης – αλλά, σε τελευταία ανάλυση, μόνης και περιθωριοποιημένης. Οσο για τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το πρόβλημά του εξακολουθεί να βρίσκεται στις σοβαρότατες εσωτερικές αντιφάσεις των συνιστωσών του, οι οποίες καλύπτουν χώρους από τη ριζοσπαστική/επαναστατική Αριστερά μέχρι τις μετριοπαθείς αποχρώσεις του ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού κινήματος. Με αυτά ως δεδομένα, το εφιαλτικό σενάριο καταλήγει στο πάγωμα των υπολοίπων δόσεων από την τρόικα, την επακόλουθη χρεοκοπία, την επιστροφή στη δραχμή, τον αχαλίνωτο πληθωρισμό, την πολιορκία των τραπεζών από έντρομους και αγανακτισμένους καταθέτες και τις βίαιες/μαζικές διαδηλώσεις στις πλατείες των μεγάλων πόλεων. Κοντολογίς, καταλήγει στην «τριτοκοσμοποίηση» της πατρίδας μας.
* Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.