Τι θα άλλαζε αν μία από τις αμέσως επόμενες εβδομάδες ανακοίνωνε η ελληνική κυβέρνηση την «ακύρωση του Μνημονίου»; Πολλά, αλλά μόνον από νομικής πλευράς. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, το άμεσο αποτέλεσμα παρόμοιας μονομερούς απόφασης θα ήταν καταστροφικό. Ο φόβος ότι δεν θα εισπράξουμε τη δόση και ότι το Δημόσιο θα υποχρεωνόταν σε στάση πληρωμών «έπειθε» και τους πιο «απείθαρχους» βουλευτές. Ομως, τα δύο Μνημόνια, με τις απανωτές προσαρμογές τους, εξυπηρετούσαν τρεις στόχους.
Πρώτον, το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να προσαρμόσει βαθμιαία τα οικονομικά του. Θα απέφευγε δηλαδή το «κλείσιμο». Αρκεί να άλλαζε βασικές λειτουργίες του. Ο στόχος αυτός δεν υπηρετήθηκε με αποφασιστικότητα. Αντί να πληρώσουν όσοι έκαναν το κράτος να ματώνει, μάτωσαν εκείνοι που πάντοτε πλήρωναν τους περισσότερους και βαρύτερους φόρους.
Δεύτερον, δόθηκε η ευκαιρία στις ευρωπαϊκές τράπεζες να πουλήσουν ελληνικά ομόλογα, περιορίζοντας τον κίνδυνο διάδοσης της κρίσης. Σύντομα όμως διαπιστώθηκε πως το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος ήταν πολύ μεγαλύτερο από όσο είχε αρχικώς εκτιμηθεί. Κυρίως, είχε αγνοηθεί η σημασία που έχουν οι διαρθρωτικές αλλαγές στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης επιχειρηματιών, επενδυτών και αποταμιευτών. Προτιμήθηκε η προστασία των κυρίαρχων συμφερόντων.
Τρίτος στόχος ήταν, και παραμένει, η βιωσιμότητα του κρατικού χρέους. Με το «κούρεμα» των ομολόγων περιορίστηκε το βάρος των τόκων και μεταφέρθηκε στο απώτερο μέλλον η αναχρηματοδότηση των χρεών.
Και όμως, ακόμη σήμερα, παρά τη σημαντικότατη βελτίωση όλων των βασικών οικονομικών μεγεθών, η χώρα δεν έχει ανακτήσει το δικαίωμα αναχρηματοδότησης από τις διεθνείς αγορές. Το κύριο εμπόδιο παραμένει ο πολιτικός κίνδυνος. Πολλοί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα είναι πιο ασφαλής παραμένοντας «εντός προγράμματος». Είναι επομένως πρόθυμοι να επεκτείνουν τη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος. Το ποσό δεν είναι αποτρεπτικό και είναι μάλλον μικρό, όταν συγκριθεί με όσα έχει ήδη λάβει η Ελλάδα. Εξάλλου, στη χρηματοδότηση του δεύτερου Μνημονίου (Φεβρουάριος 2012) δεν είχαν υπολογιστεί τα 10 δισ. για την πρόσθετη εξαγορά – μείωση του χρέους.
Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, το 99,9% του ισχύοντος Μνημονίου θα μπορούσε να ενσωματωθεί σε ένα εθνικό μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Κανείς καλόπιστος αναγνώστης των ρυθμίσεων και μέτρων που προβλέπονται για το 2014 δεν θα έβρισκε να διαφωνήσει με τις περισσότερες μεταρρυθμίσεις που συμπεριλαμβάνει. Ούτε άλλωστε έχει συνεισφέρει η αντιπολίτευση ένα άλλο, ρεαλιστικό, πρόγραμμα, με διαφορετικά μέτρα πολιτικής και μεταρρυθμίσεις, για μια πιο ανταγωνιστική ελληνική οικονομία.
Τέλος, όσο είμαστε στη Ζώνη του Ευρώ, ενέργειες όπως έλεγχος στοιχείων, επισήμανση αδυναμιών, απαίτηση για πρόσθετα μέτρα, απειλές περικοπής πόρων και, το χειρότερο, αρνητική δημοσιότητα λόγω παρατηρήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων οργάνων επιτήρησης, θα είναι ο κανόνας, όπως προβλέπει σχετική κοινοτική νομοθεσία και κανένα Μνημόνιο.
Δεν υπάρχει πολιτικός που να μην ονειρεύεται να «σκίσει το Μνημόνιο». Είναι σίγουρο όμως ότι, αν προσπαθήσει να κυβερνήσει, θα βρεθεί υποχρεωμένος να γράψει το δικό του μνημόνιο. Συμφέρει, τελικά, να προχωρήσουμε χωρίς άλλες καθυστερήσεις τις αλλαγές που θα επιβεβαιώσουν στις αγορές τις πολλές δυνατότητες της Ελλάδας να δημιουργήσει νέο πλούτο.