Γίνεται συχνά λόγος ότι η «ευκαιρία» της τρέχουσας κρίσης μπορεί να αποτελεί την κατάλληλη στιγμή να αλλάξουμε ως χώρα το παραγωγικό μας μοντέλο. Τι εννοούμε όμως με αυτό;
Εννοούμε πως είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε πρακτικές δεκαετιών, ώστε να συμβαδίσουμε επιτέλους με τις σύγχρονες οικονομικές εξελίξεις, ή εννοούμε να διευκολύνουμε ακόμα περισσότερο τις «εύκολες» δραστηριότητες που έφερναν με άμεσο αλλά παραγωγικά στείρο τρόπο χρήμα στους ανθρώπους;
Εννοούμε πως θέλουμε να σπάσουμε το καλούπι της στρεβλής «ανάπτυξης» που εδώ και πολλά χρόνια στηριζόταν μονοδιάστατα στην τουριστική δραστηριότητα και στις τεράστιες υπεραξίες της αγοράς ακινήτων και να δώσουμε επιτέλους προτεραιότητα στην παραγωγή συγκεκριμένων αγαθών ή εννοούμε να βολευτούμε στις καλές καλοκαιρινές συγκυρίες και στην όποια αύξηση επισκέψεων, επιδιώκοντας παράλληλα να μας επιδοτούν οι Ευρωπαίοι εταίροι πριν από οποιαδήποτε δραστηριότητά μας;
Εχω τη γνώμη ότι ο τόπος έχει απόλυτη ανάγκη να καταστεί οργανικά συνδεδεμένος με την ευρωπαϊκή οικονομική οικογένεια και μέσω αυτής με το παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι, του οποίου τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η καινοτομία, η επένδυση της γνώσης στην παραγωγή και η βιώσιμη ανάπτυξη.
Το πολύ ενδιαφέρον με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πως δεν προαπαιτούν κάποιο ιδιαίτερο συγκριτικό πλεονέκτημα μιας χώρας, παρά μόνο υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό και θεσμική διευκόλυνση των νέων δυνάμεων να καινοτομήσουν και να παραγάγουν προϊόντα (υλικά και άυλα) με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Το πρώτο στον τόπο μας υπάρχει σε υπερθετικό βαθμό: ακόμα και σήμερα, που πολλοί καλά καταρτισμένοι νέοι επιστήμονες ή ειδικευμένοι επαγγελματίες παίρνουν τον δρόμο προς το εξωτερικό, υπάρχει μεγάλο απόθεμα ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλού επιπέδου που παραμένει στον τόπο μας.
Αλλά πώς θα επιστρέψουν όσοι έφυγαν ή πώς θα αξιοποιηθούν όσοι παραμένουν εάν δεν αναπτυχθεί η εγχώρια παραγωγική ικανότητα στη βιομηχανία ή και στον αγροτικό χώρο;
Είναι αλήθεια, επίσης, ότι πρέπει να λειτουργήσει και το δεύτερο σκέλος: η Πολιτεία πρέπει να διευκολύνει θεσμικά τις νέες δυνάμεις να καινοτομήσουν και να ασκήσουν παραγωγικές επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η φέρουσα ικανότητα των οικονομικών μας δομών επειδή, μεταξύ άλλων, αναβαθμίζεται και η τεχνογνωσία που χρησιμοποιείται στη χώρα ενώ παράλληλα γονιμοποιείται η εκπαιδευτική ύλη με την οποία εμποτίζονται οι νέοι μας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
«Ας δούμε το επείγον», ισχυρίζονται ορισμένοι που βλέπουν μόνο την άμεση πρόσοδο από τις παραδοσιακές μορφές οικονομικής δραστηριότητας του τόπου μας. Η απάντηση θα μπορούσε να είναι η άποψη του Philippe Aghion, καθηγητή Οικονομικών στο Χάρβαρντ: «Η ασχεδίαστη και υπέρμετρη εξειδίκευση των οικονομιών, όπως αυτή της Ελλάδας και της Ισπανίας, σε λίγους κλάδους π.χ. κατασκευές και τουρισμό, τις κατέστησε ιδιαίτερα ευάλωτες στην κρίση». Εξάλλου είναι γνωστό ότι χώρες όπως η Αυστρία και η Ελβετία, που έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες τουριστικές δραστηριότητες, έχουν ταυτόχρονα και ιδιαίτερα σημαντική βιομηχανική παραγωγή με παγκόσμια εμβέλεια.
Η υπέρμετρη εξειδίκευση περιορίζει τη δυναμική της καινοτομίας και όταν μάλιστα συνδυάζεται με φαινόμενα διαφθοράς και εμποδίων στην ανάληψη νέων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών (όπως συμβαίνει στη χώρα μας), τότε οδηγεί σε πολύ χαμηλές επιδόσεις στον αριθμό των ευρεσιτεχνιών ανά χίλιους κατοίκους και στην αξιοποιημένη μέσα στην παραγωγή καινοτομία (έρευνες ΟΟΣΑ και Παγκόσμιας Τράπεζας).
Το νέο παραγωγικό μοντέλο λοιπόν που θα μας βγάλει από την κρίση προϋποθέτει παραγωγή: στο χωράφι, στη βιομηχανία, στη βιοτεχνία. Γιατί αν συνεχίσουμε να επιζητούμε να ζήσουμε από ένα παραγωγικό μοντέλο που δεν θα εμπεριέχει την…παραγωγή, ή θα κυλάμε διαρκώς σε κρίσεις ή θα πρωτοτυπήσουμε παγκοσμίως. Τι είναι το πιο πιθανό να συμβεί, επαφίεται στην αντιληπτική μας ικανότητα…
* Ο κ. Νίκος Ευθυμιάδης είναι πρόεδρος REDESTOS Efthymiadis Agrotechnology Group, πρόεδρος ε.Τ. ΣΒΒΕ.