Γιατί ανυπομονούν όλοι να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική ισχύ;». Ο εγκεφαλικός Αμερικανός πρόεδρος επέδειξε μια σπάνια έκρηξη οργής στις 28 Απριλίου, όταν ρωτήθηκε στη διάρκεια της περιοδείας του στην Ασία σχετικά με την «αδυναμία» της χώρας του. Ο Μπαράκ Ομπάμα απάντησε ότι η κυβέρνησή του κάνει σταθερή, αν και όχι θεαματική, πρόοδο. Εξετάζοντας το ενδεχόμενο εμπλοκής σε πολέμους, οι επικριτές του απλώς βλάπτουν την Αμερική.
Ο κ. Ομπάμα εξέφρασε τη διάθεση του αμερικανικού λαού, που μοιάζει κουρασμένος από την αιματοχυσία στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε το περασμένο φθινόπωρο από το Ερευνητικό Κέντρο Pew αποδεικνύει ότι το 52% των ερωτηθέντων θέλει οι ΗΠΑ να ασχολούνται με τα του οίκου τους σε διεθνές επίπεδο, το υψηλότερο ποσοστό εδώ και πέντε δεκαετίες. Οταν όμως ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ μιλά προσεκτικά, ο κόσμος διαβάζει στα λόγια του απροθυμία, ειδικά όταν αφορά ένα από τα βασικά ζητήματα κάθε υπερδύναμης, τη βούλησή της να πολεμήσει.
Για τους πλέον εκτεθειμένους συμμάχους της Αμερικής η διάθεση αυτή αμφισβητείται. Επί δεκαετίες οι εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ υποστήριζαν την εξωτερική πολιτική της Ιαπωνίας. Τώρα, στην ασιατική του περιοδεία, ο κ. Ομπάμα διαβεβαίωσε την Ιαπωνία ότι μπορεί να υπολογίζει στην Αμερική αν η Κίνα καταλάβει τα διαφιλονικούμενα νησιά Σενκάκου, τα οποία η Κίνα αποκαλεί Ντιαογιούς. Μετά τη χλιαρή υποστήριξή του για επέμβαση στη Λιβύη, το Μάλι και την υπαναχώρηση στη Συρία, το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και μια σειρά Εμιράτων στον Κόλπο αναρωτιούνται αν η Αμερική θα αστυνομεύσει τη Μέση Ανατολή. Τη στιγμή που ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρώσος πρόεδρος, απειλεί την Ουκρανία, οι Ανατολικοευρωπαίοι ανησυχούν ότι έρχεται η σειρά τους.
Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, αλλά, στο πλαίσιο της διεθνούς πολιτικής, αλληλοτροφοδοτούνται. Οι Ασιάτες παρατηρούν ότι το 1994, σε αντάλλαγμα της παράδοσης των πυρηνικών της όπλων, η Ουκρανία έλαβε μία εγγύηση από την Ρωσία, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία πως τα σύνορά της είναι ασφαλή. Οι χώρες της Βαλτικής θυμούνται τις κόκκινες γραμμές που καταπατήθηκαν στη Συρία. Αραβες πρίγκιπες και Κινέζοι πρέσβεις μετρούν τους Ρεπουμπλικανούς γερουσιαστές που υιοθετούν τον απομονωτισμό. Μαζί όλες αυτές οι υπαναχωρήσεις εγείρουν υποψίες μεταξύ φίλων και εχθρών ότι την κρίσιμη μέρα η Αμερική μπορεί απλώς να μην εμφανιστεί.
Πράγματι η αναχαίτιση πάντα έχει ένα στοιχείο αμφιβολίας. Μεταξύ της βεβαιότητας, ότι οποιοσδήποτε πρόεδρος των ΗΠΑ θα υπερασπιστεί την αμερικανική εδαφική κυριαρχία, και της πάγιας πεποίθησης ότι οι ΗΠΑ δεν θα πολεμήσουν με τη Ρωσία για χάρη της Ουκρανίας, υπάρχει ένας ατέλειωτος συνδυασμός πιθανοτήτων. Πολλά εξαρτώνται από τον τρόπο εξέλιξης κάθε μεμονωμένου επεισοδίου. Ωστόσο η αμφιβολία έχει απλωθεί ταχύτατα και τείνει να γίνει κοινός τόπος, απειλώντας να καταστήσει τον κόσμο έναν πιο επικίνδυνο και άσχημο τόπο.
Ηδη οι περιφερειακές δυνάμεις τείνουν ευκολότερα να κυριαρχούν στους γείτονές τους. Η Κίνα διεκδικεί με μεγαλύτερη επιθετικότητα διαφιλονικούμενα εδάφη, η Ρωσία παρεμβαίνει με μεγαλύτερη ισχύ. Το 2013, η Ασία δαπάνησε για πρώτη φορά για την άμυνά της περισσότερα απ’ ό,τι η Ευρώπη, ένα σημάδι ότι οι χώρες θεωρούν πως θα πρέπει να αντισταθούν μόνες τους. Αν ο κ. Ομπάμα δεν μπορέσει να συνάψει μία συμφωνία με το Ιράν, ο εφιάλτης της πυρηνικής διάδοσης περιμένει τη Μέση Ανατολή. Το σοβαρότερο είναι πως η αμφιβολία αναπαράγεται μόνη της. Αν η γειτονική χώρα εξοπλίζεται και η υπερδύναμη δεν στέλνει βοήθεια, καλύτερα να εξοπλιστείς κι εσύ. Για κάθε ηγέτη που αποκηρύσσει τις τακτικές του κ. Πούτιν, υπάρχει ένας άλλος που τις μελετά για να τις αντιγράψει.
Αυτού του είδους τα στρατηγικά παιχνίδια στην Ανατολική Ουκρανία και τη Νότια Κινεζική Θάλασσα μπορεί να μοιάζουν μακριά από το Τολέδο ή το Τορίνο. Η Δύση όμως ενδέχεται να πληρώσει ακριβά για τη διατήρηση της παγκόσμιας τάξης. Οι διεθνείς συνθήκες που διέπουν ζητήματα όπως η ελεύθερη ναυσιπλοΐα θα μπορούσαν να αποδυναμωθούν. Οι πλειοψηφίες είναι πιθανό να αισθανθούν μεγαλύτερη ελευθερία στην καταπίεση των μειοψηφιών, που με τη σειρά τους θα θελήσουν να διαφύγουν. Τα παγκόσμια δημόσια αγαθά, όπως το ελεύθερο εμπόριο και η διασυνοριακή μείωση της ρύπανσης, θα είναι δυσκολότερο να διατηρηθούν. Οι Αμερικανοί δικαίως διαμαρτύρονται για την αχαριστία ενός κόσμου, που ευνοείται από την οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ. Αλλά και οι ίδιοι οι Αμερικανοί έχουν το προνόμιο να λειτουργούν σ’ ένα σύστημα, το οποίο σε γενικές γραμμές τους ταιριάζει.
Οι επικριτές που επιρρίπτουν την ευθύνη στον κ. Ομπάμα, σφάλλουν. Δεν ήταν εκείνος που έστειλε τα στρατεύματα στη Βαγδάτη. Ωστόσο ο ίδιος έκανε μία δύσκολη κατάσταση χειρότερη με δύο τρόπους.
Πρώτον, αθέτησε τον βασικό κανόνα στον τομέα της πολιτικής αναχαίτισης μιας υπερδύναμης: κράτα τον λόγο σου. Στη Συρία τράβηξε την κόκκινη γραμμή: θα τιμωρούσε τον Μπασάρ αλ Ασαντ αν χρησιμοποιούσε χημικά όπλα. Ο Σύρος δικτάτορας το έκανε, ο Ομπάμα δεν έκανε τίποτα.
Δεύτερον, ο κ. Ομπάμα υπήρξε ένας φίλος, που δεν προστάτευσε τους συμμάχους του. Επένδυσε την πίστη του σε διπλωματικές συμμαχίες προθύμων. Αυτό έχει νόημα, πλην όμως απέτυχε να δημιουργήσει τέτοιου είδους συμμαχίες. Και η χρήση διπλωματικών μέσων για την αντιμετώπιση χωρών όπως το Ιράν και η Ρωσία οδηγεί σε υποχωρήσεις, που θορυβούν τους συμμάχους των ΗΠΑ. Η αξιοπιστία οικοδομείται τόσο πάνω σε διαβεβαιώσεις όσο και στη χρήση βίας.