Επί 26 χρόνια οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί στην Ελλάδα εκπέμπουν χωρίς άδεια λειτουργίας. Οι κυβερνήσεις απέφυγαν να ρυθμίσουν την κατάσταση, άλλοτε θεωρώντας ότι θα περιόριζαν την κριτική που προέρχεται από τους σταθμούς και άλλοτε φοβούμενες να επέμβουν στο, πολλές φορές όζον, τηλεοπτικό τοπίο. Το 1998 η κυβέρνηση Σημίτη εφηύρε την έννοια του «νομίμως λειτουργούντος» έως εκείνη τη χρονική στιγμή σταθμού, που μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί χωρίς πρόβλημα μέχρι την έκδοση της οριστικής άδειας, οψέποτε γινόταν. Οπως παρατήρησε το Συμβούλιο της Επικρατείας: «Παρατάθηκε το καθεστώς λειτουργίας των ίδιων τηλεοπτικών σταθμών επ’ αόριστον, χωρίς… να τάσσεται στη Διοίκηση εύλογη προθεσμία, μέσα στην οποία θα έπρεπε να έχει ολοκληρώσει την αδειοδότηση των τηλεοπτικών σταθμών περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας… τα πρόσωπα, τα οποία, με την αυθαίρετη κατάληψη ραδιοσυχνότητας, ίδρυσαν παρανόμως, χωρίς δηλαδή άδεια, τηλεοπτικό σταθμό… νέμονται τον τομέα της αγοράς τηλεοπτικών υπηρεσιών, η λειτουργία της οποίας μάλιστα συνδέεται με την, καίριας σημασίας σε μία δημοκρατική πολιτεία, άσκηση των δικαιωμάτων του πληροφορείν και του πληροφορείσθαι» (ΣτΕ, Ολομέλεια 3578/2010). Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε από τον υπουργό Επικρατείας Νίκο Παππά επιχειρεί να ρυθμίσει ένα τηλεοπτικό τοπίο όπου τα πράγματα έχουν ως εξής: Αφ’ ενός είναι οι τηλεοπτικοί σταθμοί που χωρίζονται σε εθνικής εμβέλειας (εκπέμπουν σε όλη τη χώρα) και σε περιφερειακούς. Με ελάχιστες εξαιρέσεις όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν πολλά χρέη. Οι περισσότεροι εθνικής εμβέλειας σταθμοί θα ήθελαν να έχουν περισσότερο χώρο στο τηλεοπτικό φάσμα για να μπορούν να εκπέμψουν και δεύτερο (ή και τρίτο) πρόγραμμα. Παρά, όμως, την πρόοδο της τεχνολογίας και τη μετάβαση στην ψηφιακή εκπομπή, το τηλεοπτικό φάσμα παραμένει περιορισμένο. Η ύπαρξη των πολλών περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών δεν επιτρέπει στους σταθμούς εθνικής εμβέλειας να πραγματοποιήσουν τις επιδιώξεις τους. Η πλειοψηφία των περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών φυτοζωεί. Σε γενικές γραμμές έχουν μόνον λίγες ώρες κανονικού προγράμματος και ατέλειωτες ώρες διαφημίσεως προϊόντων και τραγουδιών με βιντεοκλίπ.
Αφ’ ετέρου είναι η κυβέρνηση. Εχοντας διασφαλίσει την ευνοϊκή στάση της κρατικής ΕΡΤ, είναι σαφές ότι επιθυμεί να χειραγωγήσει τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας. Επιλέγει (ορθώς) τη διαγωνιστική διαδικασία για την απόδοση τηλεοπτικών αδειών. Αφήνει, όμως, στη διακριτική ευχέρεια του αρμόδιου υπουργού τον αριθμό των δημοπρατούμενων αδειών εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας. Η απόφαση του υπουργού είναι αποκλειστική και δεν υπόκειται σε κάποια αξιολόγηση. Επίσης, δεν αναφέρεται το τίμημα ή ο τρόπος προσδιορισμού του. Τέλος, οι προϋποθέσεις που θέτει το νομοσχέδιο για συμμετοχή στη διαγωνιστική διαδικασία είναι εντελώς οριακές για τους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας και πρακτικώς απαγορευτικές για τους περισσότερους περιφερειακούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον παντοδύναμο υπουργό να κινηθεί παρασκηνιακά για να επιτύχει ευνοϊκότερη μεταχείριση της κυβερνήσεώς του από τα τηλεοπτικά κανάλια (έτσι νόμιζαν και οι προηγούμενες κυβερνήσεις…). Μπορεί να απειλήσει τους πανελλήνιας εμβέλειας τηλεοπτικούς σταθμούς με μείωση των προς δημοπράτηση αδειών, αφήνοντας εκτός κάποιους από τους υπάρχοντες. Παράλληλα μπορεί να τους δελεάσει με τις συχνότητες που είναι σίγουρο ότι θα περισσέψουν από τους περιφερειακούς για να εκπέμψουν οι εθνικής εμβέλειας και άλλα προγράμματα.
Αυτές οι αδιαφανείς ρυθμίσεις πρέπει να αφαιρεθούν και να υπάρξουν καθαροί κανόνες που θα εφαρμόσει αποκλειστικώς το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεοράσεως (ΕΣΡ). Εάν στο τέλος της διαγωνιστικής διαδικασίας μείνει αδιάθετο φάσμα, αυτό μπορεί να αποτελέσει το δεύτερο ψηφιακό μέρισμα και να δοθεί για τηλεπικοινωνιακή χρήση μέσω διαγωνισμού (ιδίως εάν λάβει κανείς υπ’ όψιν του ότι το μόνο σημαντικό ποσόν που μπήκε στον προϋπολογισμό του ΤΑΙΠΕΔ ήταν από τη διάθεση πρώην ραδιοτηλεοπτικών συχνοτήτων για τηλεπικοινωνιακές χρήσεις). Υπάρχουν και άλλα προβληματικά στοιχεία στον νόμο όπως η δημιουργία της θυγατρικής ΕΡΤ που θα μεταδίδει ψηφιακό σήμα. Το κράτος θα κληθεί να θέσει το κανονιστικό πλαίσιο, ενώ παράλληλα θα λειτουργεί και ως επιχειρηματίας. Υπάρχουν και ευτράπελα όπως η απαίτηση να αποστέλλει η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων στο υπουργείο όλες τις «αποφάσεις, πράξεις και λοιπά διοικητικά ή μη έγγραφά της». Να έχουν υπόγεια να στοιβάζουν χαρτιά…
Το ουσιαστικό, όμως, ζητούμενο από το νομοσχέδιο (θα έπρεπε να) είναι η ουσιαστική ενδυνάμωση του ΕΣΡ ως ανεξάρτητης διοικητικής αρχής. Η μέχρι σήμερα λειτουργία του είναι ευθέως ανάλογη της συγχύσεως και του χάους που επικρατεί στις τηλεοπτικές άδειες (επί παραδείγματι, επί χρόνια το βασικό ζητούμενο για το ΕΣΡ είναι να έχει νόμιμη σύνθεση). Χωρίς ισχυρό ΕΣΡ θα συνεχισθούν οι υποψίες για υπόγειες διασυνδέσεις των κυβερνήσεων με τους τηλεοπτικούς σταθμούς και απλώς θα δηλητηριάζεται η δημόσια ζωή και θα απονομιμοποιείται περαιτέρω το πολιτικό σύστημα.
* Επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων από το 2009 μέχρι την παραίτησή του το 2011.