Προσφυγικό και μεταναστευτικό: Απειλή ή ευκαιρία;

Προσφυγικό και μεταναστευτικό: Απειλή ή ευκαιρία;

4' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η ​​μεγάλη κρίση που στις μέρες μας μαστίζει τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (και ιδίως τις χώρες υποδοχής του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία) προκλήθηκε από τον συνδυασμό του προσφυγικού και του μεταναστευτικού προβλήματος, το οποίο πηγάζει από τη σπαρασσόμενη Συρία, αλλά και από την ευρύτερη Μέση Ανατολή, και από πολλές αφρικανικές χώρες. Στο ερώτημα «αν η διαρκώς αυξανόμενη μετακίνηση πληθυσμού, από τις φτωχές και πολιτικά προβληματικές χώρες της περιοχής μας προς τις ανεπτυγμένες και πλούσιες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, αποτελεί απειλή ή ευκαιρία», η εύκολη απάντηση είναι «και τα δύο». Σίγουρα θεωρείται απειλή από τους εθνικιστές και τους ακροδεξιούς της Ευρώπης που εξισώνουν την εισροή ανθρώπων διαφορετικού χρώματος, θρησκείας, και πολιτιστικής κληρονομιάς με μια επικίνδυνη μολυσματική ασθένεια. Αντιθέτως, για τους περισσότερους Ευρωπαίους, μια προσεκτικά ρυθμισμένη διαδικασία που ενσωματώνει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες σε κάθε ευνομούμενη και δημοκρατική κοινωνία καλλιεργεί τον πλουραλισμό και εμπλουτίζει την εγχώρια κουλτούρα.

Στην Ελλάδα το ρατσιστικό μέτωπο εναντίον των προσφύγων εκφράζεται κυρίως από το νεοναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής και από ορισμένα ακροδεξιά στοιχεία στον χώρο των Ανεξαρτήτων Ελλήνων. Θεοποιούν οι άνθρωποι αυτοί την πολιτισμική ομοιογένεια, υπερτονίζουν την έννοια της εθνικής κυριαρχίας, εξισώνουν ακραίους ισλαμιστές τύπου ISIS με το ευρύτερο Ισλάμ, και προσδιορίζουν τον Ελληνα με βάση την ανάλυση του αίματός του παρά την καταγραφή της συνείδησής του. Δύσκολα, επομένως, θα αποκαλούσαν «Ελληνα» τον Γιάννη Αντετοκούμπο – που θριαμβεύει στα γήπεδα του μπάσκετ-μπολ παγκοσμίως. Από την άλλη πλευρά, ευτυχώς, η πλειοψηφία των Ελλήνων (ΣΥΡΙΖΑ, Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, Ενωση Κεντρώων, Ποτάμι, και τμήμα των ΑΝΕΛ) υιοθετεί μια ορθολογική και πραγματιστική περιγραφή του κράτους-έθνους που σέβεται τους δημοκρατικούς θεσμούς, την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού, και (με την εξαίρεση του ΚΚΕ) εκτιμά τη σημασία της ένταξης της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη. Ενώ οι ρατσιστές φαντασιώνονται μια Ελλάδα – φρούριο, περιτριγυρισμένη από πανύψηλα τείχη, με τους περισσότερους γείτονές της να βυσσοδομούν σε βάρος της εδαφικής της ακεραιότητας, οι υπόλοιποι Ελληνες θεωρούν την Ελλάδα μια ευρωπαϊκή χώρα –θεσμικά, πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά– που προωθεί τα εθνικά της συμφέροντα σε στενή συνεργασία με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

Τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί το προσφυγικό και μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ελλάδα και την Ευρώπη; Κατ’ αρχάς πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση ότι η μαζική μετακίνηση πληθυσμών είναι προϊόν διαρθρωτικών παραγόντων. Σε περιοχές φτώχειας, απαγορευτικών κλιματικών συνθηκών, υπερπληθυσμού, αναλφαβητισμού, και φυλετικής πανσπερμίας αυξάνεται στατιστικά η πιθανότητα έκρηξης πολεμικών (κυρίως εμφυλίων) συγκρούσεων που αναγκάζουν τις φυλές των ηττημένων να παίρνουν τον άγονο και σκληρό δρόμο της προσφυγιάς. Πρέπει, επομένως, να γίνει κατανοητό ότι προγράμματα ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, συνοδευόμενα από υπολογίσιμη εξωτερική οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια, μπορούν να προλάβουν και να αποτρέψουν πολλές ενδοκρατικές και διακρατικές συγκρούσεις στα σημεία που αυτές εκκολάπτονται. Επίσης, στο ποσοστό που οι περιφερειακές συγκρούσεις στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο είναι υποπροϊόντα ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων για εξασφάλιση σφαιρών επιρροής, εξόρυξη και εκμετάλλευση πρώτων υλών, και πώληση οπλικών συστημάτων σε διάφορες συνιστώσες της κάθε εύφλεκτης περιοχής, καταλήγουν στη δημιουργία απελπισμένων προσφύγων που συρρέουν προς τα εύκρατα και ευκατάστατα σημεία του παγκόσμιου χάρτη. Και η ειρωνεία αυτής της ιστορίας είναι ότι, στο τέλος, οι προνομιούχοι του πλανήτη αναγκάζονται να πληρώνουν πολλαπλάσια κόστη για την αντιμετώπιση των προσφυγικών κυμάτων και των τοπικών αντιθέσεων που ταΐζουν τον δράκο της τρομοκρατίας.

Οσον αφορά την Ελλάδα, τα συμπεράσματα είναι ξεκάθαρα: Η χώρα μας δεν έχει την πολυτέλεια της αυτοαπομόνωσης που διακηρύσσουν οι ακραίοι εθνικιστές και οι ρατσιστές συνοδοιπόροι τους. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι μια Ελλάδα, της οποίας η πρώτη βιομηχανία είναι ο τουρισμός (καθώς και η πρωτιά της στη διεθνή ναυτιλία) δεν έχει κανένα λόγο να κλειστεί στο καβούκι της, που στη χειρότερη περίπτωση θα προσομοιάζει στο προφίλ της Βόρειας Κορέας. Επομένως, η στάση που υιοθετούν τα κόμματα της κρίσιμης μάζας του πολιτικού μας συστήματος είναι απολύτως ενδεδειγμένη.

Η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία πρέπει να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της υποδοχής, ταυτοποίησης, και τελικής προώθησης (προς βορρά ή ανατολικά) των προσφύγων και μεταναστών μέσα σε ένα αυστηρά ευρωπαϊκό πλαίσιο. Εξυπακούεται ότι και το δυσανάλογο κόστος στήριξης της όλης διαδικασίας του προσφυγικού/μεταναστευτικού πρέπει να αντιμετωπίζεται αναλογικά με το βάρος των υποχρεώσεων που η κάθε χώρα-μέλος της Ευρώπης αναλαμβάνει. Η συμμετοχή της Frontex και άλλων επί μέρους ευρωπαϊκών υπηρεσιών στην περιοχή των ελληνοτουρκικών συνόρων έχει και το πρόσφατο όφελος αποτροπής των γειτονικών βλέψεων στον ελληνικό νησιωτικό χώρο και τον θαλάσσιο περίγυρό του στο Αιγαίο. Είναι δεδομένο ότι περνάμε δύσκολες μέρες. Εχουμε μια κυβέρνηση που μέχρι προσφάτως ήταν άκρως αντιμνημονιακή. Και μια αξιωματική αντιπολίτευση που ψάχνει σε κρίσιμες ώρες για ηγέτη και προσανατολισμό. Ευρύτερα, τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα και ηγεσίες κερδίζουν έδαφος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Σλοβενία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, και η Γαλλία. Η πολύχρονη χρηματοπιστωτική κρίση έχει συγχρόνως ενισχύσει φυγόκεντρες πολιτικές δυνάμεις στην Αγγλία και αλλού. Και στην Ελλάδα, δυστυχώς, βρισκόμαστε πολύ κοντά στη θέση του ουραγού και του μουτζούρη της Ευρώπης. Αιδώς Αργείοι!

*Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή