Συναντηθήκαμε πριν από έναν και πλέον χρόνο, σε μιαν… άλλη εποχή: στο τέλος της πρώτης καραντίνας, πριν μετρήσουμε τέσσερα και πλέον εκατομμύρια νεκρούς από COVID-19, πριν από το εμβόλιο, πριν από τη συνειδητοποίηση ότι αυτός ο ιός ήρθε για να μείνει…
Ηταν καλοκαίρι του 2020. Τα περιοριστικά μέτρα είχαν λήξει, η ψυχολογία του κόσμου είχε αλλάξει, οι προσδοκίες ήταν πολλές. Ο Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ είχε περάσει έξι μήνες lockdown στην πατρίδα του, την Πολωνία, σ’ ένα μικρό σπίτι στο βουνό, και είχε έρθει στην Ελλάδα για τα γυρίσματα της διεθνούς παραγωγής «Man of God» (Ο άνθρωπος του Θεού), σε σκηνοθεσία της Γελένα Πόποβιτς, με τον Αρη Σερβετάλη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, αυτόν του Αγίου Νεκταρίου. Η κυκλοφορία της ταινίας καθυστέρησε προφανώς λόγω πανδημίας. Βγαίνει, τελικά, στις ελληνικές αίθουσες στις 26 Αυγούστου, σε διανομή της Feelgood Entertainment.
Ο διάσημος συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής, 66 ετών, βασικός συνεργάτης του Κριστόφ Κισλόφσκι, ανυπομονούσε να περάσει λίγες μέρες στη Ρόδο, όπου έχει αγοράσει σπίτι από τα μέσα της δεκαετίας του ’90. «Το αγαπώ πολύ αυτό το νησί», μου έλεγε. «Περνάω φανταστικά! Τώρα που το σκέφτομαι, έχω πιο πολλούς φίλους εδώ, περισσότερους από ό,τι στην Πολωνία. Η Ελλάδα έχει γίνει δεύτερη πατρίδα μου και όπως πάνε τα πράγματα ίσως γίνει πρώτη. Σκοπεύω να περνάω περισσότερο χρόνο στη Ρόδο στο μέλλον». Ποια είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στις δύο χώρες; τον ρώτησα. «Τρεις χιλιάδες χρόνια πολιτισμού! Τι άλλο;».
– Γνωρίζατε ποιος ήταν ο Αγιος Νεκτάριος πριν πείτε ναι σ’ αυτή τη συνεργασία;
– Η αλήθεια είναι πως όχι. Ομως το σενάριο που μου έστειλε η Γελένα ήταν πολύ καλό. Στη συνέχεια άρχισα να ψάχνω και να διαβάζω περισσότερα γι’ αυτόν τον άνθρωπο και ως προσωπικότητα τον βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Στα γυρίσματα διαπίστωσα πόσο καλοί είναι οι ηθοποιοί που παίζουν στην ταινία. «Ο άνθρωπος του Θεού» δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Είναι μια πανανθρώπινη, οικουμενική ιστορία για την αγάπη και την πίστη, που σε καθηλώνει με την αλήθεια της. Τίποτα ψεύτικο δεν έχει, τίποτα επιτηδευμένο.
– Εσείς είστε θρησκευόμενος;
– Πιστεύω ότι κάτι υπάρχει πάνω και πέρα από εμάς. Αλλά δεν είμαι άνθρωπος της θρησκείας με τη συμβατική έννοια. Η Εκκλησία, ειδικά η Καθολική, έχει κάνει αμέτρητα λάθη, τα οποία έχουν πληρώσει πολλές γενιές. Οι επικεφαλής της, οι επίσκοποι, ουσιαστικά υποδύονται έναν ρόλο. Λένε στους ανθρώπους ότι πρέπει να ζουν ταπεινά, με λίγα, κι εκείνοι ζουν σαν βασιλιάδες. Το κήρυγμά τους είναι άδειο, κενό αληθινού περιεχομένου.
– Συνεργαστήκατε με τον Κριστόφ Κισλόφσκι σε πολλές ταινίες. Τι σας «έδεσε»;
– Η θλίψη. Βιώναμε τη στενοχώρια μας με τον ίδιο τρόπο. Ηταν κάτι σχεδόν μεταφυσικό, δυσκολεύομαι να το περιγράψω. Συναντηθήκαμε στο σωστό σημείο, τη σωστή χρονική στιγμή και εκπέμπαμε στο ίδιο μήκος κύματος. Μας ένωναν η κατανόηση, ο αλληλοσεβασμός, οι ίδιοι φόβοι και προβληματισμοί, η ίδια αντίληψη του κόσμου και αισθητική. Αυτά με τον καιρό έγιναν δυνατή φιλία και μεγάλη αγάπη – κι όλα ήταν εύκολα από εκεί και πέρα.
– Ποιες είναι οι ιδανικές συνθήκες για να γράψετε μουσική; Πρέπει να είστε κάπου μόνος; Από πού εμπνέεστε;
– Αυτό που περιγράφετε είναι η ρομαντική θεώρηση της ζωής ενός συνθέτη (γέλια). Η έμπνευση είναι το ζητούμενο κι εγώ εμπνέομαι από τα πάντα: από ανθρώπους και μέρη, από ήχους και εικόνες. Μετά πρέπει να βρω τις λέξεις, σε επίπεδο μουσικής, για να περιγράψω αυτό που είδα και ένιωσα, να το μοιραστώ με άλλους ανθρώπους. Δεν υπάρχουν ιδανικές συνθήκες. Παντού μπορώ να γράψω, εκτός από ένα μέρος: το σπίτι μου στην Ελβετία. Δεν ξέρω γιατί. Ισως επειδή εκεί όλα είναι τόσο χαλαρά, τόσο ήρεμα, τόσο… βαρετά (γέλια ξανά).
– Εχετε απορρίψει δεκάδες προτάσεις συνεργασίας με το Χόλιγουντ. Γιατί;
– Γιατί το Χόλιγουντ κάνει ταινίες για το… τίποτα. Δεν μπορεί να δημιουργήσει κάτι απλό και ενδιαφέρον. Ελπίζω η πανδημία να γίνει αφορμή κάτι να αλλάξει στην αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία. Δεν μπορεί αυτή η ανοησία να συνεχιστεί, με τις σαχλές ταινίες και τους «σταρ» με τα τεράστια συμβόλαια εκατομμυρίων δολαρίων.
– Γενικότερα, πιστεύετε ότι θα μας αλλάξει η πανδημία;
– Αν κρίνω από τον εαυτό μου, ναι, μπορεί να μας αλλάξει, να μας οδηγήσει σε μια ηθική ανανέωση, να μας βάλει στον δρόμο της αυτογνωσίας. Πέρασα τους έξι μήνες της πρώτης καραντίνας στο μικρό σπίτι που έχει η οικογένειά μου σ’ ένα βουνό της Πολωνίας. Επιδιόρθωσα ολομόναχος την ξύλινη στέγη του, το έβαψα, έκανα ένα σωρό επιδιορθώσεις. Κάθε βράδυ, κατάκοπος από τόση δουλειά, θυμόμουν τα παιδικά μου χρόνια και τους ανθρώπους που είχαν περάσει από τα δωμάτιά του. Εκανα την αυτοκριτική μου, αναγνωρίζοντας λάθη που για καιρό αρνιόμουν να παραδεχτώ. Ηταν ευεργετική για μένα αυτή η αναγκαστική εσωστρέφεια.
– Επιχειρήσατε να μελοποιήσετε Καβάφη. Γιατί δεν συνεχίσατε;
– Πώς να συνεχίσω, αφού απέτυχα παταγωδώς; Οταν η ποίηση είναι τόσο όμορφη, όταν ένα ποίημα είναι ολοκληρωμένο έργο τέχνης, η μουσική όχι μόνο δεν θα του προσφέρει τίποτα αλλά ίσως το χαλάσει, διαταράξει την ισορροπία του.
– Το αγαπημένο σας ποίημα του Καβάφη;
– «Περιμένοντας τους βαρβάρους». Αν θυμάμαι καλά γράφτηκε γύρω στο 1900.
– Αν δεν είχατε γίνει συνθέτης…
– Θα ήμουν αρχιτέκτονας. Ολα τα σπίτια μου ο ίδιος τα έχω σχεδιάσει.
– Οι σπουδές σας, στην Ιστορία και στη Φιλοσοφία, τι σας πρόσφεραν;
– Οσο πιο πολλά γνωρίζει ένας άνθρωπος, όσο πιο σοφός γίνεται, τόσο πιο δημιουργικός είναι σε οτιδήποτε καταπιάνεται.
– Μια εικόνα από την Ελλάδα που θυμάστε πάντα με νοσταλγία;
– Αύγουστος, σε κάποιο πανηγύρι στη Ρόδο, χιλιάδες άνθρωποι να χορεύουν αγκαλιασμένοι – προ κορωνοϊού εννοείται. Ακόμα και ο καλύτερος χορογράφος στον κόσμο θα ζήλευε τον συγχρονισμό και την ενέργειά τους.
– Εζησε και πέθανε. Οπως όλοι μας.
Η ταινία «Ο άνθρωπος του Θεού» κυκλοφορεί στις 26 Αυγούστου. Σκηνοθεσία: Γελένα Πόποβιτς. Παίζουν: Αρης Σερβετάλης, Αλεξάντερ Πέτροφ, Μίκι Ρουρκ, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιάννης Στάνκογλου, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Χρήστος Λούλης κ.ά. Διανομή: Feelgood Entertainment.