Η τρομοκρατική επίθεση στη Νίκαια επιβεβαιώνει τη νέα πραγματικότητα. Οι επιθέσεις δεν είναι πλέον σποραδικές, αλλά θα επαναλαμβάνονται, είτε από οργανωμένους πυρήνες είτε από μεμονωμένα άτομα, με μεγαλύτερη συχνότητα.
Η ισλαμική τρομοκρατία επιδιώκει να δημιουργήσει ανασφάλεια στην κοινωνία. Να κερδίσει τη μάχη των εντυπώσεων. Να αποσταθεροποιήσει την καθημερινή ζωή των πολιτών. Στοχεύει τον δυτικό τρόπο ζωής.
Ο πρόεδρος Ολάντ δήλωσε ότι «είμαστε σε πόλεμο με την ισλαμική τρομοκρατία» και ότι θα αναπτύξει ανά τη Γαλλία επιπλέον 10.000 στρατό. Αυτό λειτουργεί στο κοινό, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Δεν γίνεται να φυλάσσονται τα πάντα. Η δε δήλωσή του ότι θα εντείνει τον ρόλο της Γαλλίας στα μέτωπα του Ιράκ και της Συρίας μάλλον αποτελεί προτροπή προς τους τζιχαντιστές για νέες επιθέσεις.
Η αντιμετώπιση της ισλαμικής τρομοκρατίας δεν είναι απλή. Η διαμάχη ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες και η ανασφάλεια που αυτή δημιουργεί στη Μέση Ανατολή τρέφουν και συντηρούν το Ισλαμικό Κράτος. Οι στρατιωτικές ήττες που υφίσταται στο έδαφος αυξάνουν την ανάγκη του να κερδίσει τη μάχη των εντυπώσεων. Η απώλεια εδάφους είναι αρνητική εξέλιξη, αλλά δεν επηρεάζει ουσιαστικά την επιρροή που ασκεί στις σουνιτικές κοινότητες της ευρύτερης περιοχής. Για το Ισλαμικό Κράτος, ο πόλεμος είναι ολοκληρωτικός. Δεν έχει περιορισμούς, δεν έχει φραγμούς. Η ισχύς της τρομοκρατίας δεν αποτυπώνεται μόνο στο χτύπημα, αλλά και στα επακόλουθα. Η αντίδραση είναι αυτή που της δίνει πνοή. Η κοινωνική ενσωμάτωση μουσουλμανικών κοινοτήτων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες ήταν πάντα δύσκολη ακόμη και σε χώρες που ήταν κοινωνικά ανοικτές. Η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία υιοθέτησαν διαφορετικές πολιτικές σε ό,τι αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση μεταναστών. Η Γαλλία επεδίωξε να τους ενσωματώσει. Η Μεγάλη Βρετανία υιοθέτησε πολιτική πολυπολιτισμικότητας.
Και οι δύο πολιτικές δεν απέτρεψαν την ανάπτυξη της τρομοκρατίας σε μουσουλμανικές κοινότητες δεύτερης και τρίτης γενιάς. Τούτο δεν πρέπει να αποδίδεται μόνο στον κοινωνικό αποκλεισμό, στον ρατσισμό και στην ξενοφοβία. Τις συμπεριφορές αυτές τις αντιμετωπίζουν όλοι οι μετανάστες, μουσουλμάνοι και μη. Δεν πρέπει να αποδίδεται ούτε στην έλλειψη παιδείας. Τζιχαντιστές έχουν σπουδάσει σε πανεπιστήμια. Αλλού, λοιπόν, πρέπει να στραφούμε για να κατανοήσουμε τα αίτια.
Η ισχύς της ισλαμικής ταυτότητας συχνά υποτιμάται στη Δύση. Το Ισλάμ δεν είναι μόνο θρησκεία. Ρυθμίζει συνολικά τον τρόπο ζωής των μουσουλμάνων. Για το Ισλάμ η θρησκεία υπερισχύει της έννοιας του έθνους.
Η επέκταση της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη τροφοδοτήθηκε από την πολιτική και οικονομική αστάθεια που έχει δημιουργηθεί σε ένα μεγάλο τμήμα της Μέσης Ανατολής. Η Δύση ανέτρεψε καθεστώτα (Αφγανιστάν, Ιράκ και Λιβύη), αλλά δεν κατάφερε να εδραιώσει βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Εχει ενδιαφέρον η πρόσφατη δημοσιοποίηση της έκθεσης Τσίλκοτ, που αποτυπώνει τους λόγους για τους οποίους η Μεγάλη Βρετανία διέπραξε σοβαρά λάθη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ. Το ερώτημα παραμένει γιατί συνέχισε να τα διαπράττει στη Λιβύη και στη Συρία.
Από την πλευρά της, η Τουρκία δεν θεώρησε την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους προτεραιότητά της. Η προτεραιότητά της είναι να αποτρέψει τη δημιουργία προπλάσματος κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία. Για να την αποτρέψει, μάλιστα, ανέπτυξε ανομολόγητες, αλλά στενές σχέσεις με το Ισλαμικό Κράτος. Γι’ αυτό και όταν υποχρεώθηκε να κάνει στροφή μπήκε στο στόχαστρό του.
Παρεμπιπτόντως, θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία θα ευνοήσει τον ελληνικό τουρισμό. Αλλες επιπτώσεις είχαν η ρήξη των πολιτικών σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας και Ισραήλ – Τουρκίας και άλλες έχουν η απόπειρα πραξικοπήματος και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, που δίνουν την εικόνα γενικευμένης αναταραχής με αρνητικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή. Από την αρχή της θητείας του ως πρωθυπουργού, ο Ερντογάν φοβόταν το στρατιωτικό πραξικόπημα. Τα γεγονότα επαλήθευσαν τους φόβους του, αλλά τώρα που αυτό εκδηλώθηκε ο συσχετισμός δυνάμεων έχει αλλάξει υπέρ του. Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι πραγματιστής. Στη σοβαρή κρίση που αντιμετωπίζει οφείλει να μην αντιδράσει συναισθηματικά.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Μπίτσιος είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος του ΣΕΒ.