Το 2014 παρουσιάζεται από πολλούς ως η χρονιά εξόδου της χώρας από το Μνημόνιο και «έξωσης» της τρόικας από την Ελλάδα! Το ερώτημα όμως είναι αν η έξοδος από το Μνημόνιο συνεπάγεται και έξοδο από την κρίση; Το σίγουρο είναι ότι η χώρα θα μπορεί πλέον να κινείται με άλλους, καλύτερους για την οικονομία και κοινωνία, όρους. Θα είναι κάτι αναμφίβολα θετικό. Αλλά η περιβόητη «έξοδος από την κρίση» είναι ένα πολύ πιο σύνθετο θέμα για το οποίο όλοι μας δεν έχουμε προετοιμασθεί ακόμα, έστω κι αν βιώνουμε τον έκτο χρόνο κρίσης. Κι αυτό σημαίνει πολλά για την κατάσταση στην ελληνική κοινωνία…
Το Μνημόνιο είναι ένα πλαίσιο που συγκροτεί τους όρους δανεισμού και κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας, μέσα από ένα πλάνο προσαρμογών οι οποίες μπορούν να εγγυηθούν τη δυνατότητά της να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις έναντι των δανειστών. Από μόνο του λοιπόν το Μνημόνιο αποκαλύπτει την ελλιπή εμπιστοσύνη των πιστωτών απέναντι στην Ελλάδα. Γι’ αυτό και η έξοδος από αυτό δεν σημαίνει αυτόματη ανάκτηση μιας καλής πιστοληπτικής θέσης για τη χώρα. Ιδιαίτερα, αν επικρατήσουν απόψεις και αντιλήψεις που αδιαφορούν τελείως (σιωπηρά ή ρητά) για την ενσωμάτωσή μας μέσα στη διαρκώς εξελισσόμενη ευρωπαϊκή οικογένεια.
Θα πρέπει κάποτε να παραδεχθούμε όλοι ότι το κείμενο του μνημονίου περιέχει, μεταξύ των άλλων, όρους και υποχρεώσεις που συνιστούν μέρος ενός ευρύτερου μεταρρυθμιστικού σχεδίου οι οποίες θα έπρεπε να έχουν αναληφθεί από το πολιτικό σύστημα από ετών, στο πλαίσιο μιας συνέχειας του προοδευτικού εκσυγχρονισμού της χώρας. Κρίνονται θετικά, για παράδειγμα, η προσπάθεια που ήδη ξεκίνησε για την εξυγίανση της δημοσιονομικής διαχείρισης, την εύρυθμη και σύγχρονη λειτουργία του δημόσιου τομέα (καταγραφή δημόσιας περιουσίας, πληροφοριακή ενοποίηση εφοριών, περιστολή και έλεγχο δαπανών υγείας, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, παραγωγικότητα εργασίας στον δημόσιο τομέα, επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης κ.λπ.) αλλά και η απελευθέρωση των αγορών και η άρση των προνομίων επαγγελματικών συντεχνιών.
Ωστόσο, το Μνημόνιο εμπεριέχει και ρυθμίσεις που κρίνονται ανεπαρκείς, ενώ τα κενά του επιτρέπουν την ανάπτυξη σημαντικών στρεβλώσεων. Χαρακτηριστικές τέτοιες στρεβλώσεις, είναι η πρωτοφανής συμπίεση των χαμηλών εισοδημάτων και συντάξεων όσο και μία εμμονή σε θέσεις που εφάπτονται στα όρια της πλήρους απορρύθμισης στην αγορά εργασίας, χωρίς να συνδυάζεται με μέτρα διευκόλυνσης πρόσβασης στην αγορά αυτή.
Επίσης, δεν λήφθηκε καμία μέριμνα για τη μείωση του κόστους του χρήματος, τη διοχέτευση ρευστότητας στην οικονομία και την αναγκαία χρηματοδότηση της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας – της μόνης ικανής δύναμης να αναστρέψει την υφεσιακή πορεία της χώρας.
Συνεπώς, η προαναγγελία του πρωθυπουργού για έξοδο της χώρας από τα Μνημόνια θέτει καίρια ερωτήματα ως προς τις πολιτικές της μεταμνημονιακής περιόδου: Πόσα και ποια στοιχεία των Μνημονίων θα πρέπει να επιβιώσουν στην οικονομική και κοινωνική μας πολιτική του αύριο;
Η μη παρουσίαση μέχρι στιγμής, και από τις λεγόμενες μνημονιακές και (κυρίως) από τις καλούμενες αντιμνημονιακές δυνάμεις, ενός εθνικού σχεδίου για την έξοδο από την κρίση, προσδίδουν στα ερωτήματα αυτά ξεχωριστή σημασία!
Οταν φθάνουμε στην ουσία της ανάκαμψης, στην πολυσυζητημένη ανάπτυξη της οικονομίας, διαπιστώνουμε ότι η πολιτική τάξη στο σύνολό της, δεν κατάφερε ακόμη ν’ αντιμετωπίσει την κρίση ως ευκαιρία! Εγκλωβισμένη συχνά σε αδιέξοδες τακτικές μικροπολιτικής, δεν προχώρησε σε τολμηρή αναθεώρηση των στρατηγικών της ως προς το παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο. Δεν παρουσίασε νέες προσεγγίσεις για τα προβλήματα της οικονομίας, της ανταγωνιστικότητας, των επενδύσεων, της αναμόρφωσης του κράτους κ.λπ. Δεν οριοθετήθηκε απέναντι στους φορείς του λαϊκισμού, του κρατισμού, των πελατειακών σχέσεων. Αντίθετα, συχνά ενέδωσε σε πειρασμούς και συνέδραμε όλες τις αρνητικές πρακτικές που μας οδήγησαν στο χείλος του γκρεμού. Και να βγούμε λοιπόν από τα Μνημόνια, εάν αφήσουμε σε εκκρεμότητα τις μεγάλες αποφάσεις για το επιδιωκόμενο μοντέλο ανάπτυξης, η κρίση θα μας χτυπήσει και πάλι την πόρτα – και τότε η επιστροφή σε αυτά δεν θα είναι ένας απλός εφιάλτης αλλά ένας στόχος που θα μοιάζει σαν ανεκπλήρωτο όνειρο…
*Ο κ. Ευθυμιάδης είναι πρόεδρος της REDESTOS Efthymiadis Agrotechnology Group και πρόεδρος ε.Τ. ΣΒΒΕ.