Ο διορατικός Μάνος Χατζιδάκις. • Σ’ αυτόν είναι αφιερωμένη σήμερα η στήλη. • Ολοζώντανα πάντα για μας η μνήμη και το έργο του, • αλλά σε τρεις μέρες, την ερχόμενη Τετάρτη, έχουμε και την επέτειο της γέννησής του • – 23 Οκτωβρίου 1925. • Ενώ • –θυμίζουμε όπου δει– • σε λίγους μήνες, τον Ιούνιο του 2014, • συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατό του.
Κορφολόγησα δυο-τρεις απαντήσεις του Μάνου Χατζιδάκι σε συνεντεύξεις που μου είχε δώσει τον Ιούλιο του ’87 για την «Καθημερινή» • και τον Ιούλιο του ’89 για το «Βήμα», • αποσπάσματα από τις οποίες δημοσιεύθηκαν αργότερα στο βιβλίο μου «Φάρος στη σιωπή – Κείμενα για τη ζωή και το έργο του Μάνου Χατζιδάκι», Καστανιώτης 1996. • Ολοφάνερη κι εδώ η καθαρή ματιά του, • η ικανότητά του να βλέπει εις βάθος τα πράγματα, • η διορατικότητά του. • Που προειδοποιούσε από τότε για κινδύνους τους οποίους δεν απέφυγε εν τέλει η κοινωνία και η Πολιτεία μας. • Και τα έλεγε αυτά σε καιρούς που άλλοι • –πολλοί, πάρα πολλοί άλλοι, «επώνυμοι» και περιώνυμοι– • περί άλλα ετύρβαζαν • ή και τ’ ανάποδα εκήρυτταν κι αναμασούσαν.
Και με το μικρό αυτό αφιέρωμα • (δόσις ολίγη τε, φίλη τε) • αναχωρεί η στήλη για την ετήσια αγρανάπαυσή της • – που δεν κατάφερε φέτος να είναι θερινή. • Θα τα ξαναπούμε • συν θεώ • μετά δύο εβδομάδες.
– Τους νέους πώς τους βλέπετε; Μετά τη μεταπολίτευση είχατε πολεμήσει τη στυγνή κομματικοποίηση των νέων. Τώρα ποια είναι η κατάσταση; • (Ιούλιος ’89).
«Τώρα βλέπεις μιαν άλλη, εξίσου άσχημη κατάσταση. Αδιαφορία. (…) • Η νεολαία σήμερα απέχει από τα κοινά κι αυτό θα δημιουργήσει πολίτες αδιάφορους. Και πολίτες αδιάφοροι ανοίγουν τις πόρτες σε δεινά. • Πιστεύω πως μια κυβέρνηση που θα προκύψει μελλοντικά πρέπει να φροντίσει ώστε να τοποθετήσει ανάμεσα στους νέους τις έννοιες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. • Ωστε όλα τα σκοταδιστικά στοιχεία, οποθενδήποτε προερχόμενα, να αντιμετωπίζουν την αντίδραση της υγιούς νεολαίας. • Μόνο έτσι θα είμαστε ήσυχοι ότι ο τόπος θα προχωρήσει σωστά. Φτιάξε ελεύθερους ανθρώπους, για να έχεις ελεύθερο χώρο».
– Ζείτε και κινείστε εν μέσω φίλων πολύ νεοτέρων σας. Γιατί δεν κάνετε παρέα με συνομηλίκους σας;
«Πάλι θα αναφερθώ στον Γεώργιο Παπανδρέου: • Δεν υπάρχει χειρότερος εχθρός του ανθρώπου από τον συνομήλικο. • Οι συνομήλικοι ζουν με την ανάμνηση. • Οι νέοι ζουν με τον παρόντα χρόνο. • Οπως καταλαβαίνετε, είναι θέμα επιλογής».
– Η «Ελεύθερη Ραδιοφωνία» κατά ποία έννοια σας βρίσκει σύμφωνο; Σας φοβίζει κάτι στην υπόθεση αυτή; (Ιούλιος 1987).
«Είμαι υπέρ της ελεύθερης σκέψης και όχι υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας, η οποία με καθιστά μάλλον επιφυλακτικό ως προς τα αποτελέσματά της. • Η ελεύθερη ραδιοφωνία απαιτεί τολμηρούς και αποφασισμένους δημάρχους. Τους αποκτήσαμε. • Η ελεύθερη σκέψη απαιτεί ελεύθερους ανθρώπους. Δεν νομίζω ότι τους έχουμε αποκτήσει ακόμη».
– Η καρκινοβασία μας ως κράτους πού πιστεύετε ότι οφείλεται: Στην ανεπάρκεια πλουτοπαραγωγικών πηγών; Στην έλλειψη παιδείας; Στην κακή διοίκηση; Στην ανεπάρκεια της πολιτικής ηγεσίας; Στην… τουρκοκρατία; Πού; • (Ιούλιος ’87).
«Στην έλλειψη παιδείας και στην κακή διοίκηση. • Κάθε κόμμα που έρχεται στην εξουσία πάντα έχει την αρρώστια να ταυτίζεται με την έννοια «κράτος». • Και απασχολείται τόσο πολύ με το να κάνει τη δημόσια διοίκηση κομματική, ώστε να μηδενίζει τη σημασία της παιδείας. • Η τουρκοκρατία μάλλον βοήθησε στην εθνική μας συνείδηση. • Και διόλου δεν συνήργησε στην εθνική μας κακοδιοίκηση».