Πώς θα σας φαινόταν να αγοράσετε ένα εισιτήριο για ένα μουσείο που δεν μπορείτε να επισκεφθείτε; Ή να πληρώσετε για να… μην εισέλθετε σε ένα θέατρο έρημο; Πώς θα σας φαινόταν, τελικά, να πληρώσετε είσοδο για έναν ζωολογικό κήπο που βρίσκεται σε εμπόλεμη ζώνη;
Υπάρχουν τα εισιτήρια που αγοράζουμε για να επισκεφθούμε ένα μουσείο ή οποιονδήποτε άλλο πολιτιστικό χώρο τις επόμενες μέρες ή ώρες· υπάρχουν, όμως, κι εκείνα που αγοράζουμε για να μπορέσουμε να επισκεφθούμε αυτούς τους χώρους στο απώτερο μέλλον, διότι το παρόν είναι αιματηρό και απάνθρωπο. Κάτι τέτοιο προσπαθεί να κάνει η πρωτοβουλία Save the Spot, της οποίας ηγείται η Ρωσίδα επιχειρηματίας Τατιάνα Φόκινα.
Το Save the Spot –του οποίου το όνομα παραπέμπει στη διατήρηση των τοποσήμων με ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία και τη συνέχεια της Ουκρανίας– είναι μία πλατφόρμα που συγκεντρώνει χρήματα μέσω «εισιτηρίων» για πολιτιστικούς χώρους της αμυνόμενης χώρας, ώστε εκείνοι να καταφέρουν να επιβιώσουν εν μέσω πολέμου, που διανύει την 519η ημέρα του.
Ενα «εισιτήριο» μπορεί να σώσει ένα σημαίνον πολιτιστικό τοπόσημο της Ουκρανίας.
Η πρωτοβουλία, μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας της, διοχετεύει αυτοστιγμεί το σύνολο του ποσού στο ουκρανικό μουσείο, στο θέατρο, στη βιβλιοθήκη, στο πολιτιστικό κέντρο ή, μεταξύ άλλων, στον ζωολογικό κήπο που επιλέγει ο δωρητής να αγοράσει «εισιτήριο», που κοστίζει 5 στερλίνες – εκτός κι αν αγοράσει το «χρυσό εισιτήριο», που κοστίζει 50.
Η έμπνευση της ιδέας αυτής, της αγοράς εισιτηρίου ενός μουσείου που δεν μπορείς να επισκεφθείς, πήγασε από την πανδημία, όπως έχει πει η Τατιάνα Φόκινα· τότε, η αγορά ενός τέτοιου «εισιτηρίου» βοήθησε κλειστούς πολιτιστικούς χώρους να παραμείνουν ζωντανοί.
Είναι μία από τις πολλές δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες εντός και εκτός ουκρανικών συνόρων, που στόχο έχουν να διασώσουν ό,τι ακόμη είναι όρθιο και να ανοικοδομήσουν ό,τι έχει ήδη τραυματιστεί ή ισοπεδωθεί από τη ρωσική επιθετικότητα. Μια επιθετικότητα που δεν πολεμάει μόνο το «νεοναζιστικό καθεστώς της Ουκρανίας», σκοτώνοντας, τρομοκρατώντας και ξεριζώνοντας στο μεταξύ αμάχους, αλλά καθετί που αποδεικνύει την ιστορική και πολιτισμική αυτονομία της χώρας, για την οποία ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει ότι… δεν υπάρχει, καθώς ανήκει στη Μεγάλη Ρωσία, την αυτοκρατορία που θέλει να ανασυστήσει.
«Είμαι ερωτευμένη με την Ουκρανία»
«Ξεκινήσαμε το Save the Spot ως έναν τρόπο να συμβάλλουμε ενεργά στη διατήρηση της ουκρανικής πολιτιστικής κληρονομιάς, η οποία απειλείται λόγω αυτής της σύγκρουσης. Είναι ένα μικρό αλλά απαραίτητο βήμα για να αντισταθούμε σε αυτήν την επιθετικότητα και να δείξουμε αλληλεγγύη στον ουκρανικό λαό. Είμαι ερωτευμένη με την Ουκρανία, τον πολιτισμό και την κληρονομιά της από την πρώτη μου επίσκεψη εκεί σε ηλικία 15 ετών. Η εκτίμησή μου έχει αυξηθεί με τα χρόνια καθώς την επισκέπτομαι συχνά. Για κάθε λογικό άνθρωπο, είτε Ρώσο είτε οποιασδήποτε άλλης εθνικότητας, είναι βαθιά απογοητευτικό να γίνεται μάρτυρας όσων συμβαίνουν στην Ουκρανία», λέει στην «Κ» η Τατιάνα Φόκινα.
Πίστεψα από μικρή στη σημασία τού να παλεύει κανείς για τα πολιτικά του δικαιώματα.
Γεννημένη στα μέσα της σοβιετικής δεκαετίας του ’80 στο Λένινγκραντ, μεγάλωσε σε οικογένεια ακαδημαϊκών, που αντιτάσσονταν με κάθε πρόσφορο μέσο στο σοβιετικό καθεστώς, αφηγείται η ίδια. «Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρή, να συνοδεύω τους γονείς μου σε διαμαρτυρίες, μια εμπειρία που επηρέασε βαθιά την κοσμοθεωρία μου. Με έκανε να πιστέψω στη σημασία τού να παλεύει κανείς για τα πολιτικά του δικαιώματα και να εκφράζει τις ανησυχίες του για τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τους πολιτικούς», όπως λέει η ίδια.
Η Τατιάνα Φόκινα μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2009, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές της στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, είναι διευθύνουσα σύμβουλος του Hedonism, ενός ομίλου επιχειρήσεων με έδρα το Λονδίνο, που διαθέτει ένα εστιατόριο με αστέρι Michelin, το Hide, ένα κατάστημα με εκλεκτά κρασιά, το Hedonism Wines, αλλά και άλλους χώρους όπου εκθειάζονται το φαγητό και το ποτό.
«Ποτέ δεν έχασα τη σύνδεσή μου με τη Ρωσία»
«Ποτέ δεν έχασα τη σύνδεσή μου με τη Ρωσία. Επομένως, ως απάντηση στο ταραχώδες πολιτικό κλίμα των τελευταίτων δεκαετιών στη χώρα, έγινα ακτιβίστρια των πολιτικών δικαιωμάτων. Υπήρξα επίσης ένθερμη λάτρης της τέχνης για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου. Η βαθιά μου ανησυχία για τις τέχνες, τον πολιτισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα με οδήγησε φυσικά να ιδρύσω το Save the Spot. Οταν τα στρατεύματα του Πούτιν ξεκίνησαν την πλήρους κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία, σοκαρίστηκα και ένιωσα απολύτως αβοήθητη, όπως όλοι οι άλλοι. Ενιωσα την παρόρμηση να βοηθήσω με όποιον τρόπο μπορούσα, και έτσι δημιουργήθηκε το Save the Spot – μια προσπάθεια υποστήριξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας, μιας κληρονομιάς που θαυμάζω βαθιά και πιστεύω ότι αξίζει να διατηρείται και να τιμάται», μας λέει.
Πάνω από 500 άνθρωποι από 44 χώρες
Μέχρι στιγμής, όπως λέει η Τατιάνα Φόκινα, χαρακτηρίζονται ενθαρρυντικά τα αποτελέσματα της πρωτοβουλίας για τη διάσωση και διατήρηση των φορέων της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας. «Η πρωτοβουλία μας έχει προσελκύσει δωρητές και έχει κερδίσει σημαντική υποστήριξη. Κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε σημαντικά κεφάλαια και επιστήσαμε την προσοχή στο πολιτιστικό κόστος αυτού του πολέμου. Πάνω από 500 άνθρωποι από 44 χώρες έχουν αγοράσει αχρησιμοποίητα εισιτήρια στην πλατφόρμα Save the Spot, υπενθυμίζοντάς μας ότι η κοινή πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας ξεπερνά τα σύνορα και τις πολιτικές διαμάχες. Είχαμε επίσης την τύχη να λάβουμε σημαντικές δωρεές για τον σκοπό από ιδιώτες, χάρη σε διάφορες φιλανθρωπικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούμε», διηγείται στην «Κ».
Η Τατιάνα Φόκινα μπορεί να μην έχει καταφέρει να επισκεφθεί τους κατεστραμμένους πολιτιστικούς χώρους που βοηθά στην Ουκρανία, καθώς οι συνεχιζόμενες μάχες καθιστούν κάτι τέτοιο ανέφικτο. Ωστόσο, η ίδια και η ομάδα της είναι διαρκώς σε επαφή με τους συνεργάτες τους στο πεδίο, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες από πρώτο χέρι για την κατάσταση. «Μετά την πιο πρόσφατη επίθεση στην Οδησσό, πολλά από τα αγαπημένα μου κτίρια στην πόλη υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό να βλέπεις μέρη που κάποτε επισκέφθηκες και θαύμασες να έχουν καταλήξει ερείπια», περιγράφει η συνομιλήτριά μας.
Είναι πραγματικά συγκλονιστικό να βλέπεις μέρη που κάποτε επισκέφθηκες και θαύμασες να έχουν καταλήξει ερείπια.
Η Ρωσίδα επιχειρηματίας, ενώ, αφενός, θέτει ως κύρια στρατηγική της προσφοράς της στις ουκρανικές πολιτισμικές κιβωτούς το Save the Spot που έχει ιδρύσει, αφετέρου αντιλαμβάνεται ότι «τα χρήματα από μόνα τους δεν αρκούν. Εξετάσαμε επίσης τη θέσπιση μιας ευρύτερης πρωτοβουλίας με την ονομασία “Εισιτήρια για την Ουκρανία”, η οποία θα συνέδεε ουκρανικούς πολιτιστικούς χώρους, που έχουν υποφέρει κατά τη διάρκεια του πολέμου, με αντίστοιχους σε άλλες χώρες. Το κοινό θα μπορεί να κάνει δωρεές αγοράζοντας ένα εισιτήριο σε αυτά τα μουσεία, τις γκαλερί και άλλα πολιτιστικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να δημιουργήσουμε σχετικές συνεργασίες με κορυφαία πολιτιστικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο για να πραγματοποιήσουμε αυτή την ιδέα».
«Σταθερή επικρίτρια του Πούτιν»
Η Τατιάνα Φόκινα, όπως εξάλλου λέει η ίδια μιλώντας στην «Κ», υπήρξε σταθερή επικρίτρια του Βλαντιμίρ Πούτιν όλα τα χρόνια που εκείνος ηγείται της πατρίδας της. «Οι ενέργειές του δεν αντιπροσωπεύουν τις αξίες πολλών Ρώσων –ανήκω κι εγώ σε αυτούς–, που υπερασπίζονται την ελευθερία, τη δημοκρατία και τον σεβασμό για κάθε πολιτισμό και την κληρονομιά του», με τα δικά της λόγια.
«Η αντίθεσή μου στην προεδρία Πούτιν, ακόμα και πριν ξεκινήσει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, βασιζόταν στο γεγονός ότι έκλεψε κάθε μέλλον από τη χώρα μου», συμπληρώνει. «Εχει μετατρέψει τους πολίτες της Ρωσίας σε ανθρώπους που στερούνται τις ελευθερίες τους, που τους έχει τυφλώσει η προπαγάνδα και τους τρομοκρατεί με την υπακοή στο καθεστώς του».
«Η πιο απάνθρωπη πράξη του Πούτιν»
Ωστόσο, η Τατιάνα Φόκινα θεωρεί ότι ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας «τα έχει ξεπεράσει όλα αυτά. Εχει γίνει η μεγαλύτερη, η πιο απάνθρωπη και καταστροφική πράξη του Πούτιν κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ηθών και των δημοκρατικών αξιών».
Είναι μια βάρβαρη προσπάθεια να διαγραφεί η ουκρανική ταυτότητα, το παρελθόν της χώρας.
Προς το τέλος της συνομιλίας μας, τη ρωτώ αν ο Ρώσος πρόεδρος, με την περίφημη δήλωσή του ότι το «ουκρανικό κράτος δεν υπάρχει», έχει πράγματι σχέδιο καταστροφής ολόκληρης της χώρας και της διαγραφής του ανεξάρτητου παρελθόντος της.
«Τέτοιου είδους σχόλια αντικατοπτρίζουν την πλήρη άρνηση της ιστορίας και της αυθυπαρξίας της Ουκρανίας, ενός έθνους με πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν και ζωντανό παρόν. Αυτή η δήλωση δεν αφορά μόνο εδαφικές διεκδικήσεις. Είναι μια βάρβαρη προσπάθεια να διαγραφεί η ουκρανική ταυτότητα, το παρελθόν της χώρας. Είναι, ταυτόχρονα, άρνηση του γεγονόταν ότι η Ουκρανία έχει τελείως διαφορετικές φιλοδοξίες από τη Ρωσία και είναι κυρίαρχο κράτος», λέει η Τατιάνα Φόκινα κλείνοντας τη συνομιλία μας.
