Από τους σύγχρονους «έξυπνους βοηθούς» όπως το Siri και η Alexa οι οποίοι οργανώνουν τα ραντεβού και το πρόγραμμα των χρηστών, μέχρι τις σύγχρονες πλατφόρμες ψυχαγωγίας όπως το Netflix ή το Spotify, οι οποίες δημιουργούν αυτόματες εξειδικευμένες λίστες με βάση τα γούστα μας, η τεχνητή νοημοσύνη έχει πλέον ενσωματωθεί πλήρως στην καθημερινότητά μας. Καθώς βυθιζόμαστε ταχύτατα στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, η τεχνητή νοημοσύνη και η μηχανική μάθηση έρχονται στο επίκεντρο και προσφέρουν μία σειρά από ενδιαφέρουσες λύσεις στα πιο επίμονα προβλήματα του κόσμου.
Αν και αυτή η παγκόσμια τάση δεν θα μπορούσε να αφήσει την Ελλάδα ανεπηρέαστη, το οικοσύστημα της τεχνητής νοημοσύνης στην Ελλάδα παραμένει αρκετά εκκολαπτόμενο. Σύμφωνα με τον περυσινό δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας, ο οποίος παρακολουθεί την πρόοδο που έχουν σημειώσει τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη όσον αφορά την ψηφιοποίησή τους, η Ελλάδα βρίσκεται στην 27η θέση από τα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ενας από τους κυριότερους παράγοντες που κάνουν τις ελληνικές επιχειρήσεις να διστάζουν να πειραματιστούν με την τεχνητή νοημοσύνη είναι ο λεγόμενος «φόβος του αγνώστου»: η αβεβαιότητα ενός μέλλοντος όπου κυριαρχούν ο αυτοματισμός και οι ριζικές αλλαγές στην εταιρική διαχείριση που ενδέχεται να επιφέρει.
Υπάρχουν, ωστόσο, μερικοί φορείς που αναγνωρίζουν τη στρατηγική σημασία και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της τεχνητής νοημοσύνης και καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να εξοικειώσουν την χώρα με τα νέα εργαλεία της τεχνολογίας. Ενας από τους σημαντικότερους τέτοιους φορείς είναι η Ελληνική Εταιρεία Τεχνητής Νοημοσύνης (ΕΕΤΝ), ένας μη κερδοσκοπικός επιστημονικός οργανισμός αφιερωμένος στην οργάνωση και προώθηση της έρευνας του AI στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, o οποίος διοργανώνει διάφορες συναρπαστικές πρωτοβουλίες. Η πιο πρόσφατη ήταν το Ελληνικό Θερινό Σχολείο Τεχνητής Νοημοσύνης, ένα πενθήμερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έλαβε χώρα την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου στα Χανιά της Κρήτης, και συμπεριέλαβε δεκάδες πρωτοποριακά σεμινάρια – από μαθήματα ρομποτικής μέχρι ηθικής στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
Η «Κ» μίλησε με τον καθηγητή κ. Νίκο Σπανουδάκη, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΕΤΝ και συνδιοργανωτή του συναρπαστικού θερινού σχολείου. Ο καθηγητής ανέπτυξε τις σκέψεις του για το όραμα του προγράμματος και του επιστημονικού οργανισμού, αλλά και τις προβλέψεις του για το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στην ελληνική πραγματικότητα.
– Ποιος είναι ο στόχος του θερινού σχολείου και με τι εφόδια έφυγαν όσοι ολοκλήρωσαν τον κύκλο των μαθημάτων;
– Η έρευνα προάγεται καλύτερα μέσω της συνεργασίας και της ενημέρωσης για τις εξελίξεις στον κάθε χώρο. Ετσι, οι επιστήμονες δημιουργούν κοινότητες με στόχο την προαγωγή της έρευνας. Οι Ελληνες επιστήμονες τεχνητής νοημοσύνης, λοιπόν, έχουν δημιουργήσει την Ελληνική Εταιρεία Τεχνητής Νοημοσύνης (ΕΕΤΝ), η οποία τους διασυνδέει μεταξύ τους αλλά και με τους συναδέλφους τους στην Ευρώπη μέσω ενός αντίστοιχου ευρωπαϊκού οργανισμού, του EURAI. Οι κοινότητες αυτές διοργανώνουν συνέδρια και θερινά σχολεία για να πετύχουν τους στόχους τους.
Ο στόχος των θερινών σχολείων είναι να δώσουν την ευκαιρία στους φοιτητές να ακούσουν διεθνώς καταξιωμένους ερευνητές, καθώς κάθε τμήμα έχει περιορισμένο αριθμό καθηγητών σε ένα ερευνητικό χώρο, στην περίπτωσή μας αυτόν της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ ή ΑΙ στα αγγλικά). Ακόμα, τα θερινά σχολεία απευθύνονται σε ειδικευμένους εργαζόμενους που θα ήθελαν να ενημερωθούν για τις εξελίξεις στον κλάδο τους. Δίνουν την ευκαιρία στους φοιτητές να γνωρίσουν από κοντά καθηγητές και να κάνουν καλύτερα πληροφορημένοι, από πρώτο χέρι, την επόμενη επιλογή τους σε μέντορα ή συνεργάτη. Τέλος, δίνει την ευκαιρία στους νέους να δημιουργήσουν τα δικά τους ανθρώπινα δίκτυα μέσα από τις γνωριμίες που θα κάνουν στην τάξη ή στις κοινωνικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται.
Στο ACAI 2019/HAISS 2019, το οποίο είναι ταυτόχρονα το ευρωπαϊκό και το ελληνικό θερινό σχολείο Τεχνητής Νοημοσύνης για το 2019, είχαμε 25 διακεκριμένους καθηγητές και ερευνητές από ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια –μεταξύ των οποίων βρίσκονταν το Berkeley, το Imperial College London και το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου– αλλά και παγκοσμίου φήμης εταιρείες πληροφορικής και τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης όπως η Google DeepMind και η Microsoft. Ολοι μαζί παρέδωσαν σεμινάρια με θεματικές όπως η Μηχανική Μάθηση (Deep Learning), η λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα, η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Κοινωνική Δικαιοσύνη, τα Ψηφιακά Παιχνίδια, η Ρομποτική συμπεριφορά, κ.ά. Επίσης, το σχολείο περιελάμβανε μια ειδική ενότητα για τα Γνωστικά Συστήματα (Cognitive Systems) σε συνεργασία με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Πανεπιστήμιο Κύπρου.
– Ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος που θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να έχουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες στην ελληνική βιομηχανία και επιχειρηματικότητα;
– Δεδομένου ότι ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών προήλθε από φοιτητές ελληνικών πανεπιστημίων αλλά και από στελέχη νεοφυών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, πιστεύουμε ότι η δράση αυτή θα ωφελήσει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Μεσοπρόθεσμα μέσω της χρήσης καινοτόμων μεθόδων στην εργασία τους, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας αλλά και μακροπρόθεσμα μέσω της αξιοποίησης των γνωριμιών των στελεχών για τη μετεκπαίδευσή τους και τη συνεργασία για την υλοποίηση καινοτόμων έργων.
O Νικόλαος Σπανουδάκης εργάζεται στο Πολυτεχνείο Κρήτης, όπου κατέχει τη θέση Ειδικού και Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού στη Σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης.
– Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από την επιλογή των Χανίων ως τόπου διεξαγωγής του προγράμματος. Ηταν μόνο η συνεργασία με το πανεπιστήμιο ή ενδιαφερόσασταν και για την προώθηση της τεχνητής νοημοσύνης εκτός των μεγαλύτερων αστικών κέντρων της χώρας;
– Κατ’ αρχάς, να διευκρινίσουμε ότι ο φορέας μας είναι το Πολυτεχνείο Κρήτης, ένα Ιδρυμα προσανατολισμένο στην αριστεία και στην καινοτομία, που έχει έδρα του τα Χανιά. Τα Χανιά είναι ένας προορισμός που συνδυάζει την πρόσβαση σε καθαρές, άρτια εξοπλισμένες, υψηλού επιπέδου αίθουσες και εγκαταστάσεις, αυτές της Πολυτεχνειούπολής μας, με την πρόσβαση σε παραλίες, αρχαιολογικούς χώρους και περιοχές φυσιολατρίας. Ετσι γίνεται ένας ιδανικός τόπος για τη διοργάνωση θερινών σχολείων. Ακόμα, η πόλη των Χανίων έχει αφθονία καταλυμάτων που μπορούν να υποστηρίξουν όλα τα βαλάντια –από hostels μέχρι boutique hotels– και συνδέεται με το Πολυτεχνείο με αστική συγκοινωνία. Είναι διασυνδεδεμένη, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, με πολλαπλούς ευρωπαϊκούς προορισμούς και έτσι η πρόσβαση είναι εύκολη.
Αυτό σε συνδυασμό με την προηγούμενη θετική εμπειρία στη διοργάνωση του 1ου Διεθνούς Θερινού Σχολείου Πολυπρακτορικών Συστημάτων στα Χανιά, η οποία ήταν μια διοργάνωση βαλκανικής κλίμακας, και του 16ου Ευρωπαϊκού Θερινού Σχολείου Πολυπρακτορικών Συστημάτων, η οποία ήταν ευρωπαϊκής κλίμακας αλλά σε ένα εξειδικευμένο χώρο της ΤΝ, μας βοήθησε ώστε η πρότασή μας να γίνει δεκτή από τον οργανισμό EURAI, και ακολούθως από την ΕΕΤΝ.
«Γίνονται βήματα, αλλά για την ώρα είναι μεμονωμένα»
– Πώς θα λέγατε ότι αντιμετωπίζει η Ελλάδα και γενικότερα η ελληνική πραγματικότητα την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ); Θεωρείτε ότι γίνονται βήματα προόδου σε αυτόν τον τομέα στη χώρα μας;
– Η Ελλάδα δυστυχώς αντιμετωπίζει την τεχνητή νοημοσύνη σαν άλλη μία θεωρητική επιστήμη και δεν έχει αντιληφθεί ακόμα την τεράστια προοπτική που φέρνει η επένδυση σε αυτή την τεχνολογία. Αλλες χώρες έχουν αναγνωρίσει ότι η πρόοδος σε αυτό τον τομέα είναι σημαντική για τη μελλοντική ευημερία τους και κατευθύνουν προς τα εκεί μεγάλα μερίδια των κονδυλίων για έρευνα.
– Θεωρείτε όμως ότι γίνονται κάποια βήματα, έστω και μικρά, στη χώρα μας για την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας;
– Γίνονται βήματα αλλά για την ώρα μεμονωμένα και σπασμωδικά και όχι οργανωμένα. Η ΕΕΤΝ έχει αντιληφθεί αυτή την κατάσταση, ενημερώνει την πολιτεία και συμμετέχει σε ημερίδες και συνέδρια, όπως το Πανόραμα Επιχειρηματικότητας και Σταδιοδρομίας που διοργανώθηκε το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Μαρτίου στην Αθήνα. Το ενθαρρυντικό είναι ότι οι Ελληνες επιχειρηματίες και φοιτητές έχουν αντιληφθεί πόσο σημαντική είναι η τεχνητή νοημοσύνη και συρρέουν σε τέτοιες ευκαιρίες που τους δίνονται. Φέτος ήρθαν για πρώτη φορά με οργανωμένο τρόπο στελέχη της βιομηχανίας να παρακολουθήσουν το ACAI 2019/HAISS 2019.
– Αν θα μπορούσατε να κάνετε μία πρόβλεψη για το μέλλον της χώρας μας σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη ποια θα ήταν αυτή; Και ποιος θα ήταν ο ρόλος ή η συνεισφορά της Ελληνικής Εταιρείας Τεχνητής Νοημοσύνης και του Σχολείου σας στη μελλοντική παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης στη χώρα μας.
– Με δεδομένα την πρόσφατη τοποθέτηση στη θέση του υφυπουργού Παιδείας για τα θέματα ανώτατης εκπαίδευσης ενός καθηγητή ΤΝ από το Πολυτεχνείο Κρήτης, τον προσανατολισμό της ΕΕΤΝ στην κατεύθυνση της συνεργασίας με τη βιομηχανία και την επιτυχία του Σχολείου μας, σύμφωνα με τα ενθουσιώδη σχόλια των συμμετεχόντων, έχουμε λόγο να είμαστε αισιόδοξοι. Η χώρα μας θα μπορούσε να αξιοποιήσει επιστημονικό δυναμικό και τα πανεπιστήμιά της ώστε να επεκτείνει την εκπαιδευτική δραστηριότητα στην Ευρώπη, στις χώρες της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Χρειάζεται εξωστρέφεια με διεθνή προγράμματα σπουδών σε προπτυχιακό αλλά και μεταπτυχιακό επίπεδο. Η Κύπρος είναι μια καλή περίπτωση μελέτης σχετικά. Ακόμα, θα μπορούσαμε να δώσουμε κίνητρα σε εταιρείες τεχνολογίας να εγκατασταθούν στην Ελλάδα, οπότε, αφενός θα απορροφούσαν αποφοίτους μας, αφετέρου θα δημιουργούσαν την κρίσιμη εκείνη μάζα για να αναπτυχθούν και ντόπιες εταιρείες.