Από όλους τους διεθνείς οργανισμούς (ΠΟΥ, FAO κ.λπ.) και από την Ευρωπαϊκή Ενωση αναγνωρίζεται η στενή σύνδεση της υγείας του ανθρώπου και της κατάστασης του περιβάλλοντος. Η χώρα μας, όπως και οι άλλες, αντιμετωπίζει υγειονομικές κρίσεις που συνδέονται με το περιβάλλον. Ως εκ τούτου, υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία του κοινού σχετικά με τη δυνατότητα των δημόσιων αρχών να δράσουν αποτελεσματικά. Ολοι μας γνωρίζουμε ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, δημιουργούν επίσης κινδύνους βλάβης της υγείας του ανθρώπου, οι οποίοι συνδέονται με αυτές. Οι παραπάνω δραστηριότητες αγγίζουν όλους τους χώρους: την κατοικία, τον τόπο εργασίας, τον τόπο αναψυχής και τους φυσικούς χώρους.
Ο επιτακτικός στόχος της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας πρέπει να γίνει το κριτήριο της δημόσιας δράσης. Ολοι οι κίνδυνοι, γνωστοί ή αβέβαιοι, που συνδέονται με φυσικούς, χημικούς ή βιολογικούς παράγοντες, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον ίδιο βαθμό, όπως και οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη χρήση των φαρμάκων, με τη διατροφή και με το περιβάλλον. Οποια και αν είναι η προέλευση του κινδύνου, πρέπει να υπάρχουν δομές οι οποίες θα εξασφαλίζουν την προστασία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος.
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, οι κίνδυνοι για την υγεία που συνδέονται με την κατάσταση του περιβάλλοντος λαμβάνουν δραματική διάσταση. Η έκθεση σε ρυπογόνες ουσίες (φυτοφάρμακα, διοξίνες, φουράνια κ.λπ.) που προέρχονται από διάφορες πηγές, σταθερές ή κινητές (βιομηχανία, μεταφορές, γεωργία κ.λπ.), αυξάνεται συνεχώς και αφορά ολόκληρο τον πληθυσμό.
Πρέπει λοιπόν να λάβουμε μέτρα, τα οποία θα μας επιτρέψουν να αποφύγουμε μελλοντικές μείζονες κρίσεις, καθώς η εμπειρία μάς δείχνει ότι η απουσία κατάλληλης και έγκαιρης απόφασης μπορεί να επιφέρει τεράστιο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό κόστος.
Με βάση τις παραπάνω επισημάνσεις, προβαίνουμε σε προτάσεις, οι οποίες αποσκοπούν στο να ανταποκριθεί η διοίκηση στις ευθύνες τις οποίες έχει επωμισθεί από το Σύνταγμα (άρθρα 5 και 24) και από τη Συνθήκη ΕΚ (άρθρα 6, 152 και 174 ΕΚ).
Απαιτείται λοιπόν η κατάλληλη οργάνωση, η οποία θα μπορέσει όχι μόνο να συμπληρώσει τις μεγάλες ελλείψεις της διοίκησης, αλλά να συμβάλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, για τα οποία έγινε λόγος παραπάνω. Ειδικότερα, προτείνουμε τη θέσπιση μια Ανεξάρτητης Αρχής για την Περιβαλλοντική Υγεία. Βασικά στοιχεία της είναι τα εξής:
• Η Ανεξάρτητη Αρχή για την Περιβαλλοντική Υγεία είναι δημόσια αρχή, η οποία εποπτεύεται από τους υπουργούς Περιβάλλοντος, Υγείας και Αγροτικής Ανάπτυξης.
• Στόχος της είναι η εξασφάλιση της προστασίας της ανθρώπινης υγείας, η συμβολή της στην υγιεινή και ασφάλεια στον τομέα του περιβάλλοντος και η αξιολόγηση των κινδύνων της υγείας που συνδέονται με το περιβάλλον.
• Παρέχει στην κυβέρνηση, με κάθε μέσο, την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη που είναι αναγκαία για την επεξεργασία και υλοποίηση των νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων, των κοινοτικών κανόνων και των διεθνών συμβάσεων, οι οποίες αναφέρονται στο πεδίο της αρμοδιότητάς της.
• Προβαίνει στις αναγκαίες μελέτες και αναλύσεις, έχοντας μια διαρκή σχέση συνεργασίας με τους αρμόδιους δημόσιους φορείς, οι οποίοι πρέπει να καθοριστούν επακριβώς.
• Καθιστά δημόσιες όλες τις γνώμες ή τις συστάσεις, τις οποίες επεξεργάζεται, και συντάσσει ετήσια έκθεση των πεπραγμένων της, την οποία απευθύνει στην κυβέρνηση και στο Κοινοβούλιο.
• Διοικείται από Δ.Σ., η σύνθεση του οποίου θα οριστεί με ΚΥΑ, με υποχρεωτική συμμετοχή σε αυτό, κατά το ήμισυ εκπροσώπων των εποπτευόντων υπουργείων και κατά το άλλο ήμισυ, εκπροσώπων επαγγελματικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων και προσώπων που είναι καταξιωμένα λόγω των γνώσεών τους στον τομέα ευθύνης της Αρχής.
Σημείωση: Πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης διαθέτουν ήδη αντίστοιχους φορείς (Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Βέλγιο) και συνεπώς η εμπειρία τους θα μας είναι χρήσιμη.
* Ο κ. Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας και αναπληρωτής πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.