Σε ένα παλιό, μικρό, φημισμένο για τον τρόπο που μαγειρεύει τη φραγκόκοτα, εστιατόριο του Στρασβούργου, βρεθήκαμε τρεις διαφορετικές παρέες, άγνωστες μεταξύ τους. Το δικό μας τραπέζι, με Ελληνες δημοσιογράφους που παρακολούθησαν τις εργασίες της τριήμερης συνόδου και την απονομή των κινηματογραφικών βραβείων LUX. Στο διπλανό τραπέζι, δύο Βρετανοί ευρωβουλευτές του Συντηρητικού Κόμματος, σε άλλο Ελληνας ευρωβουλευτής με την παρέα του. Κανείς δεν γνώριζε κανέναν. Η έμπνευση ήρθε μέσα από την κοινή απορία όσων καλύψαμε δημοσιογραφικά τα LUX: πώς είναι δυνατόν από τους 751 ευρωβουλευτές να ενδιαφέρθηκαν να ψηφίσουν μόλις 209 για ν’ αναδείξουν τη νικήτρια ταινία του φετινού διαγωνισμού;
Τρεις ευρωπαϊκές παραγωγές οι συνυποψήφιες: «Mustang» («Ατίθασες»), για τη θέση της γυναίκας στη σημερινή Τουρκία (η βραβευμένη), «Mediterranea» με θέμα την πορεία ενός μετανάστη από την Μπουρκίνα Φάσο στην αφιλόξενη Ευρώπη, και «Μάθημα», από τη Βουλγαρία, με ηρωίδα μια φτωχή δασκάλα και το ηθικό δίλημμα που αντιμετωπίζει όταν η «συγχώρεση» που διδάσκει στα παιδιά μετατρέπεται απροσδόκητα σε μάθημα ζωής για την ίδια. Πέρυσι, το αντίστοιχο βραβείο είχε δοθεί στην «Ida», από την Πολωνία, η οποία τελικά απέσπασε και το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
Το LUX, από το 2007 που θεσμοθετήθηκε, μπορεί να ισχυροποιεί την παρουσία του στην ευρωπαϊκή κινηματογραφική κοινότητα, δεν φαίνεται να ισχύει όμως το ίδιο και για την Ευρωβουλή. Είναι αδιάφοροι, πολυάσχολοι ή ανενημέρωτοι γύρω από τα καλλιτεχνικά δρώμενα οι περισσότεροι ευρωβουλευτές; Ανάμεσα σε συζητήσεις που αφορούν το φορολογικό, το ασφαλιστικό μέλλον της Ευρώπης ή σε κρίσιμες αποφάσεις για την ασφάλεια των πολιτών, με αφορμή τα τρομοκρατικά χτυπήματα, πόσο «χωράει» μια ψηφοφορία για την καλύτερη, κατά τη γνώμη τους, ευρωπαϊκή ταινία της χρονιάς;
Θέσαμε το ερώτημα στους τρεις παρόντες ευρωβουλευτές. Μόνο ο ένας, Βρετανός, είχε ψηφίσει. Δεν αποκάλυψε ποια ήταν η προτίμησή του, είπε πολύ καλά λόγια και για τις τρεις ταινίες. Οι άλλοι δύο (Ελληνας και Βρετανός) ήταν αρνητικοί. Δεν τους είχε απασχολήσει σχεδόν καθόλου το θέμα. Ομως, ο πρώτος συνόδεψε τη συνεφιλική του εκτίμηση μ’ ένα σχόλιο: «Η ευρωπαϊκή πραγματικότητα ξεπερνάει πλέον κάθε σεναριακή φαντασία». Τι πιο «πραγματικό» από την τρέχουσα πραγματικότητα, εν ολίγοις. Η ρεαλιστική καταγραφή της εικόνας όσο ακριβής, τολμηρή, σκληρή και αν εμφανίζεται, μοιάζει να είναι ένα βήμα πιο πίσω από τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Αν αλλάζει η Ευρώπη, δεν αλλάζει και ο τρόπος που βλέπουμε τις εικόνες; Η σχέση μας με τον κινηματογράφο δεν μεταβάλλεται και αυτή; Ο Κ. Γαβράς είπε στο Στρασβούργο (στο σεμινάριο που πλαισιώνει τα LUX) ότι «ο μόνος τρόπος να γνωρίσει κανείς τους άλλους είναι να τους “δει”». Οτι ο τρόπος μας για να προσεγγίσουμε και να ερμηνεύσουμε τους άλλους είναι «οι εικόνες».
Ο Αγίβα στο «Mediterranea» έχει μόλις εγκαταλείψει την Μπουρκίνα Φάσο, αναζητώντας τρόπο για να συντηρήσει την αδελφή και την κόρη του. Μαζί με τον καλύτερο φίλο του, Αμπάς, περνούν στην Αλγερία, από εκεί στη Λιβύη και ακολούθως, αφού διασωθούν από ένα ναυάγιο, στην Ιταλία. Η ανέχεια στον ευρωπαϊκό «παράδεισο» είναι πιο δυσβάσταχτη από τη φτώχεια στην πατρίδα του. Θα μείνει ή θα επιστρέψει στη χώρα του; Πώς ζουν πέντε έφηβες κοπέλες στην Τουρκία; Τι διλήμματα αντιμετωπίζει μια φτωχή δασκάλα στη Βουλγαρία, όταν η επιβίωση χωρίς χρήματα είναι αδύνατη;
Για τον Βρετανό συνομιλητή μας, ο οποίος είχε ψηφίσει, το βραβείο LUX μπορεί να μη σήμαινε κάτι. Από την άλλη, όμως, καμία συζήτηση δεν θα είχε ξεκινήσει ανάμεσά μας εάν δεν μοιραζόμαστε, ακόμη και διαφωνώντας, τις ίδιες εικόνες. Και είναι αυτή η κοινή εμπειρία που κάνει την πραγματικότητα πιο υποφερτή.