Την περασμένη εβδομάδα, όταν όλα τα φώτα ήταν στραμμένα στον Γιώργο Λάνθιμο και στην ανακοίνωση των 11 υποψηφιοτήτων της ταινίας του «Poor things» για τα φετινά βραβεία Οσκαρ, δύο Ελληνίδες σκηνοθέτριες, η Δάφνη Ματζιαράκη με το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της «The Battle for Laikipia» («Η μάχη για τη Λαϊκίπια») και η Βαγγελιώ Σουμέλη με την ταινία μικρού μήκους «Phoebe» («Φοίβη»), ζούσαν το δικό τους «αμερικάνικο όνειρο». Η συμμετοχή τους στο Sundance Film Festival -το μεγαλύτερο ανεξάρτητο Φεστιβάλ ταινιών σε όλο τον κόσμο, που διοργανώνεται από το 1985 στη Γιούτα των Ηνωμένων Πολιτειών- είναι από τις ελάχιστες ελληνικές, που έχουν καταγραφεί στα χρόνια της διοργάνωσης. Είναι ενδεικτικό της επιτυχίας των δύο Ελληνίδων δημιουργών ότι ανάμεσα στις 17.435 αιτήσεις οι οποίες κατατέθηκαν, τα φιλμ της Βαγγελιώς και της Δάφνης επιλέχθηκαν στην τελική λίστα με τα 144 έργα από όλες τις κατηγορίες που διαγωνίστηκαν φέτος.
«Στο Sundance νιώθεις σαν να μπαίνεις σε μια μεγάλη οικογένεια»
Μέσα στη μεγάλη αίθουσα του Park City στο Salt Lake, όπου κάθε Ιανουάριο διοργανώνεται το δεκαήμερο διεθνές Φεστιβάλ, η Βαγγελιώ Σουμέλη κάθεται δίπλα στη Τζόντι Φόστερ και τη σύντροφό της Αλεξάντρα Χέντισον. Η Χέντισον διαγωνίζεται επίσης με τη μικρού μήκους ταινία της, «Alok». Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και η κόρη του Μπαράκ Ομπάμα, Μάλια Αν για την ταινία της «Heart».
Ανάμεσα στις 17.435 αιτήσεις οι οποίες κατατέθηκαν, τα φιλμ της Βαγγελιώς και της Δάφνης επιλέχθηκαν στην τελική λίστα με τα 144 έργα από όλες τις κατηγορίες που διαγωνίστηκαν φέτος.
«Είναι ένα Φεστιβάλ που δεν κάνει διαχωρισμούς. Στο Sundance, νιώθεις σαν να μπαίνεις σε μια μεγάλη οικογένεια: όλοι, όλες και όλα χωράνε με ό,τι κι αν κουβαλάνε μαζί τους», σχολιάζει στην «Κ» η Ελληνίδα σκηνοθέτρια, επιβεβαιώνοντας τη συμπεριληπτικότητα για την οποία είναι γνωστό το Sundance.
«Δούλευα εθελοντικά με τοξικοεξαρτημένες – Ετσι εμπνεύστηκα την ταινία»
Το έργο της με τίτλο «Φοίβη» που έκανε πρεμιέρα στο Sundance, έχοντας συμπεριληφθεί ανάμεσα στα 53 φιλμ της κατηγορίας του, αφηγείται λίγες ώρες από τη ζωή μιας νεαρής μητέρας, την ημέρα που μαθαίνει πως κέρδισε πίσω την επιμέλεια του εξάχρονου γιου της.
«Δε θυμάμαι πότε ακριβώς ξεκίνησα να γράφω τη “Φοίβη”, αλλά ήταν σίγουρα αρκετά χρόνια πριν. Αλλαξε πολύ στην πορεία η ιστορία, κυρίως απλοποιήθηκε. Δούλευα εθελοντικά με τοξικοεξαρτημένες γυναίκες και τις οικογένειές τους. Ετσι εμπνεύστηκα την ιστορία της και σε αυτές την αφιερώνω», λέει η σκηνοθέτρια.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2022 και η ταινία ολοκληρώθηκε την άνοιξη του 2023. Ο τόπος τον οποίο επέλεξε για την κινηματογράφηση ήταν το Αγρίνιο και η γύρω περιοχή. Δεν το έκανε τυχαία.
«Δούλευα εθελοντικά με τοξικοεξαρτημένες γυναίκες και τις οικογένειές τους. Ετσι εμπνεύστηκα την ιστορία της “Φοίβη” και σε αυτές την αφιερώνω».
«Για εμένα ήταν κρίσιμο να γυρίσω εκεί την ταινία μου. Η μητέρα μου διένυε τους τελευταίους δύο μήνες της ζωής της και ήταν πολύ σημαντικό να βρίσκομαι κοντά της», λέει η Βαγγελιώ Σουμέλη η οποία αποφάσισε, λίγο πριν κλείσει τα 50, να κάνει μία μεγάλη στροφή στην καριέρα της: να μπει στον χώρο του κινηματογράφου, εγκαταλείποντας το επάγγελμά της ως ερευνήτρια στις εργασιακές σχέσεις με εξειδίκευση στην ισότητα ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών στην εργασία.
«Πήρα μεγάλο ρίσκο. Δεν είναι εύκολο να αλλάζεις τη ζωή σου από τη μια μέρα στην άλλη, και μάλιστα στα 47 σου. Ασε που είχα αυτό που λένε “την τέλεια δουλειά”. Σε ένα γνωστικό αντικείμενο που αγαπούσα, με πολύ καλό μισθό και αναγνωρισιμότητα. Τις δυσκολίες τις μετράω σήμερα σε καθαρά βιοποριστικό επίπεδο. Ολο το υπόλοιπο είναι ένα όνειρο και φροντίζω να το ζω στο έπακρο. Είναι κι ένα μάθημα ζωής, νιώθω πιο δυνατή από ποτέ», λέει η ίδια.
«Φως» στις γυναίκες που βρίσκονται στο περιθώριο
Στις ταινίες της, η Σουμέλη, επιλέγει συχνά να βάζει στο επίκεντρο τη σύγχρονη γυναίκα. Της είναι πιο εύκολο γιατί -όπως λέει- τις γυναίκες τις νιώθει και τις καταλαβαίνει περισσότερο.
«Ως νέα σκηνοθέτρια, νιώθω ότι υπάρχει μια πολιτική και μια κοινωνική διάσταση που με οδηγεί, αντλώντας από τη μακρόχρονη εμπειρία μου με ανθρώπους, κυρίως γυναίκες, που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας. Αυτό που προσπαθώ να κάνω με τις ιστορίες μου, είναι να ρίξω φως σε αυτές τις γυναίκες μέσα από τη μυθοπλασία, με τρόπο που όχι μόνο να τις κάνει ορατές, αλλά και να τις ενσαρκώνει πραγματικά», τονίζει.
Η μάχη για τη Λαϊκίπια αντανακλά την παγκόσμια μάχη για το μέλλον της γης
Η Δάφνη Ματζιαράκη έκλαιγε από χαρά εκείνο το απόγευμα του Νοεμβρίου που τής ανακοινώθηκε ότι το ντοκιμαντέρ της είχε γίνει δεκτό στο Sundance. Ο μακρύς και δύσκολος δρόμος, διάρκειας περίπου επτά ετών, που είχε ακολουθήσει η Ελληνίδα σκηνοθέτρια για τη δημιουργία του «The battle for Laikipia» στην Κένυα μαζί με τον συνεργάτη της Peter Murimi είχε φτάσει στο τέλος του, προσφέροντας μία τεράστια ανταμοιβή: το έργο θα ήταν υποψήφιο στο σημαντικότερο ανεξάρτητο Φεστιβάλ του κόσμου. Τα συναισθήματα που την κατέκλυσαν σχεδόν ξεπερνούσαν αυτά που ένιωσε πριν από επτά χρόνια όταν το φιλμ της με τίτλο «4.1 miles» («4,1 μίλια») ήταν υποψήφιο στην κατηγορία των καλύτερων ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για τα 89α Οσκαρ.
«Αυτή τη φορά η χαρά μου ίσως ήταν ακόμη πιο μεγάλη. Το γεγονός και μόνο ότι το έργο μας επιλέχθηκε ανάμεσα σε περίπου 100 συμμετοχές στην κατηγορία του και μάλιστα στο διαγωνιστικό τμήμα είναι για εμένα και όλη την ομάδα τεράστια τιμή και επιτυχία», σχολιάζει στην «Κ» η Δάφνη Ματζιαράκη, νιώθοντας ιδιαίτερα περήφανη για το γεγονός ότι το έργο της κέρδισε το βραβείο καλύτερου παραγωγού ντοκιμαντέρ.
Η μάχη για τη Λαϊκίπια, μία από τις 47 κομητείες στην Κένυα αντανακλά, σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια, την παγκόσμια μάχη για το μέλλον της γης. Είναι μία βαθιά προσωπική ταινία που παρακολουθεί τον αγώνα δύο κοινοτήτων στην Κένυα απέναντι στην καταστροφική κλιματική αλλαγή και την ανεπίλυτη αποικιακή ιστορία τους.
«Η διαδικασία ολοκλήρωσης μιας τέτοιας ταινίας είναι μακροχρόνια, οδυνηρή και εμπεριέχει τεράστιες θυσίες, αμφιβολία, πολλές χαρές αλλά και μεγάλες απογοητεύσεις».
«Το “The Battle for Laikipia” ήταν η μεγαλύτερη και σημαντικότερη δουλειά μου. Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του ντοκιμαντέρ απέκτησα τα δύο μου παιδιά», λέει η Δάφνη επισημαίνοντας ότι η διαδικασία ολοκλήρωσης μιας τέτοιας ταινίας είναι μακροχρόνια, οδυνηρή και εμπεριέχει τεράστιες θυσίες, αμφιβολία, πολλές χαρές αλλά και μεγάλες απογοητεύσεις. «Ηταν μία διαδρομή που πολλές φορές και για μεγάλα διαστήματα έμοιαζε πως δεν θα έχει τέλος», αναφέρει.
Η Ελληνίδα δημοσιογράφος και σκηνοθέτρια συνεργάστηκε στενά στα γυρίσματα με τον γνωστό Κενυάτη συνάδελφό της, Pete Murimi καταφέρνοντας μαζί του να εντρυφήσει στις δύο αντίπαλες πλευρές και να αφηγηθεί μία συναρπαστική ιστορία με έμφαση στους χαρακτήρες.
«Και τους δύο, μάς έλκει το να ρίχνουμε φως στους ευάλωτους και αθέατους, από τους πρόσφυγες που περνούν στην Ελλάδα με τη βάρκα, μέχρι τα μυστικά των ομόφυλων κοινοτήτων στην Κένυα. Η διαφορετικότητά μας έγινε δύναμη για να εμπλουτίσουμε και να καλλιεργήσουμε τις εναλλακτικές αφηγήσεις που εξερευνούμε στην ταινία», τονίζουν σε κοινή τους δήλωση.
«Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο για να δημιουργήσουμε ταινίες που απαιτούν θάρρος»
Τα τελευταία χρόνια, η Δάφνη Ματζιαράκη έχει ξεκινήσει σημαντικές συνεργασίες για μικρότερες ή μεγαλύτερες παραγωγές, στηρίζοντας νεότερους σκηνοθέτες και παραγωγούς να δημιουργήσουν τις δικές τους ταινίες μικρού μήκους.
«Είναι σημαντικό να ενδυναμωθεί η κοινότητα των δημιουργών ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα όχι μόνο ως προς την εξωστρέφεια και τη χρηματοδότηση, αλλά και ως προς τη μεταξύ μας συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη. Η δημιουργία ταινιών δεν πρέπει να είναι μία δουλειά μοναχική», λέει η Δάφνη, τονίζοντας ότι ένα τεράστιο μέρος της επιτυχίας της το οφείλει στο δίκτυο αλληλοϋποστήριξης που υπάρχει ανάμεσα σε λαμπρούς ανθρώπους του χώρου στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Στόχος της, όπως τονίζει, είναι να εργαστεί σκληρά προκειμένου να δημιουργήσει ένα δυναμικό δίκτυο και στην Ελλάδα, απαραίτητο για να στηρίξει όσους εργάζονται σε αυτή τη δύσκολη κατηγορία των ντοκιμαντέρ.
«Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον για να συνεχίσουμε να δημιουργούμε ταινίες που απαιτούν θάρρος και θέτουν δύσκολα ερωτήματα, πολλές φορές αμφισβητώντας την καθιερωμένη και ψάχνοντας την αλήθεια», λέει η ίδια.
Το ντοκιμαντέρ «The battle for Laikipia» μετά το Sundance, αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στην Ευρώπη τους επόμενους μήνες, ενώ παράλληλα θα συμμετάσχει και σε άλλα σημαντικά Φεστιβάλ της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης, της Αφρικής και της Αυστραλίας.