Κάτι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο με τον οποίο συζητούνται ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα στην τελική αυτή φάση εξόδου από το πρόγραμμα διάσωσης.
Ολες αυτές τις εβδομάδες είχα την ευκαιρία να ρωτήσω ή να διαβάσω σημειώματα που απηχούν τις εκτιμήσεις των αγορών. Από τη μεγάλη αγορά του Λονδίνου, στην άλλη πλευρά, στη Νέα Υόρκη ή στα χρηματοοικονομικά κέντρα της Ασίας, οι γνώμες συγκλίνουν: η Ελλάδα πρέπει να βοηθηθεί, με έξυπνο και αποτελεσματικό τρόπο, ώστε να επιστρέψει στις αγορές κεφαλαίου και να επαναλειτουργήσει ως μια «κανονική οικονομία»!
Κανείς, πλέον, δεν ισχυρίζεται ότι η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει τόσο μεγάλο πρόβλημα, είτε στην πλευρά των δημοσιονομικών της είτε με τις εμπορικές συναλλαγές και το ισοζύγιο διεθνών συναλλαγών είτε με την ανταγωνιστικότητα της αμοιβής εργασίας.
Αντιθέτως, το πλήθος όσων αναζητούν ευκαιρίες για νέες μπίζνες στην «Ελλάδα μετά την κρίση» μεγαλώνει διαρκώς. Στο τραπέζι πέφτουν συνεχώς νέες και καλύτερες προτάσεις για το πώς θα κατορθώσει η χώρα να ξαναβάλει μπροστά την οικονομία της. Κάποιοι φτάνουν στο σημείο να φαντάζονται ότι όλα θα πάνε πολύ γρήγορα. Γρηγορότερα απ’ όσο μπορεί, ρεαλιστικά, να συμβεί.
Ποια είναι τα εμπόδια; Δεν είναι λίγα και είναι πολύ γνωστά. Αυτό που ξαφνιάζει είναι ότι ο ρόλος και η δραστηριότητα της τρόικας των γραφειοκρατών που ελέγχουν την εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής θεωρούνται ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην αναστροφή της οικονομικής συγκυρίας.
Ειδικώς μάλιστα επειδή την παρατήρηση αυτή διατυπώνουν, ολοένα και πιο συστηματικά, έμπειροι αναλυτές, που παρακολουθούν την εξέλιξη των μέχρι σήμερα δυσκολιών της χώρας, η «δυσφορία με τους γραφεικοκράτες των Βρυξελλών» μετατρέπεται σε ένα απροσδόκητα σοβαρό εμπόδιο για την επιτυχία του ελληνικού προγράμματος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δυσκολία που συναντάει η κυβέρνηση Σαμαρά όταν πρέπει να συμφωνηθούν τα αυτονόητα. Πράγματι, το επείγον ζήτημα για την Ελλάδα είναι να προετοιμάσει σωστά την επιστροφή της στις αγορές. Η τοποθέτηση εις χείρας διεθνών επενδυτών ακόμη κι ενός μικρού ποσού θα αποδειχθεί διαβατήριο σωτηρίας.
Οχι μόνον γιατί θα δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης στην αναχρηματοδότηση του χρέους. Αλλά γιατί η επανένταξη της χώρας στις αγορές κεφαλαίου θα ανοίξει τον δρόμο στις τράπεζες, στις διεθνείς όσο και στις ελληνικές επιχειρήσεις να κινητοποιήσουν μη δανειακά κεφάλαια, που είναι αδύνατον να εξευρεθούν εγχωρίως.
Η πασίδηλη απουσία καλής προαίρεσης από την πλευρά των κοινοτικών γραφειοκρατών κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει ξανά την Ελλάδα και μάλιστα στις αμέσως επόμενες εβδομάδες. Πόσο καθοριστική μπορεί να είναι, για παράδειγμα, η αλλαγή του καθεστώτος των εμπορικών μισθώσεων, θέμα που φέρεται να απολαμβάνει της δογματικής προσήλωσης του κ. Ματίας Μορς, τεχνοκράτη της Κομισιόν και μάλιστα με την απειλή αρνησικυρίας επί της επόμενης δόσης; Ακόμη κι αν το Ταμείο αντέξει, αυτή τη φορά, ο αντίκτυπος στις διεθνείς αγορές θα είναι σημαντικός.
Θα είναι, επιπλέον, και δυσανάλογος της πραγματικής σημασίας που έχουν όλες αυτές οι «μεταρρυθμίσεις» για τις οποίες διεξάγονται «ομηρικές μάχες» μεταξύ Ελλήνων και κοινοτικών αξιωματούχων.
Παρόμοιες συμπεριφορές αγγίζουν τα όρια της ανοησίας, καθόλου απούσας, δυστυχώς, σε γιγαντιαίους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, όπως αυτός που εδρεύει στο όμορφο Παλάτι του Μπερλεμόν. Οταν όμως τα κράτη της Ζώνης του Ευρώ έχουν δανείσει στην Ελλάδα 270 δισ. –αφού οι ιδιώτες ομολογιούχοι κατέχουν μόλις 30 δισ. ελληνικού χρέους– το επόμενο βήμα θα είναι πολιτικό και όχι γραφειοκρατικό, υποχρεωτικώς. Θα περάσει, δηλαδή, από το τραπέζι των κυβερνήσεων στις μεγάλες πρωτεύουσες και όχι από τα ντοσιέ των γραφειοκρατών.
Σε κάθε περίπτωση, η συνεχώς αυξανόμενη δυστροπία και «μουρμούρα» της τρόικας δεν είναι καλό μήνυμα. Αρκετές κυβερνήσεις θα επικαλεστούν τις ενστάσεις των τροϊκανών, προκειμένου να ενσπείρουν νέες δυσκολίες, να καθυστερήσουν τις αποφάσεις και να διαπραγματευθούν δικά τους συμφέροντα. Κάποιοι ερμηνεύουν τη δυστροπία ως «γραμμή αυστηρότητας» της Κομισιόν, που σκοπεύει να πείσει ότι η Ευρωζώνη είναι σε θέση να συντονίσει τις ενέργειές της. Η δυνατότητα της Επιτροπής να ελέγχει τα οικονομικά των κρατών, όπως προβλέπει το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», είναι μεταξύ όσων σημαντικών έχει να επιδείξει η δεύτερη προεδρία Μπαρόζο. Ας μην ξεχνάμε ότι μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου πρέπει να εκλεγεί νέα Επιτροπή.
Η κατάσταση θα αλλάξει όταν συγκροτηθεί μια νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο, αν και πολλοί φοβούνται ότι οι διαπραγματεύσεις μπορεί να κρατήσουν ακόμη και δύο μήνες. Μέχρι τότε, το ελληνικό επιτελείο θα περνάει πολύ δύσκολες ώρες.