Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Λεονόρ Πακέ ήταν μόλις 8 ετών όταν βρέθηκε μαζί με τον τρίχρονο αδελφό της στο σανατόριο της Σάντα Μαρίνα του Μπιλμπάο, όπου διέμεναν παιδιά που έπασχαν από φυματίωση. Εκεί, σε αυτό το κτίριο, τα δύο ανήλικα αδέλφια έμελλε να ζήσουν τις πιο τραυματικές εμπειρίες της ζωής τους.
Στο σανατόριο εργάζονταν καθολικές μοναχές, γυναίκες σκληρές και βάναυσες, όπως τις περιγράφει στην «Κ» η 60χρονη σήμερα Λεονόρ. Ομως τα βάσανα για τα μικρά κορίτσια που νοσηλεύονταν στο σανατόριο δεν περιορίζονταν στο ξύλο και τις συνέπειες της ασθένειάς τους. Η βαθύτερη πληγή στα σώματα και τις ψυχές τους προκλήθηκε από τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστησαν από τον ιερέα της Σάντα Μαρίνα, έναν άνθρωπο που θεωρείτο προστάτης των φτωχών και όλοι αποκαλούσαν με σεβασμό «πατέρα».
«Μια αναγκαία απάντηση»
Η περίπτωση της Λεονόρ Πακέ είναι απλώς μια σταγόνα σε έναν «ωκεανό» παρόμοιων περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης από ιερείς σε χώρες του καθολικού κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ισπανία. Ειδικότερα, μία έρευνα που διενήργησε ο Ισπανός Συνήγορος του Πολίτη και δόθηκε στη δημοσιότητα στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου, δείχνει ότι περισσότεροι από 1 στους 200 Ισπανούς είναι πιθανό να έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά από ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας.
Η έκθεση κατατέθηκε με ένα μπλε εξώφυλλο στο οποίο αναγράφονταν με κεφαλαία γράμματα οι λέξεις: «Μια αναγκαία απάντηση». Η εν λόγω συλλογή στοιχείων ξεκίνησε στον απόηχο μιας έρευνας της ισπανικής El País πάνω στο συγκεκριμένο θέμα μετά από έναν μεγάλο αριθμό επιστολών προς την εφημερίδα, οι οποίες κατήγγειλαν τέτοιου είδους περιστατικά.
Μέρος της έρευνας του Συνηγόρου του Πολίτη, η οποία περιλαμβάνει συνεντεύξεις με 8.000 άτομα, παρουσιάστηκε στο ισπανικό κοινοβούλιο στις 27 Οκτωβρίου. Η έκθεση επικρίνει μάλιστα την Εκκλησία για το γεγονός ότι δεν συνεργάστηκε σε επαρκή βαθμό, ενώ προσπάθησε να υποτιμήσει την κλίμακα του φαινομένου.
Η «Αδελφή Λεονόρ» και τα «20 χιλιόμετρα εξομολόγησης»
Για τη Λεονόρ Πακέ δεν αποτέλεσαν έκπληξη τα παραπάνω στοιχεία αλλά ούτε και η αντίδραση της Εκκλησίας σε αυτά. Εχοντας ακολουθήσει πλέον τον δρόμο της δημοσιογραφίας και της συγγραφής βιβλίων, η ίδια προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την ισπανική κοινωνία αλλά και να δώσει φωνή σε επιζώντες σεξουαλικής κακοποίησης από μέλη της Καθολικής Εκκλησίας.
Στο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αδελφή Λεονόρ: Είκοσι χιλιόμετρα εξομολόγησης», η Πακέ ταξιδεύει σε όλη την Ισπανία και συζητάει με κάποια από αυτά τα άτομα.
«Το ντοκιμαντέρ έχει τέσσερα επεισόδια με τρεις συνεντεύξεις το καθένα, ενώ στο πέμπτο επεισόδιο θα διηγηθούμε όσα συνέβησαν στο σανατόριο της Σάντα Μαρίνα», αναφέρει η ίδια στην «Κ».
Οπως σημειώνει η Πακέ, ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για εκείνη να υπάρχει ισορροπία στον αριθμό ανδρών και γυναικών που θα μιλούσαν στο ντοκιμαντέρ για τις εμπειρίες τους. «Τα στοιχεία αναφέρουν ότι για κάθε δέκα θύματα κακοποίησης, τα επτά είναι άνδρες και τα τρία γυναίκες, εγώ όμως αμφιβάλλω για την εγκυρότητα αυτών των αριθμών».
«Πιστεύω πως οι γυναίκες πολλές φορές φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά και να κάνουν καταγγελίες», προσθέτει, σημειώνοντας ότι, προκειμένου να υπάρχει μια σχετικά ίση αντιπροσώπευση των δύο φύλων, στο ντοκιμαντέρ μιλούν συνολικά επτά άνδρες και έξι γυναίκες.
Οπως έχει δηλώσει ήδη σε συνέντευξή της η Πακέ, ο ιερέας που κακοποίησε την ίδια και άλλα ανήλικα κορίτσια στο σανατόριο της Σάντα Μαρίνα, παρέμεινε σε εκείνο το μέρος για 25 χρόνια. «Ημασταν περίπου 12 κορίτσια, ας πολλαπλασιάσουμε λοιπόν αυτόν τον αριθμό κοριτσιών με τόσα χρόνια και για έναν μόνο δράστη…».
Βρίσκοντας μια νέα οικογένεια
Αναφερόμενη στους ανθρώπους με τους οποίους συνομίλησε, η Πακέ τονίζει ότι πρόκειται για άτομα που αισθάνονται πολύ μόνα και συχνά δεν βρίσκουν κατανόηση από τους ανθρώπους στον περίγυρό τους.
«Ενας άνδρας μεγάλος και γεροδεμένος μου είπε: “Ο πατέρας μου γελάει που δεν μπορώ να κοιμηθώ με σβηστό το φως”», αναφέρει η Πακέ. «Το καταλαβαίνω γιατί και στην περίπτωσή μου, εκείνο το “υποκείμενο” – όπως αποκαλώ τον ιερέα – εμφανιζόταν στο σκοτάδι με ένα φαναράκι». Η Πακέ αναφέρθηκε μάλιστα και σε μια γυναίκα, η οποία κοιμάται τα βράδια με ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ δίπλα στο κρεβάτι της.
«Τα θύματα αισθανόμαστε άνετα να μιλάμε μεταξύ μας για αυτό το θέμα γιατί ξέρεις ότι ο άλλος δεν θα σε αμφισβητήσει, είναι σαν κι εσένα. Μου μιλούν σαν αδελφή τους, υπάρχει μια αίσθηση ότι ανήκουμε στην ίδια οικογένεια με μια σύνδεση σχεδόν μυσταγωγική».
Η δημοσιογράφος και συγγραφέας επισημαίνει, στο πλαίσιο αυτό, την ιδιαίτερη σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργήθηκε μεταξύ των συνεντευξιαζόμενων και της ίδιας, δεδομένου ότι έχει υποστεί και η ίδια αυτού του είδους την κακοποίηση.
«Πιστεύω πως αισθανόμαστε άνετα να μιλάμε μεταξύ μας για αυτό το θέμα γιατί ξέρεις ότι ο άλλος δεν θα σε αμφισβητήσει, είναι σαν κι εσένα. Μου μιλούν σαν αδελφή τους, υπάρχει μια αίσθηση ότι ανήκουμε στην ίδια οικογένεια με μια σύνδεση σχεδόν μυσταγωγική», εξηγεί η δημοσιογράφος.
«Μερικές φορές αισθάνεσαι κάτι και δυσκολεύεσαι να βρεις τα λόγια να το εκφράσεις και όταν ξαφνικά ακούς κάποιον να το εξηγεί, τότε σκέφτεσαι “αυτό ακριβώς είναι που νιώθω κι εγώ”», προσθέτει.
«Εχω φίλες με τις οποίες δεν μπορώ να μιλήσω για αυτό το θέμα γιατί μου λένε “πρέπει να αφήσεις πίσω το παρελθόν”, ένιωσα όμως πιο κοντά με εκείνα τα άτομα που έχουν ζήσει το ίδιο με μένα».
Η ζωή στο σανατόριο της Σάντα Μαρίνα
Στο βιβλίο της με τίτλο «En sus tibias manos» (δηλ. «Στα χλιαρά τους χέρια»), η Πακέ μιλά για τις εμπειρίες της στο σανατόριο όπου κακοποιήθηκε σεξουαλικά από τον ιερέα και, παράλληλα, βίωνε σκληρή και απάνθρωπη συμπεριφορά σε καθημερινή βάση από τις καθολικές μοναχές που εργάζονταν εκεί.
«Είναι σαν να μου πήραν τον αδελφό μου. Τον κατέστρεψαν. Μισεί τα πάντα, μισεί όλο τον κόσμο και είναι λογικό αφού του φέρονταν έτσι όταν ήταν μόλις τριών ετών».
Η Πακέ φέρνει μάλιστα ως παράδειγμα αυτής της βαναυσότητας, το γεγονός ότι οι μοναχές έβαζαν τα φάρμακα που έπρεπε να παίρνουν τα παιδιά μέσα στο φαγητό τους. «Εριχναν τις κάψουλες μέσα στα όσπρια και με τη θερμότητα εκείνες έλιωναν, με αποτέλεσμα το φαγητό να έχει πικρή και απαίσια γεύση. Ο αδελφός μου έκανε εμετό μέσα στο πιάτο του και μια μοναχή τον κατέβασε στην κουζίνα και απαιτούσε να συνεχίσει να τρώει από το ίδιο πιάτο αλλιώς δεν θα τον άφηνε να επιστρέψει εκεί που ήταν τα άλλα παιδιά».
«Είναι σαν να μου πήραν τον αδελφό μου. Τον κατέστρεψαν. Μισεί τα πάντα, μισεί όλο τον κόσμο και είναι λογικό αφού του φέρονταν έτσι όταν ήταν μόλις τριών ετών», τονίζει η Πακέ.
«Η Εκκλησία εξοργίζεται γιατί αντιδρούμε»
Σε ό,τι αφορά τον τρόπο που «απαντά» η ισπανική Εκκλησία στις καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης αλλά και στα νέα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Συνήγορος του Πολίτη, η Λεονόρ Πακέ τονίζει ότι άνθρωποι με πολύ υψηλά αξιώματα εντός της Εκκλησίας, συγκαλύπτουν τέτοια περιστατικά και είναι συνένοχοι σε αυτά.
«Απλώς μετέθεταν τους ιερείς από τη μία ενορία στην άλλη», σημειώνει η Πακέ. «Πολλοί επίσκοποι γνώριζαν πράγματα, κάποια από τα οποία έχουν ήδη αποδειχθεί».
Η δημοσιογράφος τονίζει μάλιστα ότι, όπως τα θύματα αισθάνονται οργή απέναντι στην Εκκλησία για όσα έχουν περάσει, έτσι και η Εκκλησία αισθάνεται οργή απέναντι στα άτομα αυτά γιατί κατάφεραν να αντιδράσουν.
«Εξακολουθούν να έχουν μεγάλη δύναμη στην ισπανική κοινωνία. Λένε: “Πώς μπορείς να υποχρεώσεις εσύ εμένα να κάνω το οτιδήποτε;”», σημειώνει η Πακέ.
«Τα βάσανα των θυμάτων είναι βάσανα όλων»
Στην έκθεσή του, ο Συνήγορος του Πολίτη απευθύνει έκκληση για τη δημιουργία ενός κρατικού ταμείου για τις αποζημιώσεις των θυμάτων, οι οποίες θα ανέρχονταν σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ.
«Οσα βίωσα έχουν επηρεάσει τα παιδιά μου, τους συντρόφους μου, τους φίλους μου. Πρόκειται για μια γενικότερη μάστιγα».
Η Λεονόρ Πακέ, ωστόσο, θεωρεί πως αυτό που ενοχλεί την Εκκλησία ακόμη περισσότερο από τον οικονομικό αντίκτυπο, είναι η αμφισβήτηση της εξουσίας της εκ μέρους των θυμάτων. Παράλληλα, υπογραμμίζει ότι η ευθύνη δεν είναι μόνο της Εκκλησίας αλλά και της κοινωνίας των πολιτών, η οποία απέτυχε να προστατεύσει τα παιδιά που κακοποιήθηκαν σεξουαλικά. Παρόλα αυτά, η Πακέ πιστεύει πως τα στοιχεία που ήρθαν πρόσφατα στο φως θα έχουν αξιοσημείωτο αντίκτυπο στην Ισπανία όπου πριν από τις τελευταίες αποκαλύψεις υπήρχε σοβαρή έλλειψη διαφάνειας πάνω στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας.
«Τα βάσανα των θυμάτων είναι βάσανα όλης της κοινωνίας», τονίζει η ίδια. «Οσα βίωσα έχουν επηρεάσει τα παιδιά μου, τους συντρόφους μου, τους φίλους μου. Οταν συζητάς με άτομα που έχεις αναπτύξει μια σχέση εμπιστοσύνης, εκπλήσσεσαι όταν συνειδητοποιείς πόσοι είναι αυτοί που λένε “έχει συμβεί σε μένα, έχει συμβεί στο παιδί μου, έχει συμβεί στον αδελφό μου”. Δεν υπάρχει μόνο ο πόνος των ανθρώπων που επηρεάζονται άμεσα. Πρόκειται για μια γενικότερη μάστιγα».