Ο Νίτσε γράφει ότι το μεγαλείο της τραγικής ποίησης οφείλεται στην απαισιόδοξη ματιά με την οποία προσεγγίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Νεότατος όταν έγραψε τη «Γέννηση της τραγωδίας», θεωρεί τον Αισχύλο ιδρυτή της τραγικής σκέψης και την απαισιοδοξία του καταλυτική. Στην αντίπερα όχθη τοποθετεί τον Ευριπίδη, τον «μεγάλο εγκληματία», όπως τον αποκαλεί, διότι διέφθειρε την τραγική σκέψη εμβολιάζοντάς τη με τη «σωκρατική αισιοδοξία», την πίστη δηλαδή ότι η αναζήτηση της αλήθειας οδηγεί στο αγαθό και στην ευτυχία. Η «Ορέστεια» όμως κλείνει με ένα κλασικό happy end. Οι τρεις παλιόγριες, οι Ερινύες, που κυνηγούν τον Ορέστη ώς την Αθήνα για να αποδώσουν δικαιοσύνη για τη μητροκτονία, απειλούν την πόλη με αφανισμό. Η Αθηνά, που έχει δώσει την ψήφο στον Αρειο Πάγο με την οποία αθωώθηκε ο μητροκτόνος, τις εξευμενίζει. Τις πείθει ότι υπάρχει γι’ αυτές θέση στην πόλη, τους παραχωρεί το σπήλαιο στη ρίζα του Ιερού Βράχου και τους υπόσχεται πως η πόλη θα τις τιμά με αντάλλαγμα την προστασία που θα της προσφέρουν. Ο κύκλος του αίματος κλείνει, όμως η σοφία του Αισχύλου δεν εξορίζει τις Ερινύες που τον κράτησαν ανοικτό. Τις μεταμορφώνει σε Ευμενίδες και τους δίνει μια θέση στην επικράτεια της πολιτικής.
Η συγκρότηση της Ενωμένης Ευρώπης ήταν ένα πείραμα αισιοδοξίας μετά την ήττα του πολιτισμού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ευρώπη όμως χτίστηκε πάνω στην ψευδαίσθηση ότι μπορούσε πια να αποκλείσει από την επικράτειά της τις Ερινύες που κρατούσαν ανοικτό τον κύκλο του αίματος, τους λαϊκιστικούς ολοκληρωτισμούς και τα ερείπια που άφησε το πέρασμά τους. Η κυρίαρχη ιδεολογία του Διαφωτισμού είχε πείσει τις ευρωπαϊκές ελίτ πως ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να προοδεύει μαθαίνοντας. Σε αντίθεση με το τραγικό «πάθος μάθος», που δεν οδηγεί απαραιτήτως στην πολιτική ορθότητα. Σοφία του Διαφωτισμού εναντίον της τραγικής σοφίας. Οι Ερινύες δεν εξευμενίστηκαν. Εξορίστηκαν στο παρελθόν, στην επικράτεια του ασυνείδητου, στη σιωπή του απαγορευμένου. Η δημοκρατία έγινε ιδεολογία και έσυρε έναν εσμό από συμπεριφορές που θεωρήθηκαν αυτονόητες και αμετάκλητες.
Το πείραμα της πολιτισμικής αισιοδοξίας, η Ενωση, έχει γεράσει. Εχασε τη φιλοδοξία του και την αισιοδοξία του. Κινδυνεύει από τον «Λαϊκισμό», δεξιό, αριστερό, αριστεροδέξιο, πάντως λαϊκισμό.
Ο «Λαϊκισμός» είναι η Ερινύα της Ευρώπης που πίστεψε ότι με μερικά εκατομμύρια νόμους και ντιρεκτίβες θα ξεμπερδέψει με το παρελθόν της. Απ’ την Ουγγαρία του Ορμπαν ώς την Ελλάδα του Τσίπρα εκδικείται την πολιτισμική της αισιοδοξία. Οθεν και η επικαιρότητα της τραγικής σκέψης.
ΥΓ. Περισσότερα κάθε Κυριακή στον ΣΚΑΪ 100.3 στις 10 π.μ. Συζήτηση για την επικαιρότητα της τραγικής σκέψης.