«Πολλές φορές ο τρόπος που μιλάμε για την τρομοκρατία, μπορεί να αλλάξει και τον τρόπο που την αντιμετωπίζουμε, αλλά και την ψυχολογία του κόσμου για το πόσα μπορεί να αντέξει», λέει στην «Κ» η αυθεντία σε θέματα τρομοκρατίας, Μάρθα Κρένσοου, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Εχουν περάσει χρόνια από τότε που ο Τζορτζ Μπους κήρυξε «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», αλλά η Μάρθα Κρένσοου ακόμη αναρωτιέται αν θα είχε αλλάξει κάτι στον κόσμο, αν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ είχε απλά χρησιμοποιήσει μια άλλη φράση για να δικαιολογήσει την επίθεση στο Ιράκ.
Αλλωστε, η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης του αμερικανικού Πανεπιστημίου Stanford φημίζεται για τις αντισυστημικές της απόψεις στα καίρια θέματα της τρομοκρατίας, ενώ έχει γράψει και πολλά σχετικά βιβλία. Το πρώτο της βιβλίο «The Concept of Revolutionary Terrorism» κυκλοφόρησε στο Journal of Conflict Resolution το 1972, όπου έθεσε την επίκαιρη ερώτηση που την ακολούθησε στην καριέρα της: «Γιατί να γίνει κάποιος τρομοκράτης, αν δεν κερδίζει κάτι από τις πράξεις του;» Ενα άλλο βιβλίο της, το «Explaining Terrorism» (2010), θεωρείται «βίβλος».
Σήμερα, στον κόσμο του Μπάιντεν, του Πούτιν και του Νετανιάχου, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας έχει αλλάξει «ρητορική». «Η Δύση χρησιμοποιεί όρους όπως προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, άμυνα, δικαιοσύνη, και καταπάτηση του Διεθνούς Δικαίου για να “απαντήσει” σε ένα τρομοκρατικό χτύπημα, αντί για την επίμαχη λέξη “πόλεμο”», επισημαίνει η Κρένσοου σε πρόσφατη ανάλυσή της. «Η τρομοκρατία όμως είναι η ίδια, δεν έχει αλλάξει κάτι στην ουσία της. Οι επιθέσεις έχουν σχεδιαστεί για να είναι απροσδόκητες και συγκλονιστικές» λέει στην «Κ».
– Τους τελευταίους μήνες αντιμετωπίσαμε δύο σοβαρές επιθέσεις εναντίον αμάχων, στο Ισραήλ και στη Ρωσία. Υπήρχε τρόπος να αποτραπούν;
– Η ουσία της τρομοκρατίας είναι η έκπληξη, οι επιθέσεις έχουν σχεδιαστεί για να είναι απροσδόκητες και συγκλονιστικές. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η τρομοκρατία ορίζεται ως μια μορφή οργανωμένης, εσκεμμένης βίας. Ακόμη και ο πιο ισχυρός αντιτρομοκρατικός μηχανισμός μπορεί να μη δει, να παραβλέψει ή να παρερμηνεύσει τα σήματα επικείμενων επιθέσεων.
– Σε έναν κόσμο με τέτοια νοημοσύνη και νέα τεχνολογία γιατί βλέπουμε να αποτυγχάνουν οι αντιτρομοκρατικές τακτικές;
– Οι στόχοι για την πρόκληση μαζικών απωλειών αμάχων, όπως οι συναυλίες και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, είναι πολλοί. Η τεχνολογία δεν είναι πανάκεια. Ως προς το γιατί μερικές φορές αγνοούνται οι προειδοποιήσεις, υπάρχουν πολλοί λόγοι. Ο εφησυχασμός μπορεί να οδηγήσει σε υποτίμηση μιας απειλής.
– Γιατί η Ρωσία αγνόησε την προειδοποίηση των ΗΠΑ για τρομοκρατική επίθεση που είδαμε να επιβεβαιώνεται με την επίθεση της οργάνωσης ISIS-K στη Μόσχα;
– Το «σύνδρομο της κραυγής του λύκου» μερικές φορές λειτουργεί. Υπήρξαν τόσες πολλές προειδοποιήσεις που αποδείχθηκαν λανθασμένες (είχαμε και ακυρώσεις επιθέσεων επειδή οι αρχές ήταν προετοιμασμένες) ώστε υπάρχουν φορές που η πραγματική προειδοποίηση αγνοείται. Στην περίπτωση της Ρωσίας, φαίνεται ότι η πολιτική προκατάληψη ήταν ένας βασικός παράγοντας. Η πολιτική οδηγήθηκε από την επιθυμία να κατηγορηθεί η Ουκρανία ανεξάρτητα από τα γεγονότα, καθώς και από τη δυσπιστία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μπορεί επίσης να τίθεται ζήτημα προστασίας πολιτικών προσώπων, καθώς οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών απέτυχαν καταστροφικά.
Η οργάνωση ISIS-K βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή κρυπτογραφημένων μηνυμάτων Telegram για την προετοιμασία επιθέσεων και την επακόλουθη δημοσιότητα.
-Τι είναι ο ISIS-K; Μπορούμε να πούμε ότι έχει ενισχυθεί από τότε που οι ΗΠΑ έφυγαν από το Αφγανιστάν; Πώς οργανώνονται;
– Είναι παράρτημα του Ισλαμικού Κράτους με έδρα το Αφγανιστάν, και είναι σκληρός αντίπαλος των Ταλιμπάν. Ενας λόγος για τις διασυνοριακές διακρατικές επιθέσεις της οργάνωσης (όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στο Ιράν πρόσφατα) μπορεί να είναι ότι έχει αποδυναμωθεί στο Αφγανιστάν. Ενας άλλος λόγος μπορεί να είναι η επιθυμία για μεγαλύτερη διεθνή προσοχή και έναν πιο εξέχοντα ρόλο στο σύμπαν του Ισλαμικού Κράτους/Σουνιτών τζιχαντιστών. Η οργάνωσή τους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή κρυπτογραφημένων μηνυμάτων Telegram για την προετοιμασία επιθέσεων και την επακόλουθη δημοσιότητα.
– Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν πολλές προειδοποιήσεις και απειλές από τον ISIS, ακόμη και για αγώνες του Champions League. Θα δούμε ευρύτερους στόχους στην Ευρώπη;
Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού λόγω των απειλών του ISIS καθώς και της αποδεδειγμένης ικανότητάς του να επιτίθεται στο εξωτερικό. Το ISIS-K ειδικότερα είναι ανησυχητικό. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε την πρόθεσή του ακριβώς, αλλά το ISIS-K φαίνεται αποφασισμένο να χτίσει όνομα εκτός των περιοχών όπου δραστηριοποιείται συνήθως. Οι αθλητικοί αγώνες υπήρξαν στόχος στο παρελθόν, και είναι και σήμερα, οπότε η ασφάλεια πρέπει και θα είναι ενισχυμένη, όπως και στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι.
– Εχουμε δει χώρες να χρησιμοποιούν τρομοκρατικές επιθέσεις ως αιτία πόλεμου και αντιποίνων. Πιστεύετε ότι υπάρχει δικαιολογία σε αυτό; Μπορούν να οδηγήσουν τρομοκρατικές επιθέσεις σε έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο;
– Οταν έγινε το τρομοκρατικό χτύπημα στο Ισραήλ και ακολούθησε η απάντησή του στη Γάζα, όλοι περιμέναμε την πιθανότητα να επεκταθεί η σύγκρουση και να εμπλακεί ο Λίβανος, η Χεζμπολάχ και το Ιράν. Και αυτό έγινε. Σίγουρα η προοπτική ενός ευρύτερου πολέμου είναι πραγματική, αν και η πρόβλεψη ενός παγκόσμιου πολέμου φαίνεται υπερβολική. Τα κράτη απάντησαν στην τρομοκρατία εμπλεκόμενα σε τελεσίγραφα που οδήγησαν σε πόλεμο (Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος), σε ένα πλαίσιο επαναλαμβανόμενων κρίσεων και μαχών για εξοπλισμό. Οι ΗΠΑ απάντησαν στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου εισβάλλοντας στο Αφγανιστάν για να συντρίψουν την Αλ Κάιντα. Το Ισραήλ έχει τώρα ξεκινήσει πόλεμο στη Γάζα για να συντρίψει τη Χαμάς, ως απάντηση στη βάναυση αιφνιδιαστική του επίθεση τον περασμένο Οκτώβριο. Σε όλο τον κόσμο έχουν εκφραστεί αμφιβολίες σχετικά με τη σοφία και την ηθική των αποφάσεων, οι οποίες προκάλεσαν μια ανθρωπιστική κρίση. Οι ΗΠΑ είναι πιο επικριτικές στο Ισραήλ από ποτέ στο παρελθόν.
Οι αθλητικοί αγώνες υπήρξαν στόχος στο παρελθόν, και είναι και σήμερα, οπότε η ασφάλεια πρέπει και θα είναι ενισχυμένη, όπως και στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι.
– Η Ελλάδα είναι ένας δρόμος προς την Ευρώπη, μέσω της παράνομης μετανάστευσης. Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη έχει ανάγκη από χέρια εργασίας. Πιστεύετε ότι πρέπει να επανεξετάσουμε την προσέγγιση της τακτικής «Φρούριο Ευρώπη»;
– Η μετανάστευση είναι ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο πολιτικό ζήτημα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Οι τρέχουσες προσεγγίσεις δεν λειτουργούν και πρέπει να υπάρξει μια εναλλακτική που να επιτρέπει την ελεγχόμενη μετανάστευση και να παρέχει ανθρωπιστική και άλλη βοήθεια που θα μείωνε τα κίνητρα για παράνομη μετανάστευση. Aν συνδέεται με την τρομοκρατία; Συνδέεται με έναν τρόπο, ως προς το γεγονός ότι νέοι άνθρωποι σε χώρες κατεστραμμένες δεν έχουν επιλογές και ίσως επιλέξουν τον δρόμο της τρομοκρατίας. Αν πρέπει να φυλάμε τα σύνορά μας; Aυτό είναι αμφίδρομο. Κάτι χάνεις και κάτι κερδίζεις.
– Τι θα σημάνουν οι εκλογές στις ΗΠΑ στην προσέγγιση του πολέμου κατά της τρομοκρατίας; Τι θα δούμε αν εκλεγεί ο Τραμπ;
– Εάν ο πρώην πρόεδρος επανεκλεγεί τον Νοέμβριο μπορούμε να περιμένουμε μια πιο ασταθή εξωτερική πολιτική σε όλα τα επίπεδα. Η πολιτική θα είναι σίγουρα βαθιά αντι-ιρανική, αλλά σε άλλα μέτωπα της αντιτρομοκρατίας είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Η προηγούμενη κυβέρνηση προσπάθησε να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Σομαλία παρά την απειλή από την Al Shabaab, για παράδειγμα, ενώ χρησιμοποίησε στοχευμένες δολοφονίες εναντίον προσωπικοτήτων όπως του Ιρακινού τρομοκράτη Κασέμ Σολεϊμανί, και όχι γενικευμένη επίθεση.
– Θα δούμε αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων μετά την ελεγχόμενη επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ;
– Οι μη κρατικοί σύμμαχοι του Ιράν δεν συμμετείχαν στην επίθεση αυτή, και τουλάχιστον αυτή τη στιγμή το Ιράν λέει ότι δεν έχει πρόθεση να κλιμακώσει. Η υποστηριζόμενη από το Ιράν τρομοκρατία φαίνεται λιγότερο πιθανή από πριν, αλλά η κατάσταση μπορεί να αλλάξει γρήγορα.