Στο περιβάλλον αμφισβήτησης των πάντων, ιδιαίτερα την τελευταία σκοτεινή πενταετία, η «Διαύγεια» υπήρξε αχτίδα φωτός. Ανταποκρίθηκε στη δομική κοινωνική ανάγκη για δημοκρατικό έλεγχο της εξουσίας και για διαφάνεια, ιδιαίτερα στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος και στη χρήση (ή κατάχρηση) της δημόσιας εξουσίας.
Χρειάστηκε μια νυχτερινή τροπολογία, την εβδομάδα που πέρασε, για να αναιρεθεί η κατάκτηση αυτή και να νομιμοποιηθεί η παράκαμψη της «Διαύγειας». Δυστυχώς η αναίρεση της διαφάνειας και του δημοκρατικού ελέγχου δεν σταμάτησε εκεί. Με άλλη τροπολογία, την ίδια νύχτα, η ίδια κυβέρνηση, νομοθετεί την εξαίρεση από τον ευρωπαϊκό κανόνα που επιβάλλει ανοιχτές διαγωνιστικές διαδικασίες, για έργα, προμήθειες και υπηρεσίες του Δημοσίου. Πλέον, για την αντιμετώπιση του προσφυγικού και μεταναστευτικού προβλήματος, η κυβέρνηση επιτρέπει στον εαυτό της τη σύναψη συμβάσεων με απευθείας αναθέσεις και μέσω διαπραγματεύσεων, χωρίς διαγωνισμούς. Με άλλα λόγια, στο όνομα της έκτακτης ανάγκης και της αποτελεσματικότητας, πάμε πολλά χρόνια πίσω. Αναιρούμε το δικαίωμα κάθε πολίτη αυτής της χώρας να μαθαίνει πού και με ποιον τρόπο ξοδεύονται τα χρήματά του και πώς αποφασίζει η εκάστοτε εξουσία για τη ζωή του. Ακυρώνουμε τα αυτονόητα και τις ελάχιστες εγγυήσεις για διαφάνεια, δικαιοσύνη, ισότιμη πρόσβαση σε δημόσιες διαδικασίες.
Η δικαιολογία της παράκαμψης της γραφειοκρατίας είναι προσχηματική. Προφανώς και η Ελλάδα είναι δέσμια της γραφειοκρατίας και η ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος είναι επιτακτική. Το ερώτημα είναι πώς. Η εμπειρία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι χαρακτηριστική: για να ξεκινήσει ένα έργο που χρηματοδοτείται με ιδίους πόρους μιας Περιφέρειας, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, απαιτούνται δύο Περιφερειακά Συμβούλια, δύο αποφάσεις Οικονομικών Επιτροπών, πέντε έλεγχοι νομιμότητας από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και την Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου, πάνω από δέκα εσωτερικές διαδικασίες μεταξύ των υπηρεσιών της Περιφέρειας και πέντε αναρτήσεις στη «Διαύγεια». Και όλα τα παραπάνω, αλλά και το καθένα ξεχωριστά, χρειάζονται έναν ελάχιστο νομικά επιβεβλημένο χρόνο για να ολοκληρωθούν, που στην καλύτερη περίπτωση συνολικά αγγίζει τους οκτώ μήνες.
Ιδού, λοιπόν, πεδίον δόξης λαμπρό. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά, απαλείφοντας ορισμένα από τα προαναφερόμενα στάδια, καταργώντας τις αποσπασματικές, επιμέρους και επαναλαμβανόμενες εγκρίσεις, ομαδοποιώντας τις διαδικασίες και υποκαθιστώντας τους αλλεπάλληλους ελέγχους με έναν συνολικό. Χωρίς να θίξουμε ούτε τους ελέγχους, ούτε τη διαφάνεια. Ετσι, χτυπάμε το κακό στη ρίζα του, μικραίνουμε έως και εξαλείφουμε, αν το θέλουμε, πραγματικά το βαρίδι της γραφειοκρατίας, που καθιστά αναποτελεσματική τη δημόσια διοίκηση και ταλαιπωρεί καθημερινά χιλιάδες συμπολίτες μας. Ας σταματήσουμε να καταργούμε κάτι, επειδή δεν θέλουμε να το διορθώσουμε και ας αφήσουμε, ειδικά τη διαφάνεια, στην ησυχία της. Αλλωστε για τις αναρτήσεις στη «Διαύγεια» απαιτείται μόνο ένα κλικ.
Αναμφίβολα, σήμερα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έχει, ακόμα το ηθικό πλεονέκτημα, που πηγάζει από το γεγονός ότι δεν έχει ασκήσει εξουσία στο παρελθόν. Ομως, σε μία εποχή αιτιολογημένης καχυποψίας και δυσπιστίας, με τις σχέσεις εμπιστοσύνης κράτους και πολιτών να έχουν διαταραχθεί, σύντομα, νομοτελειακά θα χάσει αυτό το πλεονέκτημα. Ιδιαίτερα με τέτοιες αποφάσεις. Καμία κυβέρνηση όσο νέα και άφθαρτη και αν είναι, δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραμερίζει διαδικασίες που εγγυώνται τη νομιμότητα και διασφαλίζουν τη διαφάνεια. Ζημιώνει τον εαυτό της και κατ’ επέκταση την κοινωνία. Γιατί η διαφάνεια δεν έχει χρώμα ή ιδεολογία. Δεν είναι αριστερή ή δεξιά. Είναι αδήριτη αρχή και ανάγκη, ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς που τα οικονομικά είναι φτωχά και η διαχείρισή τους πρέπει να είναι καθαρή και αποτελεσματική. Ετσι πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Ολοι μας.
Εμείς στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε τη «Διαύγεια». Συνεχίζουμε να αναρτούμε τα πάντα στο Διαδίκτυο, ανεξάρτητα από τις σκοπιμότητες κάθε επιμέρους νομοθετικής πρωτοβουλίας. Συνεχίζουμε να προκηρύσσουμε κανονικά όλους τους διαγωνισμούς, με συνέπεια και αίσθημα ευθύνης. Αλλωστε, σε αυτή την κατεύθυνση έχουμε ήδη θέσει σε λειτουργία ένα καινοτόμο ενιαίο σύστημα δημοσιοποίησης όλων των επικείμενων διαγωνισμών των προμηθειών, των υπηρεσιών, των έργων και γενικότερα των δαπανών, στο οποίο έχει πρόσβαση ο καθένας, μέσω της ιστοσελίδας μας. Είναι η νέα πλατφόρμα με χαρακτηριστικό τίτλο «διαφάνεια@Στερεά», μέσω της οποίας επιχειρούμε να πετύχουμε ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια, ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή επιχειρήσεων και επαγγελματιών στις διαδικασίες, καθώς και μεγαλύτερη εξοικονόμηση πόρων.
Η κοινωνία μας δεν αντέχει ούτε ανέχεται άσκοπες ή παράνομες οικονομικές αιμορραγίες -οι οποίες δεν θα αποφευχθούν, αν η κυβέρνηση επιμείνει σε αυτές τις πρακτικές- αλλά και την ηθική αμφισβήτηση. Φαίνεται άλλωστε και από την τεράστια αντίδραση που προκλήθηκε στα social media με αφορμή τη «Διαύγεια». Ειδικά από τους νέους ανθρώπους που διψούν για έναν νέο πολιτικό πολιτισμό και περιμένουν από όλους μας μία διοίκηση ανοιχτή και προσβάσιμη. Χωρίς καν υπόνοια διαφθοράς. Η νέα αυτή γενιά, η γενιά της κρίσης, αλλά και των μεγαλύτερων προσδοκιών, έχει αναπτύξει σπουδαία αντισώματα σε κάθε προσπάθεια υπονόμευσης της διαφάνειας, ακόμη και όταν αυτή αιτιολογείται με όρους κινδυνολογίας. Εχουμε υποχρέωση να λογοδοτούμε σε αυτή ειδικά τη γενιά. Δεν πρέπει να φοβόμαστε ούτε την κρίση της, ούτε τον έλεγχο. Της το χρωστάμε.
* Ο κ. Κώστας Μπακογιάννης είναι περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας.