Την ανάγκη εγκράτειας στη δημοσιονομική και την εισοδηματική πολιτική στην Ελλάδα τονίζει ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος για θέματα οικονομίας, Βάλντις Ντομπρόβσκις. Σε αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», χαιρετίζει την πρόοδο που έχει πετύχει τα τελευταία χρόνια η ελληνική οικονομία, αλλά αναφέρεται στις ειδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υπερχρεωμένες χώρες σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού και αύξησης επιτοκίων. Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος μιλάει επίσης για την ανάγκη διατήρησης της ευρωπαϊκής ενότητας και της συνεχιζόμενης στήριξης της Ουκρανίας, ενώ σχετικά με το ρωσικό αέριο σημειώνει ότι «πρέπει να προετοιμαστούμε για κάθε πιθανό σενάριο, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους διακοπής της τροφοδοσίας».
Η συνομιλία μας, στο γραφείο του στο Berlaymont σε συνθήκες πρωτοφανούς για τη βελγική πρωτεύουσα καύσωνα, ξεκινάει από την οικονομική πολιτική. «Στις συστάσεις μας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου ξεχωρίζουμε τις χώρες υψηλού χρέους από αυτές με χαμηλό ή μέσο επίπεδο χρέους», υπενθυμίζει. «Για τις χώρες υψηλού χρέους, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δίνουμε έμφαση στην ανάγκη σταδιακά να κινηθούν προς μια πιο συνετή δημοσιονομική πολιτική». Μεταξύ των λόγων που παραθέτει γι’ αυτό είναι ο πληθωρισμός, «που συνεχίζει να εκπλήσσει ανοδικά», ενώ «οι συνθήκες χρηματοδότησης γίνονται πιο περιοριστικές».
«Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά το συνολικό μείγμα πολιτικής», εξηγεί ο κ. Ντομπρόβσκις. Καθώς η νομισματική πολιτική «ομαλοποιείται», σημειώνει, αναφερόμενος στην αύξηση των επιτοκίων, η δημοσιονομική στήριξη πρέπει να είναι «προσωρινή και στοχευμένη», εστιασμένη στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, «πρέπει να αποφευχθεί ένα σπιράλ μισθών – τιμών». Οι κυβερνήσεις, μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους, λέει, θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι «οι μισθολογικές αυξήσεις θα είναι συγκρατημένες και ότι οι επιχειρήσεις δεν θα εκμεταλλευθούν την κατάσταση για να αυξήσουν τα κέρδη τους».
«Οι πολλές μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που έχει εφαρμόσει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν καταστήσει την ελληνική οικονομία πιο ανθεκτική απέναντι στο νέο οικονομικό σοκ», υπογραμμίζει. «Βλέπουμε, σε γενικές γραμμές, ότι τα πράγματα κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, εξ ου και η απόφασή μας να μην παρατείνουμε την ενισχυμένη εποπτεία πέραν της 20ής Αυγούστου».
Προσθέτει ότι η μεγέθυνση του ελληνικού ΑΕΠ θα είναι σημαντικά υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο φέτος, παρότι θα υπάρξει «αξιοσημείωτη επιβράδυνση» στο δεύτερο μισό του έτους. Εμφανίζεται δε εν μέρει καθησυχαστικός και σχετικά με τον πληθωρισμό στην Ελλάδα, που είναι σημαντικά υψηλότερος από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και αναμένεται να παραμείνει υψηλότερος όλο το 2022. «Αρκετές χώρες στην Ευρωζώνη έχουν υψηλότερο πληθωρισμό από την Ελλάδα», παρατηρεί.
Ο κ. Ντομπρόβσκις, ωστόσο, εντοπίζει κάποιες ανησυχητικές τάσεις σχετικά με το επίπεδο τιμών στην Ελλάδα. «Η βασική πηγή του πληθωρισμού είναι οι τιμές της ενέργειας, αλλά βλέπουμε πλέον ότι σταδιακά διευρύνεται σε αρκετούς τομείς της οικονομίας, το βλέπουμε στα είδη διατροφής», λέει. Και επανέρχεται στα ζητήματα που «χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής» στις χώρες με υψηλό χρέος: το κόστος δανεισμού και την ανάγκη συγκράτησης των μισθολογικών αυξήσεων, ώστε να μην παγιωθεί ο πληθωρισμός σε υψηλό επίπεδο.
Οπως και η Ελλάδα, έτσι και η ευρωπαϊκή οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο σημαντικής επιβράδυνσης, αν όχι ύφεσης, με μειωμένο περιθώριο δημοσιονομικών παρεμβάσεων και μια νομισματική πολιτική που θα είναι αναγκαστικά περιοριστική, ώστε να δαμάσει τον πληθωρισμό. Ρωτήσαμε τον εκτελεστικό αντιπρόεδρο αν ανησυχεί ότι η Ε.Ε. δεν έχει τα εργαλεία σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο για να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα.
«Εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα περισσότερα από 200 δισ. ευρώ σε δάνεια του RRF» για τη στήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας, απαντά. «Θέλουμε να επιταχύνουμε τη λήψη αποφάσεων για αυτά τα δάνεια ώστε να μπορέσουν να τα αιτηθούν όσες χώρες το επιθυμούν. Και προτείνουμε, αν υπάρξουν ποσά που δεν θα διεκδικηθούν, να αναδιανεμηθούν σε άλλα κράτη-μέλη που θα δείξουν ενδιαφέρον».
Οπως εξηγεί ο κ. Ντομπρόβσκις, βάσει του ισχύοντος κανονισμού, τα κράτη-μέλη μπορούν έως τον Αύγουστο του 2023 να αποφασίσουν γι’ αυτό. «Αλλά θέλουμε να επιταχύνουμε τη διαδικασία. Η τροποποίηση που έχουμε προτείνει προβλέπει ότι τα δάνεια αυτά θα μπορούν να διεκδικηθούν μόλις έναν μήνα αφού υιοθετηθεί επισήμως ο νέος κανονισμός». Το πότε θα συμβεί αυτό «θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα με την οποία θα προχωρήσει η νομοθετική διαδικασία μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
Η δημοσιονομική στήριξη πρέπει να είναι «προσωρινή και στοχευμένη», εστιασμένη στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Θεωρεί ότι υπάρχει κάποια σύγχυση όσον αφορά τη δημοσιονομική καθοδήγηση για το 2023, δεδομένου ότι η Κομισιόν αποφάσισε την παράταση της γενικής ρήτρας διαφυγής για το 2023, αλλά το Eurogroup προ ημερών είπε ότι «δεν δικαιολογείται» η παράταση της δημοσιονομικής χαλάρωσης για το νέο έτος;
«Η δήλωση του Eurogroup βασίζεται στην καθοδήγηση της Κομισιόν», λέει. «Οντως, συστήνουμε τη στροφή προς μια πιο συνετή δημοσιονομική πολιτική, με διαφοροποιημένο τρόπο, ανάλογα με το προφίλ χρέους της κάθε χώρας. Είμαστε σαφείς όταν τοποθετηθήκαμε (τον Μάιο) για τη γενική ρήτρα διαφυγής, ότι δεν αποτελεί πράσινο φως για δημοσιονομική ασυδοσία».
Σχετικά με τη μείωση της αξίας του ευρώ έναντι του δολαρίου, ο κ. Ντομπρόβσκις θυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχει εντολή διατήρησης της ισοτιμίας σε κάποιο συγκεκριμένο επίπεδο και ότι έχει καταγράψει σημαντικές διακυμάνσεις στις δύο και πλέον δεκαετίες κυκλοφορίας του ευρώ. Ωστόσο, η τελευταία φορά που το ευρώ είχε αξία χαμηλότερη του δολαρίου ήταν ο Ιούλιος του 2002. Δεν αποτελεί η πρόσφατη διολίσθηση δυσοίωνο σημάδι για τις προοπτικές της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας στην εποχή μετά το ρωσικό αέριο;
Ο κ. Ντομπρόβσκις δεν συμφωνεί. Αποδίδει την πρόσφατη πτώση στην ταχύτερη αύξηση επιτοκίων εκ μέρους της Federal Reserve και σημειώνει ότι το αμερικανικό δολάριο έχει ενισχυθεί προσφάτως –ακόμη περισσότερο μάλιστα– έναντι άλλων ισχυρών νομισμάτων, όπως το γεν και η βρετανική στερλίνα. Και προσθέτει ότι το ευρώ βρισκόταν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα έναντι του δολαρίου στην καρδιά της ευρωκρίσης, σε μια περίοδο που η ισοτιμία «δεν ήταν ενδεικτική της υποκείμενης ευρωστίας της οικονομίας της Ευρωζώνης». Αντιθέτως, «ήταν σύμπτωμα του γεγονότος ότι η νομισματική πολιτική της Federal Reserve τότε ήταν πιο χαλαρή από αυτή της ΕΚΤ».
Ανάγκη ενότητας
Ο κ. Ντομπρόβσκις, Λετονός στην καταγωγή, είναι από τις σθεναρές φωνές στις Βρυξέλλες υπέρ της ανάγκης τήρησης σκληρής γραμμής κατά της Ρωσίας και στήριξης της Ουκρανίας. Ανησυχεί για τις ενδείξεις κόπωσης στην Ε.Ε. με τον πόλεμο και τις συνέπειές του στην ευρωπαϊκή οικονομία; Βλέπει να φθείρεται η ενότητα που χαρακτήριζε τους πρώτους μήνες την ευρωπαϊκή απάντηση στη ρωσική εισβολή;
«Ως τώρα η Ε.Ε. έχει υπάρξει πολύ σθεναρή και πολύ ενωμένη στην ανταπόκρισή της σε όλα τα μέτωπα», απαντάει. «Είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε αυτή την ενότητα, να συνεχίσουμε να στηρίζουμε την Ουκρανία και να πιέζουμε τη Ρωσία για όσο καιρό χρειαστεί. Η επίθεση της Ρωσίας δεν είναι μόνο κατά της Ουκρανίας· είναι κατά της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας συνολικά. Η Ρωσία μιλάει ανοιχτά για το ενδεχόμενο να εισβάλει και σε άλλες χώρες. Πρέπει να σταματήσουμε τον εισβολέα».
Στο πρόσφατο Ecofin εγκρίθηκε η εκταμίευση 1 δισεκατομμυρίου ευρώ για την Ουκρανία. Οι ηγέτες των κρατών-μελών έχουν εγκρίνει τη χορήγηση ενός πακέτου 9 δισ. ευρώ. Πού βρίσκεται η διαδικασία σε σχέση με τα υπόλοιπα 8 δισ.;
«Οι συζητήσεις με τα κράτη-μέλη βρίσκονται σε εξέλιξη. Για την εκταμίευση των υπόλοιπων 8 δισ. χρειαζόμαστε εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη – το ποσό δεν μπορεί να καλυφθεί από τα υφιστάμενα αποθεματικά του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (του προϋπολογισμού της Ε.Ε.). Ελπίζω να μπορούμε να προχωρήσουμε σύντομα, ίσως νωρίς το φθινόπωρο, γιατί η Ουκρανία έχει τεράστιες ανάγκες χρηματοδότησης – 39 δισ. δολάρια έως το τέλος του έτους, σύμφωνα με το ΔΝΤ».
Ενεργειακή ετοιμότητα
Την περασμένη εβδομάδα, η Επιτροπή παρουσίασε το πολυαναμενόμενο σχέδιο εκτάκτου ανάγκης για την αποτροπή πιθανών ελλείψεων στον εφοδιασμό της Ε.Ε. με φυσικό αέριο τον προσεχή χειμώνα. Το σχέδιο, το οποίο προβλέπει οριζόντια μείωση της κατανάλωσης κατά 15% για όλα τα κράτη-μέλη για την περίοδο από την 1η Αυγούστου έως την 31η Μαρτίου (σε σχέση με τον μέσο της κατανάλωσης της περιόδου 2017-2021), έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από τον ευρωπαϊκό Νότο.
«Είναι σαφές από τις κινήσεις της Ρωσίας έως τώρα ότι δεν μπορεί να θεωρείται πλέον αξιόπιστος προμηθευτής», σχολιάζει ο Ντομπρόβσκις. «Συνεπώς, πρέπει να προετοιμαστούμε για κάθε πιθανό σενάριο, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους διακοπής της τροφοδοσίας».
Σχετικά με το επίμαχο σχέδιο της Κομισιόν, σημειώνει: «Μειώνοντας τη ζήτησή μας τώρα και ενισχύοντας τις προσπάθειές μας να βρούμε εναλλακτικές πηγές ενεργειακού εφοδιασμού για την Ευρώπη, μπορούμε να μειώσουμε το ρίσκο και το κόστος που θα έχουν περαιτέρω διαταραχές στην προμήθεια, που θα έθεταν σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να συντονιστούμε στενά, με μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση που θα ενδυναμώσει τη συλλογική ενεργειακή μας ανθεκτικότητα. Το σχέδιο αυτό έχει καταρτιστεί ώστε να μπορέσει η Ευρώπη να αντέξει από κοινού στο χειρότερο δυνατό σενάριο».
Οπως υπενθυμίζει: «Ηδη έχουμε λάβει κάποια μέτρα, όπως η υποχρέωση αναπλήρωσης των αποθεμάτων στους χώρους αποθήκευσης στο 80% έως τον Νοέμβριο. Βρισκόμαστε ήδη κοντά στο 65%, ποσοστό υψηλότερο από το αντίστοιχο πέρυσι κατά την ίδια περίοδο, όταν αποδειχθήκαμε ανέτοιμοι για τη χειραγώγηση των αποθεμάτων από τη Ρωσία».
Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος αναφέρεται επίσης στην αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών αερίου (την περασμένη εβδομάδα η Ε.Ε. έκλεισε νέα συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν), στην επιτάχυνση της ανάπτυξης έργων ΑΠΕ και σε μέτρα για την εξοικονόμηση της κατανάλωσης.