Εξοχότατε κύριε πρωθυπουργέ, ως ένας πολίτης αυτής της χώρας που έτυχε να βιώσω κάποιες σημαντικές εμπειρίες ως στενός συνεργάτης του τότε Π/Θ, αειμνήστου Α.Γ. Παπανδρέου, σε μια περίοδο (1981-1987) που η Ελλάδα χρειάστηκε και πάλι να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με τους Ευρωπαίους εταίρους της, βέβαια κάτω από λιγότερο δραματικές συνθήκες, θα ήθελα να σας υποβάλω κάποιες σκέψεις.
Επιτρέψτε μου, πάντως, να ξεκινήσω από μια σειρά διαπιστώσεις: Εξοδος της Ελλάδας από τον σκληρό πυρήνα του ευρώ, και μάλιστα μετά από πτώχευση, θα αποτελούσε τόσο για οικονομικούς όσο και γεωστρατηγικους λόγους εθνική καταστροφή αντίστοιχη του 1922. Για την εθνική οικονομία και τους οικονομικά ασθενέστερους ειδικότερα θα είχε πραγματικά τραγικές επιπτώσεις για μια πενταετία τουλάχιστον: Μια παραπέρα μείωση του ΑΕΠ σχεδόν όση έχουμε υποστεί έως τώρα· πάνω από 3 εκατ. ανέργους· αδυναμία πληρωμής ακόμη και των πετσοκομμένων σημερινών συντάξεων· πλήρη κατάρρευση του σοβαρά τραυματισμένου εκπαιδευτικού και υγειονομικού μας συστήματος· μεγάλη απαξίωση των υποδομών της χώρας· αδυναμία εισαγωγής ακόμη και τελείως βασικών αγαθών. Παράλληλα, θα οδηγούσε σε μια ακόμη πιο βίαιη και κοινωνικά άδικη ανακατανομή πλούτου υπέρ των εχόντων, ακόμη και από αυτήν που συνέβη με τη κρίση του Χρηματιστηρίου το 1999-2000. Η ανέχεια και η αντικειμενική αδυναμία αστυνόμευσης θα οδηγούσαν σε συνθήκες οιονεί μίνι εμφυλίου πολέμου. Ας μην ισχυριστούν κάποιοι πως υποτιμώντας τη νέα δραχμή θα αυξάναμε τις εξαγωγές μας. Κάτι τέτοιο μόνο έπειτα από ριζική αναδιάρθρωση της παραγωγικής μας βάσης θα μπορούσε να συμβεί. Χωρίς μαζικές νέες επενδύσεις όμως τέτοιες αναδιαρθρώσεις δεν είναι εφικτές και απαιτούν χρόνο.
Τα παραπάνω, δυστυχώς, δεν αποτελούν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ο κίνδυνος ενός τέτοιου εφιάλτη είναι πλέον και ορατός και υπαρκτός, έστω και εάν προκύψει με την Ελλάδα σε ρόλο Ιφιγένειας.
Τι δέον γενέσθαι λοιπόν;
Κατά την άποψή μου, βάση για τον επονομαζόμενο έντιμο συμβιβασμό θα μπορούσε να είναι η διαμόρφωση ενός προγράμματος που θα εξασφαλίζει ότι ναι μεν δεν θα εφαρμοστούν άλλα υφεσιακά μέτρα, όπως σωστά πρεσβεύει η κυβέρνησή σας, αλλά θα περιλαμβάνει όλες τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται για να μπορεί η ελληνική οικονομία να λειτουργεί και αναπτύσσεται μέσα σε συνθήκες πλήρους οικονομικής ένωσης, που είναι το επόμενο στάδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και όρος επιβίωσης για την ίδια την Ευρωζώνη.
Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να επιλέξει ή τον εφιάλτη της απόλυτης φτώχειας και εξαθλίωσης εκτός του ευρώ ή το πρόσκαιρο κόστος κάποιων τελείως απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών. Αρκεί φυσικά να επιμερίσει η κυβέρνηση αυτό το κόστος και να δεσμευτεί ότι θα διανεμηθούν τα μελλοντικά οφέλη με κοινωνικά δίκαιο τρόπο, με βάση ένα συγκεκριμένο κοινωνικό συμβόλαιο. Παράλληλα, θα πρέπει ο χρονικός ορίζοντας για την εφαρμογή τους να είναι εύλογος.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν διαρθρωτικά μέτρα χωρίς κάποιο κόστος για κάποιους, έστω και προσωρινά. Δεν υπάρχει όμως καμία χώρα στην Ευρωζώνη που να μην έχει ήδη προχωρήσει σε διαρθρωτικές αλλαγές ή που να μην υποχρεωθεί να τις κάνει σύντομα. Σε απλά ελληνικά, η συμμετοχή στην Ευρωζώνη έχει κάποιο αναπόφευκτο τίμημα, τουλάχιστο βραχυπρόθεσμα. Δεν αναφέρομαι, φυσικά, σε ιδεοληψίες υπέρ της νομοτελειακής και ηθικοπλαστικής αναγκαιότητας μέτρων λιτότητας. Αντίθετα, οι διαρθρωτικές αλλαγές γίνονται πολύ πιο αποτελεσματικά σε συνθήκες ανάπτυξης.
Πέραν αυτού του πλαισίου κατά τη διαπραγμάτευση για την περίοδο μετά τον Ιούνιο: 1. Επιμείνετε στη μείωση της υποχρέωσης της Ελλάδας για πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα σε επίπεδα που δεν στραγγαλίζουν την οικονομία. 2. Επιδιώξτε την όσο το δυνατό συμφερότερη ρύθμιση του χρέους ανάλογα με τον ρυθμό προόδου στην υλοποίηση των στόχων του προγράμματος. 3. Ζητήστε συγκεκριμένα ειδικά κονδύλια για την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση έκτακτων κοινωνικών αναγκών, τουλάχιστον μέχρι να επανέλθει η χώρα από πλευράς μακροοικονομικών δεικτών σε επίπεδα στοιχειώδους κανονικότητας σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. 4. Διαπραγματευτείτε την ομαλή παραπέρα χρηματοδότηση της οικονομίας, εξασφαλίζοντας και την επιστροφή των χρημάτων του εσωτερικού δανεισμού στους κατόχους τους, άλλως θα λείψουν. 5. Εξασφαλίστε τα χρήματα για όποια χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος καταστεί αναγκαία, ως αποτέλεσμα της ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων. 6. Συμφωνήστε τους όρους συμμετοχής της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. 7. Καταλήξτε σε ένα συγκεκριμένο οδικό χάρτη εξόδου στις αγορές και στην πρόβλεψη της όποιας πιστωτικής γραμμής απαιτείται.
Είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να αποφευχθούν παραπέρα παραφωνίες στη διαχείριση θεμάτων ευρύτερου ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (τρομοκρατία, σχέση με Ρωσία, παράνομη μετανάστευση, κοινή ενεργειακή πολιτική).
Τα παραπάνω απαιτούν, όμως, δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις: A. Καλέστε πέρα από την κοινοβουλευτική σας ομάδα να στηρίξουν ένα τέτοιο πακέτο και τα άλλα κόμματα που υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Ας αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους. Το βέβαιο είναι ότι με μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία πάνω από τα 4/5 των μελών της Βουλής το μήνυμα προς τους εταίρους μας θα είναι εκκωφαντικό και η διαπραγματευτική σας θέση έναντι όλων πανίσχυρη. Β. Αλλάξτε όλη τη διαπραγματευτική ομάδα, χωρίς φυσικά να μειώσετε το κύρος κανενός. Απλά θα πρέπει τη νέα πρωτόγνωρη εθνική συναίνεση να την εκφράσουν νέα πρόσωπα.
Κύριε πρόεδρε, ο χρόνος πιέζει αφόρητα. Μετά τις 10 Μαΐου όλα παίζονται. Οι πραγματικά μεγάλοι ηγέτες σε τέτοιες συνθήκες αναδεικνύονται. Τολμήστε. Ο ελληνικός λαός και οι πραγματικοί φίλοι της Ελλάδας θα σας στηρίξουν. Aλλως…
Φιλικά
Γιαννης Παπανικολαου
* Ο κ. Γιάννης Παπανικολάου είναι οικονομολόγος, μέλος της Επιτροπής Διαλόγου του «Ποταμιού».