Ο καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λέκτορας στο Χάρβαρντ και διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του ομίλου Υγεία έχει διατελέσει «προσωρινός γιατρός» τριών προέδρων των ΗΠΑ, του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου, του Μπιλ Κλίντον και του Μπαράκ Ομπάμα κατά τις επισκέψεις τους στην Ελλάδα.
Στη συνέντευξή του στην «Κ» αποκαλύπτει τον τρόπο που λειτουργεί η ιατρική μονάδα του Λευκού Οίκου, αφηγείται ιστορίες από τις επισκέψεις των Αμερικανών προέδρων και αναφέρεται στην εν εξελίξει νοσηλεία του προέδρου Τραμπ.
– Ο πρόεδρος Τραμπ προσβλήθηκε από κορωνοϊό και όλος ο κόσμος γνώρισε τον «γιατρό του προέδρου». Πρόκειται για θεσμική θέση; Ποια είναι τα καθήκοντα του «γιατρού του προέδρου των ΗΠΑ»;
– «Ο γιατρός του εκάστοτε προέδρου των ΗΠΑ είναι και ο διευθυντής της ιατρικής μονάδας στον Λευκό Οίκο (White House Medical Unit ή απλώς WHMU). H θέση αυτή καθιερώθηκε από το Κογκρέσο το 1928. Η WHMU συνήθως αποτελείται από 20-24 άτομα που εκτός από γιατρούς, και νοσηλευτές περιλαμβάνει βοηθούς ιατρών, διοικητικούς. Είναι όλοι στρατιωτικοί, χωρίς όμως να φορούν τη στρατιωτική τους στολή για λόγους ασφαλείας. Εφημερεύουν καθημερινά όλες τις ώρες του 24ώρου, όλο τον χρόνο. Θεωρητικά τα καθήκοντα του «γιατρού του προέδρου» είναι να επιβλέπει τις ιατρικές ανάγκες του προέδρου, του αντιπροέδρου και των οικογενειών τους. Στην πράξη όμως, είναι μια θέση «βαρετή», χωρίς ιατρικές προκλήσεις, όπως είχε ομολογήσει ο γιατρός του προέδρου Ρέιγκαν, Ντάνιελ Ρατζ το 1981 μετά την τότε εις βάρος του προέδρου απόπειρα δολοφονίας. Η θέση είναι σαφώς τιμητική, αλλά συνήθως με ελάχιστες ιατρικές προκλήσεις.
Ο γιατρός και η ομάδα του παρευρίσκονται σε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις του προέδρου αλλά και συμμετέχουν ενεργά στην προετοιμασία των επισκέψεών του στο εξωτερικό. Βέβαια, να σημειώσω ότι σύμφωνα με το αμερικανικό σύνταγμα, ο διευθυντής της WHMU έχει την ευθύνη να ενημερώνει το υπουργικό συμβούλιο για την ικανότητα του προέδρου των ΗΠΑ να κυβερνάει τη χώρα. Η πρότασή του είναι συμβουλευτική και όχι δεσμευτική, αλλά τονίζει πόσο σημαντικός θα μπορούσε να είναι ο ρόλος του εκάστοτε «γιατρού του προέδρου» για όλη τη χώρα.
– Εχετε συνεργαστεί με την ιατρική μονάδα που επέβλεπε την υγεία του προέδρου των ΗΠΑ κατά τις επισκέψεις στην Ελλάδα των Μπους και Κλίντον. Ποιο ήταν το περιεχόμενο αυτής της συνεργασίας;
– Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τα μέλη της ιατρικής μονάδας του Λευκού Οίκου στις επίσημες επισκέψεις στην Ελλάδα των προέδρων Τζορτζ Μπους και Μπιλ Κλίντον το 1991 και 1999 αντίστοιχα. (Ο πρόεδρος Ομπάμα επισκέφθηκε την Ελλάδα στα μέσα Νοεμβρίου του 2016 ως «απερχόμενος πρόεδρος» μια και είχε ήδη εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ.) Αυτό που με εντυπωσίασε τότε είναι η θεσμική δυνατότητα του γιατρού του προέδρου των ΗΠΑ να αναθέτει την ευθύνη των ιατρικών αποφάσεων σε έναν ξένο γιατρό της χώρας που επισκέπτεται ο πρόεδρος.
– Πόση «ιατρική εξουσία» είχατε απέναντι στον δυνητικό ασθενή σας;
– Οτιδήποτε και να συνέβαινε στον πρόεδρο των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα την ευθύνη πλέον την είχα εγώ που είχα επιλεγεί ως «ο γιατρός του»! Αν π.χ. ο πρόεδρος είχε πόνο στην κοιλιά του και εγώ έλεγα ότι έχει «οξεία σκωληκοειδίτιδα» και «χρειάζεται άμεσο χειρουργείο», η δική μου απόφαση ήταν σεβαστή και από τον πραγματικό γιατρό τού προέδρου αλλά και από τον ίδιο και τα μέλη της οικογένειάς του! Η μόνη «παράκληση» ήταν όλα τα ενδοφλέβια φάρμακα (π.χ. αντιβιοτικά) να τα χορηγεί η προσωπική νοσηλεύτρια του προέδρου.
– Με ποια λογική ανατίθεται η υγεία του προέδρου των ΗΠΑ σε διαφορετικό γιατρό σε κάθε χώρα που επισκέπτεται; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράλογο. Θα περίμενε κανείς ότι ένας πρόεδρος των ΗΠΑ θα είχε πάντα μαζί του τη δική του ιατρική ομάδα.
— Η λογική είναι ότι ο «τοπικός» γιατρός είναι πιο αποτελεσματικός και πιο ασφαλής για την υγεία του προέδρου των ΗΠΑ, σε περίπτωση επείγουσας ιατρικής ανάγκης (π.χ. οξείας σκωληκοειδίτιδας-περιτονίτιδας) ή τρομοκρατικής επίθεσης. Ο επιλεγμένος προσωρινός γιατρός του προέδρου μπορεί γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα να αντιμετωπίσει την επείγουσα κατάσταση. Φυσικά η επιλογή του προσωρινού γιατρού του προέδρου βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις, όπως να είναι κάτοχος των American Boards και να είναι ήδη γνωστός για το ιατρικό του έργο. Προσωπικά είχα τα Boards, είχα εκπαιδευθεί στη Mayo Clinic και το Massachusetts General Hospital, ήμουν για ένα διάστημα επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κλίβελαντ, CWRU, και υφηγητής πλέον στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η σχετικά μικρή για την Ελλάδα ηλικία μου (40 ετών τότε), δεν ήταν αποτρεπτικός παράγοντας για την επιλογή μου. Σε αντίθεση με την Ευρώπη, το αμερικανικό σύστημα εκπαίδευσης των γιατρών τους επιτρέπει πολύ γρήγορα να αναλαμβάνουν ουσιαστικές ευθύνες, για αυτό και καθηγητές και διευθυντές γίνονται νέοι. Η ανάθεση σε ένα άτομο, εν προκειμένου σε μένα, των τελικών ιατρικών αποφάσεων ακόμα και για τον πρόεδρο των ΗΠΑ είναι μια σοφή πρακτική, που προστατεύει κάθε «επώνυμο» ασθενή.
– Πρόκειται για μια πρακτική άγνωστη στην Ελλάδα…
– Στην Ελλάδα πολύ συχνά ζούμε τα αρνητικά αποτελέσματα του λεγόμενου «VIP συνδρόμου». Οι συγγενείς και φίλοι του ασθενούς προτείνουν ο καθένας και από ένα δικό τους γιατρό. Οι διάφοροι «καθηγητές» προτείνουν διαφορετικές διαγνωστικές και θεραπευτικές αγωγές πολλές φορές αντικρουόμενες. Το «θύμα» τελικά είναι ο ασθενής και μάλιστα ο ισχυρός πολιτικά ή οικονομικά. Το παράδειγμα του ασθενούς στο Ωνάσειο, πρωθυπουργού της Ελλάδος, Ανδρέα Παπανδρέου, με τους διάφορους καθηγητές να τον εξετάζουν κάθε μέρα και να δίνουν διαφορετικές θεραπείες, είναι το παράδειγμα του «VIP συνδρόμου» που η τακτική της ιατρικής μονάδας του Λευκού Οίκου προσπαθεί να αποφύγει.
– Χρειάστηκε ποτέ κάποιος πρόεδρος των ΗΠΑ την ιατρική αρωγή ή έστω τη συμβουλή σας;
– Η σχέση μου με τους προέδρους των ΗΠΑ ήταν θεσμική, μέσω της ιατρικής μονάδας της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα. Σπάνια μιλούσα απευθείας μαζί τους, όπως στην περίπτωση του προέδρου Μπους που ενδιαφερόταν πολύ για τον φίλο του Ελί Βίζελ που νοσήλευα τότε στο νοσοκομείο «Υγεία». Ο Ελί Βίζελ ήταν κάτοχος του βραβείου Νομπέλ για την Ειρήνη, επέζησε του Ολοκαυτώματος και έγραψε πάνω από 50 σχετικά βιβλία. Μετά την αρχική γνωριμία μας σαν γιατρού-ασθενούς αναπτύξαμε μια φιλία που κράτησε για πολλά χρόνια.
– Ποιες ήταν οι λεπτομέρειες της προετοιμασίας κάθε επίσκεψης;
– Ενα μήνα πριν από την επίσημη επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ, μέλη της ιατρικής μονάδας του Λευκού Οίκου είχαν επανειλημμένες συναντήσεις με εμένα και τη διοίκηση του νοσοκομείου «Υγεία», που ήταν το νοσοκομείο επιλογής σε περίπτωση ανάγκης για νοσηλεία του προέδρου. Οι λεπτομέρειες του ιατρικού ιστορικού του προέδρου ήταν φυσικά οι πρώτες εμπιστευτικές πληροφορίες. Ομως και τα άλλα πρακτικά θέματα μιας πιθανής νοσηλείας είχαν λεπτομερώς σχεδιασθεί. Για παράδειγμα, το δωμάτιο 1610 είχε πλήρως εξοπλιστεί, τα ασανσέρ για τα χειρουργεία, οι δρόμοι για το Ολυμπιακό Στάδιο που θα προσγειωνόταν το ελικόπτερο και φυσικά οι γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων και ειδικοί νοσηλευτές που πιθανόν να είχα ανάγκη σε περίπτωση ιατρικού προβλήματος είχαν καταγραφεί με λεπτομέρειες και όλα ήταν έτοιμα πριν φθάσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ στην Ελλάδα.
– Οι επισκέψεις Αμερικανών προέδρων σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με ιστορία τρομοκρατικών επιθέσεων κατά αμερικανικών στόχων γίνονταν σε καθεστώς αυξημένης επιφυλακής. Αυτό σημαίνει π.χ. ότι είχατε έτοιμο ένα χειρουργείο με αναισθησιολόγο και φιάλες αίμα ανά πάσα στιγμή διαθέσιμο;
– Δυστυχώς ως γιατρός είχα άμεση εμπειρία από την τότε τρομοκρατία και συγκεκριμένα τη δράση της «17 Νοέμβρη». Τον Μάρτιο του 1991 είχα λυπηθεί πολύ για τον μαύρο λοχία Ρόναλντ Στιούαρτ που έφθασε στο «Υγεία» νεκρός και εγώ απλώς υπέγραψα το πιστοποιητικό θανάτου του. Τον Απρίλιο του 1984, βέβαια, είχα τη χαρά να σώσω τη ζωή του Ρόμπερτ Τζαντ αφαιρώντας του τη σφαίρα των 45 χιλ. από το στήθος του. Ομως, ο φόβος για το επόμενο τρομοκρατικό χτύπημα υπήρχε έντονος. Θυμάμαι τις παραμονές της επίσκεψης του προέδρου Κλίντον, όπου οι γιατροί της ιατρικής μονάδας του Λευκού Οίκου με ξενάγησαν στο εσωτερικό του αυτοκινήτου-ιατρείου της συνοδείας του προέδρου. Ηταν το ίδιο μεγάλο μαύρο αυτοκίνητο όπως τα υπόλοιπα, περιλαμβανομένου και του αυτοκινήτου στο οποίο θα επέβαινε ο πρόεδρος.
– Πώς ήταν το εσωτερικό του αυτοκινήτου;
– Το εσωτερικό του ήταν ένα μικρό «νοσοκομείο» ειδικά εξοπλισμένο και για επιθέσεις με χημικές ουσίες. Μου εξήγησαν ότι σε περίπτωση βιοτρομοκρατικής επίθεσης με «άσπρη σκόνη» (όπως π.χ. άνθρακα), η ιατρική ομάδα του Λευκού Οίκου θα έγδυνε τον πρόεδρο και θα τον περιέλουζε με άφθονο νερό δημιουργώντας γύρω του ένα κυκλικό παραβάν για την προστασία του. Για να «σπάσω» λίγο την ένταση της στιγμής τους διακόπτω λέγοντας: «Μη βιαστείτε να γδύσετε τον πρόεδρο πριν βεβαιωθείτε ότι το άσπρο που του έριξαν δεν είναι γιαούρτι!», και ευτυχώς όλοι γέλασαν. Φυσικά και στις δύο επίσημες προεδρικές επισκέψεις αλλά και τις πολλές «ανεπίσημες» που ο πρόεδρος Μπους πραγματοποιούσε στην Ελλάδα η συνεργασία μου με την ιατρική ομάδα του Λευκού Οίκου ήταν άψογη. Μάλιστα, σε αναγνώριση αυτής της συνεργασίας, με προσκάλεσαν να επισκεφθώ τις εγκαταστάσεις τους στον Λευκό Οίκο.
Η αδικία
– Ποια είναι η γνώμη σας για τη διαχείριση της νοσηλείας του Τραμπ;
– Η πρόσφατη διαχείριση της νοσηλείας του προέδρου των ΗΠΑ από τον Κόνλεϊ αδικεί την ιστορία της ιατρικής μονάδος του Λευκού Οίκου και τους γιατρούς των προηγούμενων του σημερινού προέδρων. Αδικεί κυρίως το επίπεδο της αμερικανικής ιατρικής που παραμένει στο υψηλότερο σημείο σήμερα σε όλο τον κόσμο. Αδικεί εμάς τους γιατρούς, που σαφώς θα διαχειριζόμαστε τη νοσηλεία του προέδρου διαφορετικά με απόλυτη ειλικρίνεια, διαφάνεια και αφοσίωση στο καλό του ασθενούς. Ο γιατρός ποτέ δεν πρέπει να υποκύπτει στις άμεσες ή έμμεσες προσταγές της εξουσίας, όταν αυτές είναι αντίθετες στην αλήθεια.
Η εμπειρία στο «υπόγειο» του Οβάλ Γραφείου και οι… φωνές της Χίλαρι
– Περιγράψτε μας την ιατρική μονάδα του Λευκού Οίκου. Ελάχιστοι έχουν το προνόμιο να έχουν επισκεφθεί αυτό τον χώρο.
– Πράγματι, είχα τη μοναδική ευκαιρία να επισκεφθώ έπειτα από πρόσκληση του τότε γιατρού του προέδρου, δρος Λι Μπάρτον, τα «άδυτα» του Λευκού Οίκου, έναν όροφο κάτω από το Οβάλ Γραφείο όπου στεγάζεται η WHMU. Αυτό που με εντυπωσίασε ήταν ο μεγάλος αριθμός των μόνιτορ όπου «παρακολουθούνται» ο πρόεδρος και τα μέλη της οικογένειάς του συνεχώς!
– Τι άλλο σας έκανε εντύπωση στον Λευκό Οίκο;
– Εντύπωση επίσης μου έκανε πόσο μικρός σε μέγεθος είναι ο Λευκός Οίκος. Το γραφείο του προέδρου Κλίντον ήταν πολύ κοντά στο γραφείο του τότε στενού του συνεργάτη Τζορτζ Στεφανόπουλος, τον οποίο είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ και να μιλήσω αρκετά μαζί του. Γνώριζα ήδη τη γιαγιά του στο Ρότσεστερ της Μινεσότα, τους γονείς του στο Κλίβελαντ και την αδελφή του που είχε την καλοσύνη να κάνει babysitting στην τρίτη μας κόρη, τη Ναταλία. Εντύπωση επίσης μου έκανε πόσο κοντά ήταν τα δωμάτια του προέδρου και της Πρώτης Κυρίας στον πρώτο όροφο με τα υπόλοιπα γραφεία του ισογείου. Καταλαβαίνω πλήρως τα «κουτσομπολιά» για τις φωνές της Χίλαρι που ακούγονταν παντού όταν μάλωνε με τον πρόεδρο Κλίντον.
– Πώς είναι σήμερα τα πράγματα στην ιατρική μονάδα του Λευκού Οίκου;
– Σήμερα, επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, η κατάσταση ακόμη και στην WHMU είναι «περίεργη». Ο δρ Τζάκσον, που επελέγη αρχικά ως γιατρός του προέδρου Τραμπ και διευθυντής του WHMU, αναγκάστηκε να αποσυρθεί το 2018 όταν η προσπάθειά του να προαχθεί σε ανώτερη θέση (διευθυντή του τμήματος των βετεράνων) απέτυχε εν μέσω κατηγοριών για κακοδιαχείριση κυρίως στη χορήγηση φαρμάκων χωρίς συνταγή σε πολλούς αξιωματούχους στον Λευκό Οίκο. Ο Σον Κόνλεϊ που τον διαδέχθηκε είναι «οστεοπαθητικής» σχολής. Στις ΗΠΑ οι απόφοιτοι αυτών των σχολών μετά συμπληρωματικά μαθήματα κλασικής ιατρικής μπορούν να συνεχίσουν σαν «κανονικοί» γιατροί. Βέβαια, ο Κόνλεϊ ήταν αυτός που έδωσε στον πρόεδρο Τραμπ το φάρμακο υδροξυχλωροκίνη που χρησιμοποιείται για τη μαλάρια, ως προφυλακτικό φάρμακο για την COVID-19. «Συμφωνήσαμε ότι τα δυνητικά οφέλη από το φάρμακο είναι μεγαλύτερα από τους κινδύνους», ισχυρίσθηκε σε συνέντευξή του, σε αντίθεση με την επίσημη άποψη του FDA ότι το φάρμακο αυτό «έχει επιπλοκές ιδίως στην καρδιά και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται εκτός νοσοκομείου και κλινικών δοκιμών».