Αν και η πολιτική ζωή της Τουρκίας ουδέποτε χαρακτηρίστηκε από μονοτονία, αυτά που διημείφθησαν το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου αιφνιδίασαν και τους πιο ευφάνταστους. Ο καταιγισμός αποκαλύψεων και η κυβερνητική προσπάθεια παρεμποδίσεως της δικαστικής έρευνας έφεραν στο προσκήνιο τόσο το ζήτημα της κυβερνητικής διαφθοράς, όσο και τις αδυναμίες των τουρκικών δημοκρατικών θεσμών. Μεταξύ των πολλών ανακυπτόντων ζητημάτων, αξίζει να γίνουν δύο παρατηρήσεις σχετικές με τις πολιτικές προεκτάσεις της κρίσεως:
1. Η άνοδος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (Adalet ve Kalknma Ρartisi-ΑΚΡ) στην εξουσία είχε διευκολυνθεί από την απαξίωση του τουρκικού πολιτικού συστήματος εν μέσω διαδοχικών οικονομικών κρίσεων και ενός κυκεώνος υποθέσεων πολιτικής διαφθοράς. Εκμεταλλευόμενος τη λαϊκή αγανάκτηση, ο κ. Ερντογάν προτιμούσε να ονομάζει το κόμμα του όχι με το αρκτικόλεξο «ΑΚΡ» (Α-Κε-Πε) αλλά ως «ΑΚ Parti» (Ακ-Παρτί). Η διαφορά είχε τη σημειολογική της αξία. «Ακ» στην τουρκική σημαίνει «λευκός» και «άσπιλος». Το ΑΚΡ εμφανίσθηκε σαν το «λευκό» και «αδέκαστο» κόμμα που θα έθετε τέλος στην ενδημικού χαρακτήρος διαφθορά που ταλάνιζε το πολιτικό σύστημα της γείτονος.
Ο τουρκικός λαός πρόσφερε την εμπιστοσύνη του στο κόμμα, το οποίο, όμως, μετά ένδεκα χρόνια παραμονής στην εξουσία, αποδεικνύεται αντάξιο των χειρότερων τουρκικών παραδόσεων. Στοιχεία όπως οι φωτογραφίες των επτά χρηματοκιβωτίων και της αυτόματης μηχανής μετρητών που βρέθηκαν στην κατοικία του γιου του τέως υπουργού Εσωτερικών και η πρωτοφανής κυβερνητική παρέμβαση στο ανακριτικό έργο της Δικαιοσύνης κηλίδωσαν ανεπανόρθωτα την «ηθική ανωτερότητα» του κυβερνώντος κόμματος.
Μετά τις αποκαλύψεις της 17ης Δεκεμβρίου, το πάλαι ποτέ «λευκό» κόμμα χαρακτηρίζεται σκωπτικώς ως «Ayakkab Kutusu Partisi», το «Κόμμα των Κουτιών Παπουτσιών». Αυτό αποτελεί ευθεία αναφορά στην εύρεση μετρητών αξίας 4,5 εκατομμυρίων δολαρίων σε κουτί παπουτσιών στο σπίτι του κατηγορούμενου διοικητή της κρατικής τράπεζας Halkbank.
2. Η πολιτική ηγεμονία του ΑΚΡ συναρτήθηκε με την οικονομική ανάπτυξη που διέκρινε την Τουρκία από το 2002. Αν και η κατανομή του αποκτηθέντος πλούτου έγινε με κάθε άλλο παρά δίκαιους όρους, η Τουρκία έγινε για πρώτη φορά ένας από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς του διεθνούς επενδυτικού κεφαλαίου. Το παραδοσιακώς υψηλό πολιτικό ρίσκο της χώρας μειώθηκε δραστικώς λόγω της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας και των πολιτικών μεταρρυθμίσεων εκδημοκρατισμού. Ωστόσο, τα πρώτα συμπτώματα αλλαγής πορείας που έγιναν αισθητά ήδη από τη δεύτερη θητεία του ΑΚΡ είναι πλέον ευδιάκριτα από τη στάση της τουρκικής κυβερνήσεως έναντι των διαδηλώσεων στο πάρκο «Γκεζί» και επιβεβαιώθηκαν κατά την κρίση των τελευταίων δύο εβδομάδων.
Είναι διάχυτη η εντύπωση τον τελευταίο καιρό ότι η πολιτική επιβίωση του Τούρκου πρωθυπουργού εμφανίζεται σημαντικότερη από την εξασφάλιση της αναγκαίας για την οικονομία πολιτικής σταθερότητος. Η ραγδαία πτώση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας σε σχέση με το δολάριο και το ευρώ τις τελευταίες δύο εβδομάδες ξύπνησε σε πολλούς Τούρκους τον εφιάλτη της κρίσεως του 2001.
Ακόμη και αν αμφισβητείται η επίδραση των υποθέσεων διαφθοράς στην εκλογική συμπεριφορά των Τούρκων ψηφοφόρων, είναι αδύνατον αυτή να μην επηρεασθεί από την κυβερνητική υπονόμευση των τουρκικών οικονομικών επιτευγμάτων. Για πρώτη φορά από το 2002 η πολιτική ηγεμονία του ΑΚΡ τίθεται εν κινδύνω και οι ενδείξεις για την ικανότητα της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας να αντεπεξέλθει είναι μάλλον δυσμενείς.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.