Στις 10 Ιουλίου η Ανα Ιβάνκοβα, μια τρανς μετανάστρια από την Κούβα, βρέθηκε δολοφονημένη στο διαμέρισμά της στον Αγιο Παντελεήμονα. Η Αναστασία Βαϊτσοπούλου και ο Γιάννης Τσιούλης μόλις είχαν γυρίσει από την Ισπανία, στην οποία είχαν βρεθεί για να γυρίσουν ένα ντοκιμαντέρ για το θετικό, μεσογειακό παράδειγμα της χώρας στην οποία μόλις είχε ψηφιστεί το λεγόμενο #LeyTrans. Ενας νόμος με τον οποίο τα τρανς άτομα από 16 ετών και πάνω έχουν δικαίωμα αλλαγής της ταυτότητας φύλου στα επίσημα έγγραφα, χωρίς να χρειάζονται ιατρικές γνωματεύσεις, όπως συνέβαινε ως τώρα. Κάτι που επικροτήθηκε από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, και όχι μόνο, ως ένας από τους πιο προοδευτικούς νόμους στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Η είδηση της δολοφονίας έπιασε εξαπίνης τους δύο δημοσιογράφους στο «δωμάτιο» του μοντάζ, που αποφάσισαν όχι μόνο να τη συμπεριλάβουν στο ντοκιμαντέρ, αλλά και να πιάσουν το νήμα της αφήγησης από αυτή.
Ετσι, λοιπόν, ξεκινάει το «Transistence», όπως ονομάστηκε το 26λεπτο ντοκιμαντέρ που γύρισαν οι δύο δημοσιογράφοι, μέσα από τη συνεργασία της Popaganda και του Sphera, ενός ανεξάρτητου δικτύου ΜΜΕ στην Ευρωπαϊκή Ενωση και που θα προβληθεί στις Νύχτες Πρεμιέρας. Ως δύο άτομα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, με σαφές ενδιαφέρον για τα ζητήματα φύλου, άρχισαν την έρευνα για όσα σημαντικά συμβαίνουν στην Ιβηρική Χερσόνησο και δεν άργησαν να κλείσουν εισιτήρια για Μαδρίτη.
Εξίσου γρήγορα έγιναν και τα γυρίσματα: «Το “Transistence” είναι από τα ντοκιμαντέρ που γίνονται σε χρόνους ταχείς και δημοσιογραφικούς. Αρχές Μαρτίου μας ήρθε η ιδέα, ξεκινήσαμε άμεσα την έρευνα και τις επαφές με Ισπανία και το καλοκαίρι έγιναν τα γυρίσματα και το μοντάζ. Είναι πιο απαιτητικό να κάνεις γυρίσματα σε μια άλλη χώρα, υπήρχαν περιορισμοί στους χρόνους, στις μετακινήσεις και φυσικά το ζήτημα της γλώσσας, ωστόσο με τη βοήθεια των Ισπανών συνεργατών μας από το El Salto, όλα ήταν πιο εύκολα», εξηγεί η Αναστασία Βαϊτσοπούλου.
Μέσα από το οδοιπορικό τους στην ισπανική πρωτεύουσα, οι δύο δημοσιογράφοι ήθελαν να αναδείξουν ιστορίες τρανς και φυλοδιαφορετικών ατόμων. Ανάμεσα σε αυτούς που τους εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους ήταν η Κάρλα Αντονέλι, η πρώτη τρανς βουλεύτρια της Ισπανίας, η γενική γραμματέας Ισότητας της χώρας, Αντζελα Ροντρίγκεζ Μαρτίνεζ, αλλά και ένα 18χρονο μη δυαδικό άτομο, σε μια τρυφερή συνέντευξη στην οποία έχει στο πλάι τους γονείς του.
Οσο οι ιστορίες των συνεντευξιαζόμενων ξεδιπλώνονται στο «Transistence», τόσο καταλαβαίνει κανείς πως, ακόμα και σε μια χώρα με προοδευτικούς νόμους στα ζητήματα φύλου και με ένα περήφανο υπουργείο Ισότητας, η καθημερινή ζωή των ατόμων της κοινότητας δεν είναι πάντα εύκολη, μια και η ομοφοβία καλά κρατεί. «Ο νόμος οφείλει να είναι πάντα ένα βήμα μπροστά και να προστατεύει κάθε άτομο, οπότε είναι σημαντικό ότι ψηφίστηκε, αλλά παίρνει χρόνο και συνεχόμενους αγώνες μέχρι να γίνει κτήμα της κουλτούρας μιας χώρας. Επίσης, πρόκειται για άλλον ένα νόμο που έχει κενά: δεν προστατεύει τις τρανς μετανάστριες και μετανάστες, όπως επίσης δεν αναγνωρίζει δικαιώματα στα μη δυαδικά άτομα και στα τρανς παιδιά. Μάλιστα, ενώ μένει αρκετή δουλειά να γίνει ακόμη στο θεσμικό κομμάτι, την ίδια ώρα, οι οργανώσεις και οι οικογένειες με τρανς παιδιά φοβούνται τη στροφή προς την άκρα Δεξιά και άλλη μια επίθεση στις ζωές τους. Αρα, δεν φτάνει μόνο ο νόμος. Χρειάζεται να είσαι συνέχεια σε εγρήγορση», σχολιάζει η Αναστασία Βαϊτσοπούλου.
Ο τίτλος του «Transistence» είναι ένα πάντρεμα της λέξης τρανς και της λέξης “existence”, δηλαδή, «ύπαρξη», που προέκυψε κάπως αυθόρμητα. Οπως λέει η δημοσιογράφος: «Ηρθε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή μετά από ένα σερί πολύ απαιτητικών κι εξουθενωτικών συναντήσεων με τον μοντέρ, ο οποίος “έκοβε” και “έραβε” τα λόγια των συνεντεύξεων που έπαιζαν σε λούπα στο μυαλό μας. Σκεφτόμουν λοιπόν πολύ έντονα το ζήτημα της αντίστασης και το ζήτημα της ύπαρξης και ξαφνικά ήρθε η λέξη “trans” και έδεσε με το “existence”, αλλά μας άρεσε γιατί θυμίζει και το “resistance” (“αντίσταση”). Γιατί, στο κάτω κάτω, το να είσαι φυλοδιαφορετικό άτομο σε αυτόν τον κόσμο είναι από μόνο του αντίσταση. Κι εμείς ονειρευόμαστε έναν κόσμο όπου χωρούν όλα τα τρανς, μη δυαδικά και φυλοδιαφορετικά άτομα».
Κάπως αιφνίδιο ήταν και το ταξίδι της ταινίας προς το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, στο οποίο, θα προβληθεί δωρεάν, μια και οι δημιουργοί του ήθελαν να την κάνουν προσβάσιμη σε όλους – μάλιστα, ύστερα από ένα γρήγορο sold out της προβολής στο Αστυ (4/10), προστέθηκε και μία δεύτερη προβολή στον Δαναό (6/10). Χωρίς αρχικά φεστιβαλικά σχέδια, έχοντας μόνο την επιθυμία να πουν ιστορίες ανθρώπων, η Αναστασία Βαϊτσοπούλου και ο Γιάννης Τσιούλης κατέθεσαν το «Transistence» στις Νύχτες Πρεμιέρας «γιατί πιστεύαμε πολύ στη δουλειά μας και ήταν κάπως όνειρο να το δούμε στο πρόγραμμα τους Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας. Οταν μας είπαν ότι τους άρεσε πολύ αυτό που φτιάξαμε και ότι το θεωρούν ένα πολύ σημαντικό ζήτημα και θέλουν να το αναδείξουν, πετάξαμε από χαρά!», λέει με ενθουσιασμό η συνδημιουργός του ντοκιμαντέρ, μην κρύβοντας πως «η χαρά μεγιστοποιήθηκε όταν τρανς προσφύγισσες άρχισαν να μας στέλνουν μηνύματα ότι θα έρθουν να δουν την ταινία μας, και αυτή είναι η μεγαλύτερη τιμή απ’ όλες».
Πλέον, εύχονται το «Transistence» να ταξιδέψει ακόμα πιο μακριά, και γιατί όχι, να αποκτήσει και συνέχεια, μια και δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από ανθρώπους που λένε οι ίδιοι τις ιστορίες τους: «Πολλές φορές, όταν ακούμε μια ιστορία ζωής, ίσως να καταλαβαίνουμε καλύτερα το άλλο άτομο και να αναπτύσσεται περισσότερο η ενσυναίσθηση σε σχέση με το αν διαβάσουμε δέκα άρθρα και θεωρίες περί φεμινισμών και ισότητας, χωρίς να θέλω να αδικήσω όσες κάνουμε κυρίως το δεύτερο. Ο λόγος είναι απλός: σε αγγίζει περισσότερο ο άνθρωπος που σου διηγείται το βίωμά του από το να μιλήσει ένας δημοσιογράφος για τη διαθεματικότητα», συμπληρώνει η Αναστασία Βαϊτσοπούλου.
Η αναγνώριση και η αποδοχή από τη μητέρα –και, έπειτα, την κοινωνία– είναι αυτό που θέλουμε να κρατήσουμε από αυτήν την ιστορία
Και έπειτα, όλα χωράνε στην εικόνα μιας ανθρώπινης αγκαλιάς, σαν αυτή που κλείνει την ταινία και τη συνέντευξη με την τρανς βουλεύτρια Κάρλα Αντονέλι. Η δημοσιογράφος μεταδίδει: «Μας έλεγε ότι έφυγε από το χωριό της κι έριξε μαύρη πέτρα πίσω της για 32 ολόκληρα χρόνια, όμως αργότερα, μετά από χρόνια, την καλούσε ο δήμαρχος να την υποδεχτεί με δάφνες και τιμές, μας μετέδωσε ένα πολύ δυνατό συναίσθημα. Μάλιστα, μας τραγούδησε και το “Vino Griego” (σ.σ.: ελληνικό κρασί) του Χοσέ Βέλεθ, γιατί της θύμιζε το χωριό της που είχε άσπρα σπίτια, όπως και τα ελληνικά νησιά. Το είχε ακούσει εκείνη την ημέρα πριν από τη συνέντευξή μας και μας έλεγε πόσο τη συγκινούσε ακόμη και σήμερα. Η πιο συγκινητική στιγμή ήταν όταν μας είπε για τη μητέρα της, η οποία είναι άνω των 90 ετών και την αποκάλεσε Κάρλα. Με το όνομα της επιλογής της. Την αποδέχτηκε. Η αναγνώριση και η αποδοχή από τη μητέρα -και, έπειτα, την κοινωνία- είναι αυτό που θέλουμε να κρατήσουμε από αυτήν την ιστορία».
Το «Transistence» της Αναστασίας Βαϊτσοπούλου και του Γιάννη Τσιούλη θα προβληθεί στο πλαίσιο του 29ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου στις 17:00 στο Αστυ (sold out) και την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου στις 17:00 στον Δαναό, με ελεύθερη είσοδο.