Κάποια πράγματα βρίσκονται στο απόλυτο άκρο της λογικής. Η απώλεια ανθρώπινης ζωής από ανθρώπινη συνθήκη είναι ένα από αυτά. Οι περισσότεροι –σχεδόν όλοι– άνθρωποι την αντιμετωπίζουν είτε με λόγια που η γκρεμισμένη λογική τα παρασέρνει ασύνδετα στα ερείπιά της, είτε με σιωπή που κλείνει ερμητικά τα στόματα μέσα από την ίδια φρίκη που άνοιξε διάπλατα τα μάτια στην τραγωδία. Η πολιτική δεν έχει ούτε το δικαίωμα στο πρώτο ούτε το προνόμιο στο δεύτερο. Η πολιτική έχει την υποχρέωση να εκφράσει την πραγματικότητα και να αρθρώσει νοήμονα πρόταση για τη θεραπεία της. Υπάρχει ένα μπερδεμένο νήμα που ενώνει την καινούργια τραγωδία στο Αιγαίο με τις απομακρυσμένες ερημιές της Νιγηρίας. Και παρά το ότι είναι ένα αόρατο νήμα, εμείς –ως πολιτική, ως Ελλάδα και ως Ευρώπη– οφείλουμε να το ξεμπλέξουμε.
Η διακίνηση ανθρώπων είναι μία από τις πλέον ακραίες μορφές εγκληματικότητας, η οποία επιστρέφει τον κόσμο στις πιο σκοτεινές εποχές του. Στη βάση της συνδυάζεται η ταυτόχρονη απαξίωση της δυστυχίας, αλλά και της ευτυχίας, επειδή οι διακινητές των απελπισμένων δραπετών της εκάστοτε εθνικής, οικονομικής ή προσωπικής καταστροφής έχουν μόνο τους στόχο τον εαυτό τους. Δεν έχουν στόχο τον απελπισμένο και δεν έχουν στόχο το όραμά του. Η δυστυχία που θέτει σε κίνηση τη διακίνηση ανθρώπων απαξιώνεται επειδή η διακίνηση αυτή ούτε αντιμετωπίζει τους λόγους που την προκάλεσαν ούτε καταλαμβάνει κάποια ηθικά ή επιχειρησιακά ανώτερη θέση ως επιλογή: Η διακίνηση ανθρώπων είναι μια κίνηση χωρίς αφετηρία και χωρίς προορισμό. Την ίδια ώρα, η ευτυχία απαξιώνεται επειδή οι διακινητές ούτε παραδέχονται τις επιδιώξεις των προσφύγων ως θεμιτές ούτε αντιλαμβάνονται πως η ενθάρρυνση αυτών των επιδιώξεων αναιρεί το ίδιο το πλαίσιο, στο οποίο επιθυμούν να ενταχθούν: Η διακίνηση ανθρώπων παραβαίνει τον νόμο, για να βρεθεί υπό την προστασία του.
Καθώς χιλιάδες άνθρωποι προσπαθούν συνεχώς να φτάσουν στην Ελλάδα, γίνεται σαφής η προνομιακή πολιτική θέση της χώρας μας στη συνείδηση των άλλων λαών, όπως γίνεται σαφής και η επιβίωση της εικόνας της Ευρώπης ως ασφαλούς καταφυγίου και ως ευνοϊκής αφετηρίας της προσωπικής διαδρομής του καθενός. Βεβαίως, οι αξίες που θεμελιώνουν αυτή την πραγματικότητα αντιτίθενται στην ανεξέταστη εισροή λαθρομεταναστών, η οποία διακινδυνεύει την ισορροπία της εσωτερικής οργάνωσης της ευρωπαϊκής ηπείρου και της Ενωσής της, χωρίς να συνεισφέρουν το ελάχιστο στην αποκατάσταση των αδικιών που διώχνουν τα άτομα από τις χώρες καταγωγής τους. Η έδρα της αλληλεγγύης δεν μπορεί να βρίσκεται στις χώρες αποδοχής. Φιλανθρωπία δεν είναι να στεκόμαστε αμέτοχοι και να κάνουμε τους στοργικούς προνομιούχους. Φιλανθρωπία είναι η εγκατάσταση της ισότητας σε κάθε σημείο της Γης.
Το ναυάγιο του δουλεμπορικού –διότι δουλεμπορικά είναι– σκάφους στα βόρεια της Σάμου επαναφέρει επιτακτικά την ανάγκη για αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης, ένα ζήτημα που οφείλουμε να λύσουμε στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στα σύνορά της και πέρα από αυτά. Η αδράνεια ή η ολιγωρία των ισχυρών είναι η πρώτη σφαίρα στους απομακρυσμένους εμφυλίους και το πρώτο πιάτο φαΐ που στερούνται οι απομακρυσμένοι υποσιτισμένοι. Η Ευρωπαϊκή Ενωση διατηρεί ακέραιη την πολιτική και πολιτισμική ευθύνη του δυνατότερου. Οφείλει να παρέχει θεσμική, οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια σε όσους κοπιάζουν με λιγότερα εφόδια από την ίδια για τους ίδιους στόχους της ομαλότητας και της ευημερίας. Είναι βέβαιο ότι έχουμε την υποχρέωση να κινητοποιήσουμε όχι μόνο τους ευρωπαϊκούς, αλλά και τους παγκόσμιους οργανισμούς για την αποκατάσταση της ειρήνης και την προαγωγή της ανάπτυξης στις χώρες που θα έπρεπε να γεννούν συμμάχους, αλλά γεννούν απελπισμένους, έτοιμους να δουν την Ευρώπη μόνο ως θεό από μηχανή ή ως εχθρό από φύση. Και είναι εξίσου βέβαιο ότι έχουμε την υποχρέωση να θωρακίσουμε τους μηχανισμούς και τους θεσμούς που προστατεύουν την ευταξία και την αρμονία, στις οποίες βασίζονται τα κάθε είδους σύνορά μας, η πρώτη γραμμή υπεράσπισης του παγκόσμιου κύρους μας.
Το ναυάγιο στο Αιγαίο είναι ναυάγιο μιας δοκιμασμένης και αποτυχημένης πολιτικής παραβλέψεων και μεταθέσεων ευθυνών. Τις ευθύνες αυτές σκοπεύω, όπως δείχνουν και οι σχετικές μου τοποθετήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να καταδείξω στους εταίρους μας. Εκτός από την ουσιαστική απουσία μιας παραγωγικής εξωτερικής πολιτικής αλληλεγγύης, η Ευρωπαϊκή Ενωση ζημιώνεται και από το Δουβλίνο ΙΙΙ, το οποίο είναι μια αδύναμη διοικητική απόφαση, χωρίς επιχειρησιακό υπόβαθρο. Τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης παραμένουν στην πράξη αφύλακτα και οδηγούν σε έναν απροετοίμαστο μηχανισμό, ο οποίος βγάζει με βεβαιότητα στην εγκληματικότητα, την περιθωριοποίηση, στον ακραίο υπερεθνικισμό και στην παρακμή. Το αποτέλεσμα είναι να ευτελίζουμε τις ξεχωριστές μας ταυτότητες και να υποβιβάζουμε την Ενωσή μας σε κάθε επίπεδο, αφού οι εσωτερικές συνεκτικές δομές της αποδεικνύονται αδύναμες να αντιμετωπίσουν τις ορδές των λαθρομεταναστών, αλλά και ανίκανες να αξιοποιήσουν τις προσδοκίες των προσφύγων.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει την ευκαιρία και την υποχρέωση να ανταποκριθεί στον ρόλο της ως ηγέτιδας δύναμης, προστατεύοντας τις αξίες που την ανέβασαν σε αυτή τη θέση και οι οποίες είναι οι μόνες που μπορούν να την κρατήσουν εκεί. Τα ίσα δικαιώματα στη ζωή και την ποιότητά της είναι οι μόνοι εγγυητές του σεβασμού των συνόρων, αλλά και όσων έχουν απόλυτη ανάγκη να τα διαβούν. Η ιδιοκτησία, η παιδεία, η ευφυής αυτοδιάθεση και η πολιτική αυτονομία είναι απαραίτητες για να αντιμετωπιστεί η λαθρομετανάστευση στην πηγή της. Τα θύματα στο Αιγαίο, όπως και τα εκατοντάδες κορίτσια που απήχθησαν στη Νιγηρία, είναι μια ευθεία επίθεση στην ηθική πρόοδο και τάξη.
Δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία ότι η προστασία των συνόρων μας ξεκινάει μακριά από αυτά. Δεν μπορεί να υπάρχει ανοχή στο ακραίο έγκλημα της διακίνησης ανθρώπων. Και δεν μπορεί να υπάρξει άλλος τιμωρός από την Ευρωπαϊκή Ενωση, όσο αυτή φέρει το βάρος της ελπίδας των άλλων.
* Η κ. Τζαβέλα είναι ευρωβουλευτής και υποψήφια με το ευρωψηφοδέλτιο της Ν.Δ.