«Η λέξη Eλλάδα παραπέμπει πια μόνο σε ένα τυπικό κρατικό μόρφωμα, όχι σε πραγματικότητα κοινωνίας, συλλογικότητας που κοινωνεί ανάγκες, στόχους, ελπίδες». Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει σε άρθρο του στην «Κ» ο Χρήστος Γιανναράς, επιχειρώντας να εξηγήσει την αμφισβήτηση τη σημαία να φέρουν οι καλύτεροι μαθητές, οι άριστοι – όχι από την κυβέρνηση, αλλά από έναν έφηβο.
Ο μαθητής θέλει να ξεχωρίσει τη βαθμολογία από τη διάκριση του σημαιοφόρου. Ο κ. Γιανναράς απαντά ότι «η σημαιοφορία, ως προνόμιο του αρίστου, εντάσσει την ατομική επίδοση στην κοινωνία των σχέσεων που συγκροτούν την “τάξη” και το “σχολείο”. Tην εξαρτά από την άμιλλα, την καλλιέργεια κοινωνικού ήθους που προϋποθέτει η απόδοση τιμής από όλους στον ένα: τον εκάστοτε πρώτο. Σίγουρα, οι σχέσεις στην τάξη και στο σχολείο αντανακλούν τις επιλογές κάθε κοινωνίας, όπως αυτές εκφράζονται από την πολιτεία και όχι μόνον, και γι’ αυτό βέβαια εξελίσσονται στον χρόνο. Στις ΗΠΑ, τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε στροφή προς τη λογική της επιβράβευσης των πάντων (σε αντίθεση με την πρόσφατη ελληνική επιλογή του «κανένα») για τις επιτυχίες τους, όσο μικρές και αν είναι αυτές, ακόμη και αν ήταν μόνο για τη συμμετοχή τους. Αυτή είναι μία επιλογή που επιχειρούσε να ενθαρρύνει τις κλίσεις και τα ταλέντα κάθε μαθητή, να τους δώσει την τιμή να φέρουν μία συμβολική σημαία. Η μεγάλη αμερικανική οικονομία έχει χώρο για πολλούς, αν όχι για όλους – και σίγουρα εξακολουθεί να προσελκύει τους άριστους όλου του κόσμου. Καθώς η γενιά των μιλένιαλς εντάσσεται στην αγορά εργασίας, αυτή η εκπαιδευτική επιλογή δέχεται κριτική. Η κατηγορία είναι ότι έχει δημιουργήσει μια γενιά καλομαθημένη, με εγωκεντρικούς ανθρώπους που κέρδιζαν εύκολα τον έπαινο και δεν έχουν μάθει να δουλεύουν σκληρά. Και αν αυτές είναι υποκειμενικές κρίσεις μεγαλύτερων, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι μιλένιαλς έχουν σημαντικά χαμηλότερη εμπιστοσύνη από τις προηγούμενες γενιές σε θεσμούς και αλλήλους. Οπως γράφει ο αρθρογράφος των New York Times, Τσαρλς Μπλόου, αυτές οι αλλαγές θα μεταμορφώσουν τη δομή της αμερικανικής κοινωνίας προς μία πιο προοδευτική κατεύθυνση, με περισσότερο κράτος αλλά λιγότερο έλεγχο. Ακούγεται γνώριμο; Στα δικά μας, ο κ. Γιανναράς παρατηρεί πως «οι χρηστικές προτεραιότητες και ο ατομοκεντρισμός έχουν αποθηριώσει τα ήθη και τη νοοτροπία». Ο ίδιος αναφέρει επίσης την καταστροφή της γλώσσας και την απάλειψη της ιστορικής συνείδησης, τα οποία οδηγούν στην αδυναμία συνεννόησης. Μπορεί στην Ελλάδα να έχουμε ξεπεράσει σε ατομοκεντρισμό τις ΗΠΑ (το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα δεν προβλέπει άλλωστε κοινωνική εργασία όπως το αμερικανικό), αλλά δυστυχώς όχι και στην επιβράβευση της προσπάθειας. Αυτό όμως προϋποθέτει να συμφωνήσουμε στις ανάγκες, στους στόχους και στις ελπίδες της κοινωνίας μας.