Η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες είναι άγνωστη στους περισσότερους, αλλά με αρμοδιότητες πολύ σοβαρές και ουσιαστικές. Μια συνέντευξη με τον πρόεδρό της, επίτιμο εισαγγελικό λειτουργό Χαράλαμπο Βουρλιώτη, έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ο κ. Βουρλιώτης μετά 40 χρόνια δικαστικής διαδρομής, είναι επικεφαλής της Αρχής και μιλάει αποκλειστικά στην «Κ» για τις δεσμεύσεις περιουσιών Ρώσων πολιτών στη χώρα μας μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Αποκαλύπτει ότι δεσμεύσεις έχουν γίνει ήδη και ότι συνολικά οι έρευνες αφορούν στη χώρα μας 1.000 Ρώσους υπηκόους.
Παράλληλα δίδει αποκαλυπτικά στοιχεία για το «μαύρο» χρήμα που διακινείται και στη χώρα μας. Μόνον τα πέντε τελευταία χρόνια, όπως δηλώνει ο πρόεδρος της Αρχής, έχουν γίνει 37.000 καταγγελίες για «μαύρο» χρήμα. Και πάνω από 1.000 δεσμεύσεις περιουσιών.
Ο κ. Βουρλιώτης, που ταύτισε το όνομά του με τη δίωξη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης και διέταξε τη σύλληψη της κοινοβουλευτικής ομάδας, μιλάει για πρώτη φορά δημόσια για το ρίσκο αυτής της απόφασης, τότε που η Χ.Α. ήταν κοινοβουλευτικό κόμμα και είχε κοινωνική επιρροή.
«Η εμφανώς έκνομη δραστηριότητά της, τονίζει ο κ. Βουρλιώτης, δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη από την πολιτεία, με μόνη επιφύλαξη ότι επρόκειτο για μέλη του Κοινοβουλίου».
– Kύριε εισαγγελέα, διότι προτιμώ να μείνω στη διαχρονική σας ιδιότητα, θα ήθελα να μας πείτε τις ενέργειες της Αρχής σχετικά με τις δεσμεύσεις περιουσιών Ρώσων στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των διεθνών κυρώσεων μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
– Η Αρχή εφαρμόζει τα μέτρα δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων, που επιβάλλονται με αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και με αποφάσεις και τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στο πλαίσιο αυτό ενημερώσαμε άμεσα και χωρίς καθυστέρηση όλα τα υπόχρεα πρόσωπα για τις αποφάσεις και τους κανονισμούς, διενεργήσαμε επισταμένη έρευνα για τον εντοπισμό περιουσιακών στοιχείων πάσης φύσεως για νομικά και φυσικά πρόσωπα και προχωρήσαμε σε δεσμεύσεις. Δεσμεύσεις που έχουν ήδη γίνει είναι αρκετές, αλλά δεν μπορώ να αναφερθώ σε αριθμούς. Το αντιλαμβάνεστε.
– Οι περιουσίες που έχουν δεσμευθεί ανήκουν σε Ρώσους υπηκόους που έχουν στη χώρα μας κάποια περιουσία ή και σε άλλους που έχουν εδώ επιχειρηματική δραστηριότητα;
– Να διευκρινίσω τα εξής για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις. Το μέτρο των δεσμεύσεων περιουσιών που εφαρμόσαμε για φυσικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες με αφορμή την εισβολή στην Ουκρανία, αφορά φυσικά και νομικά πρόσωπα που περιλαμβάνονται σε παραρτήματα κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για αυτούς κάναμε τις δεσμεύσεις. Οχι γενικά και αδιακρίτως για Ρώσους υπηκόους ή επιχειρηματίες. Ο κατάλογος αυτών των προσώπων για τους οποίους ως Αρχή ερευνούμε απαρτίζεται από περίπου 1.000 νομικά και φυσικά πρόσωπα.
– Εκτός από τη δέσμευση περιουσιών έχετε λάβει και άλλα μέτρα κατά Ρώσων υπηκόων που είναι στη λίστα των 1.000 φυσικών ή νομικών προσώπων;
– Bέβαια. Λαμβάνονται και άλλα μέτρα. Για παράδειγμα, την απαγόρευση εμβασμάτων άνω ενός συγκεκριμένου ποσού, τα οποία δεν πρέπει να συγχέονται με το μέτρο της δέσμευσης περιουσίας.
– Εκτός από τις δεσμεύσεις περιουσιών Ρώσων με αφορμή την οδυνηρή εμπειρία του πολέμου, η Αρχή δεσμεύει περιουσίες και για άλλους λόγους. Ποιους αφορούν;
Ο κατάλογος των Ρώσων για τους οποίους ως Αρχή ερευνούμε, απαρτίζεται από περίπου 1.000 νομικά και φυσικά πρόσωπα.
– Εννοείται. Δεσμεύσεις γίνονται για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και για πολλούς λόγους που σχετίζονται με το ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος. Ο πρόεδρος της Αρχής έχει δικαίωμα να διατάσσει, όταν υπάρχουν σχετικές έρευνες, δέσμευση λογαριασμών, τίτλων και χρηματοοικονομικών προϊόντων, ή απαγόρευση εκποίησης οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου. Προϋπόθεση είναι να υπάρχουν υπόνοιες ότι τα περιουσιακά στοιχεία προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από την τέλεση αδικημάτων νομιμοποίησης «μαύρου» χρήματος.
– Πόσες δεσμεύσεις περιουσιών έχετε κάνει για ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος;
– Για να σας δώσω μια εικόνα. Την τελευταία πενταετία έχουν εκδοθεί 1.000 τέτοιες διατάξεις δεσμεύσεων. Ομως η Αρχή κάνει και προσωρινές δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων για 15 ημέρες, όταν υπάρχει υπόνοια ότι η περιουσία ή μια συναλλαγή σχετίζεται με νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή με χρηματοδότηση τρομοκρατίας. Αυτές οι προσωρινές δεσμεύσεις είναι επίσης πάρα πολλές. Επίσης αναστέλλουμε συγκεκριμένες συναλλαγές για τους ίδιους λόγους. Με αυτά τα εργαλεία η Αρχή στέκεται αρωγός των δικαστικών Αρχών και των Αρχών επιβολής του νόμου και στηρίζει το έργο τους με μεγάλη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό.
– Ποια είναι η κατάσταση στη χώρα μας όταν μιλάμε για «μαύρο» χρήμα; Tι καταγγελίες έχετε σε ετήσια βάση;
– H Aρχή παίρνει πληροφορίες και αξιοποιεί αναφορές για ύποπτες συναλλαγές από αστυνομικές, φορολογικές, τελωνειακές, δικαστικές και άλλες Αρχές από το εξωτερικό ή από το εσωτερικό και από οποιαδήποτε πηγή. Για να αντιληφθείτε το μέγεθος των υποθέσεων που φθάνουν για «μαύρο» χρήμα σε εμάς, θα σας πω πως τα τελευταία πέντε χρόνια υποβλήθηκαν στην Αρχή 37.000 αναφορές. Σε ό,τι αφορά την κατάσταση της χώρας σε σχέση με το «μαύρο» χρήμα, θα σας πω ότι στην τελευταία αξιολόγηση από τη Financial Action Task Force η Ελλάδα έλαβε πολύ θετική βαθμολογία για τις επιδόσεις της στην καταπολέμηση φαινομένων ξεπλύματος «μαύρου» χρήματος.
– Πολλοί υιοθετούν την άποψη ότι το χρήμα δεν έχει χρώμα ούτε οσμή και δεν αντιλαμβάνονται γιατί το ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος είναι τόσο σημαντικό. Τι θα λέγατε γι’ αυτό;
– H άποψη που λέτε είναι καταστροφική για όποια χώρα την υιοθετεί. Δεν είναι τυχαίο, ότι η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές ενέργειες και η τρομοκρατία είναι αυτή τη στιγμή η απόλυτη προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το «βρώμικο» χρήμα αποστερεί τις κοινωνίες από πόρους, που θα μπορούσαν να διοχετευθούν στην ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών, θίγει την αξιοπιστία των κρατών και μειώνει δραματικά την ικανότητά τους να προσελκύσουν επενδύσεις. Ηδη τώρα που μιλάμε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον Ιούλιο του 2021, έχει φέρει νέο πακέτο μέτρων για το «βρώμικο» χρήμα και έχει αναγνωριστεί ότι το «βρώμικο» χρήμα είναι μια ξεκάθαρη απειλή για τους πολίτες, για τους δημοκρατικούς θεσμούς και το δημοσιονομικό μας σύστημα. Εχει εκτιμηθεί ότι ο τζίρος από τις συναλλαγές με «βρώμικο» χρήμα αντιστοιχεί σε ποσοστό 1,5% του συνόλου της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι εξόχως σημαντικό η χώρα μας να θεωρείται εχθρικό περιβάλλον τόσο για μεμονωμένους «ξεπλυματίες» όσο και από οργανωμένες εγκληματικές οργανώσεις που δρουν με τέτοιους σκοπούς.
– Εχετε ως αρμοδιότητα και την τρομοκρατία. Υπάρχει στη χώρα μας αυτή την περίοδο αντικείμενο που σας απασχολεί;
– Βεβαίως υπάρχει αντικείμενο. Η Αρχή τηρεί εθνικό κατάλογο με πρόσωπα, ημεδαπούς και αλλοδαπούς που σχετίζονται με την τρομοκρατία και όταν απαιτείται διατάσσει τη δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων. Ο κατάλογος αυτός είναι δυναμικός και μπορεί να προστίθενται ή να αφαιρούνται άτομα ανάλογα με τις πληροφορίες που προκύπτουν κάθε φορά. Πρέπει εδώ να σας πω, ότι πέρα από την εγχώρια τρομοκρατία, που μας απασχολεί, μας απασχολεί και η διεθνής, δηλαδή οργανώσεις που μπορεί να δραστηριοποιούνται και εκτός ελληνικής επικράτειας. Οπότε το αντικείμενο είναι πολύ πιο ευρύ και ουσιαστικό από αυτό που απασχολεί την ελληνική επικαιρότητα.
– Στο παρελθόν η Αρχή είχε κατηγορηθεί για ελέγχους «πόθεν έσχες», διότι έχετε αυτή την αρμοδιότητα, με κριτήρια σκοπιμότητας, κυρίως για πολιτικά πρόσωπα. Πώς κινείστε σε αυτόν τον τομέα;
– Η Αρχή διενεργεί ελέγχους αποκλειστικά με βάση τα απροσωπόληπτα και διαυγή κριτήρια που καθορίζει ο νομοθέτης. Αυτό το ξεκαθαρίζω. Πέραν τούτου, από τα μέσα του 2021 θεσπίστηκε και εφαρμόζεται στην Αρχή ο εσωτερικός κανονισμός διαδικασιών ελέγχου «πόθεν έσχες», ο οποίος τυποποιεί τη μεθοδολογία και εξασφαλίζει απόλυτη αντικειμενικότητα στους διενεργούμενους ελέγχους. Αλλά να σας τονίσω και κάτι. Δεν διανοούμαι με βάση τις αρχές και τις ηθικές αξίες που πρεσβεύω, να διενεργηθούν έλεγχοι σκοπιμότητας με ευτελή κίνητρα, είτε αφορά πρόσωπα του πολιτικού χώρου είτε όχι.
Χιλιάδες έλεγχοι «πόθεν έσχες» – Αποφασισμένοι να πετύχουμε τους στόχους μας
– Κύριε εισαγγελέα. Θεωρείτε ότι η ισχύουσα νομοθεσία αλλά και η πρακτική που ακολουθείται εκ των πραγμάτων, δίδουν πραγματικές δυνατότητες ελέγχου για το «πόθεν έσχες»;
– Koιτάξτε, σε ό,τι αφορά την Αρχή, η θέσπιση του Ενιαίου Κανονισμού Διαδικασιών Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης που δημοσιεύθηκε το 2020, δείχνει την τάση του νομοθέτη να δώσει ιδιαίτερο βάρος στις ελεγκτικές διαδικασίες του «πόθεν έσχες», προσδιορίζοντας και θεσμοθετώντας με συγκεκριμένο τρόπο τις ελάχιστες ενέργειες που πρέπει να δρομολογούνται κατά τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης.
Σημειώνεται ότι η Αρχή έχει πρόσβαση σε κάθε μορφής αρχείο δημόσιας αρχής ή οργανισμού, καθώς και δυνατότητα άρσης τραπεζικού, χρηματιστηριακού, ασφαλιστικού, φορολογικού ή επαγγελματικού απορρήτου.
Η μέχρι τώρα ελεγκτική πείρα που έχει αποκομίσει η Αρχή από τους χιλιάδες ελέγχους «πόθεν έσχες» που έχει διενεργήσει, κατά τους οποίους έχουν εντοπισθεί πληθώρα ευρημάτων και τα οποία έχουν οδηγήσει σε πλήθος παραπομπών στις αρμόδιες εισαγγελίες, συνθέτει τον νέο αξιακό μας κώδικα και υποδεικνύει τους νέους υψηλούς στόχους που πρέπει να τίθενται κάθε φορά.
Εχοντας επίγνωση των προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει και εστιάζοντας στις αξίες της ακεραιότητας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας, η Αρχή είναι αποφασισμένη να πετύχει αυτούς τους στόχους, βασιζόμενη στον επαγγελματισμό, στις ικανότητες και στην αφοσίωση όλων των στελεχών της.
– Eίστε ο εισαγγελέας που παρήγγειλε τη δίωξη της Χρυσής Αυγής για εγκληματική οργάνωση. Τότε ήταν καθοριστικής σημασίας η απόφασή σας. Δεν ήταν εύκολο να διωχθεί ένα κοινοβουλευτικό κόμμα για εγκληματική οργάνωση. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
– Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής, από τη στιγμή που μου ανατέθηκε η συγκεκριμένη υπόθεση από την τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ευτέρπη Κουτζαμάνη, έπραξα το αυτονόητο, με οδηγό τον νόμο και τη συνείδησή μου. Η εμφανώς έκνομη δραστηριότητα ατόμων, ορισμένα από τα οποία είχαν και την ιδιότητα του βουλευτή, δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη από την πολιτεία, με μόνη την επιφύλαξη ότι επρόκειτο για μέλη του Κοινοβουλίου. Βεβαίως και η απόφασή μου για τη σύλληψή τους με την αυτόφωρη διαδικασία ήταν αποτέλεσμα, αφενός μεν νομικού συλλογισμού, με θετική απάντηση στο ερώτημα αν ένα κοινοβουλευτικό κόμμα μπορεί ταυτόχρονα να συνιστά και εγκληματική οργάνωση, αφετέρου δε και περίσκεψης για τη διαδικασία που έπρεπε να τηρηθεί, έχοντας υπόψη, εκτός των άλλων, και την ανάγκη για άμεση και αποτελεσματική παρέμβαση, με σκοπό την ανάσχεση του φαινομένου που αποτελούσε πρόδηλη απειλή για τους θεσμούς και το δημοκρατικό πολίτευμα. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι ο σκοπός αυτός επιτεύχθηκε αποκλειστικά με βάση τους νόμους και ειδικότερα τις ισχύουσες ποινικές διατάξεις. Θα ήταν όμως παράλειψη και αντιδεοντολογικό ατόπημα να μην εξαρθεί το σπουδαίο και τεράστιο έργο που επιτέλεσαν οι ανακρίτριες της υπόθεσης, ο εισαγγελέας και τα μέλη του Δικαστικού Συμβουλίου που αποφάνθηκαν για την παραπομπή των κατηγορουμένων στο ακροατήριο και βέβαια οι δικαστές του δικαστηρίου που δίκασε τελικά την υπόθεση. Ευχή και ελπίδα να μην ξαναζήσει η χώρα τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις. Είναι στο χέρι όλων μας.
Η Δικαιοσύνη
– Υπηρετήσατε τη Δικαιοσύνη για τέσσερις δεκαετίες. Ποια είναι η γνώμη σας για τη λειτουργία και την απονομή της;
– Θεωρώ ότι η Δικαιοσύνη αποτελεί πυλώνα της δημοκρατίας και εγγύηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών. Παρά τα όποια προβλήματα τη διατρέχουν και τις μη ανεκτές αρνητικές εξαιρέσεις, η Δικαιοσύνη ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις που αφορούν τη λειτουργία της, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειονότητα των λειτουργών της παράγει ποιοτικό δικαιοδοτικό έργο. Θα ήταν όμως παράλειψη να μην επισημανθεί το διαχρονικά σημαντικό πρόβλημα της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης, το οποίο είναι πολυπαραγοντικό, αλλά κατά την άποψή μου συναρτάται κυρίως με τον παράγοντα άνθρωπο. Θεωρώ όμως ότι με τολμηρές παρεμβάσεις και τη συνεργασία όλων των σχετιζόμενων με τον χώρο μερών μπορεί να υπάρξει ανάσχεση του φαινομένου.