«Αυτό το έργο ξεκίνησε ως μια εξερεύνηση του κόσμου των ιστών αράχνης, όπου τόσο ο χρόνος όσο και η δράση είναι παγωμένα, αλλά οδήγησε σε ένα προσωπικό ταξίδι στους βαθύτερους φόβους και στις φιλοδοξίες μου. Καθώς εστίασα σε ό,τι ήταν κρυμμένο στους ιστούς, γοητεύτηκα από τις έντεχνες, τυχαίες δημιουργίες που βρήκα, τους μόνιμους κόσμους που συνήθως δεν παρατηρούμε», περιγράφει στην «Κ» η Εύα Μπέρλερ, λίγες μέρες μετά την επιστροφή της από το ταξίδι της στο Λονδίνο, όπου και παρέστη στην τελετή απονομής των βραβείων Sony World Photography Awards 2024.
Το φωτογραφικό της έργο με τίτλο «Αιωρούμενοι Κόσμοι» κέρδισε τις εντυπώσεις ξεχωρίζοντας στον διεθνή διαγωνισμό, όπου στέφθηκε νικήτρια του πρώτου βραβείου στην κατηγορία «Φύση και Αγρια Ζωή», και μάλιστα στην επαγγελματική κατηγορία. «Συνειδητοποίησα ότι αυτοί οι κόσμοι αντηχούν μαζί μου σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Λειτουργούν ως μεταφορές για τις κρυφές ζωές των ανθρώπων δίπλα μας, για τους οποίους περνάμε καθημερινά και δεν ξέρουμε τίποτα», ομολογεί η ίδια, τονίζοντας ότι δεν είναι επαγγελματίας φωτογράφος.
Η Εύα Μπέρλερ γεννήθηκε στο Τελ Αβίβ, ενώ τα πρώτα χρόνια της ζωής της τα πέρασε στην Ελβετία. Μισή Ελληνίδα και μισή Πολωνέζα από την πλευρά του πατέρα της, μεγάλωσε σε ένα σπίτι με πολλά βιβλία και έργα τέχνης. «Από μικρή γοητευόμουν από τους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς, τον Μάρκες και την Αλιέντε, ενώ από ζωγράφους θαύμαζα τον Μονέ και τον Γκογκέν», λέει στην «Κ», για να εξηγήσει πως η φωτογραφία τη μάγευε από μικρή. Ξεκίνησε να ασχολείται όμως καλλιτεχνικά με το μέσο πολύ πρόσφατα, το 2019, εγκαταλείποντας τη δουλειά της σε τράπεζα ύστερα από 20 χρόνια για να ικανοποιήσει τις καλλιτεχνικές της ανησυχίες. Αλλωστε, ο μικρόκοσμος που υπάρχει ανάμεσά μας ήταν πάντα κάτι που παρατηρούσε με προσοχή. Εντομα, φύλλα, ιστοί, σταγόνες νερού, άρχισαν να την απασχολούν. Κρυφές ζωές οργανισμών που δεν έχουμε τον χρόνο να τους δώσουμε την απαραίτητη προσοχή.
Σύντομα με την ενθάρρυνση και των φίλων της ξεκίνησε μαθήματα φωτογραφίας. «Οταν ξεκίνησα τη σχολή, πήρα μία mirrorless κάμερα και έκτοτε φωτογραφίζω με αυτή. Τότε ήταν ένα χόμπι και μετά έγινε πλήρης ενασχόληση. Ωστόσο δεν ασχολούμαι με την εμπορική φωτογραφία, με ενδιαφέρει η καλλιτεχνική», επισημαίνει.
«Η φύση είναι αυτή που μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Εχω τη χαρά να έχω αρκετό πράσινο γύρω μου, παρόλο που μένω στο κέντρο της πόλης. Κινούμαι κοντά στου Φιλοπάππου, στο Ζάππειο και στον Εθνικό Κήπο. Αλλά τη φύση τη βλέπω και στο πεζοδρόμιο, στον τοίχο, δηλαδή τη βλέπω παντού. Πλέον την προσέχω συνολικά. Εστιάζω εκεί και έτσι κρύβω λίγο και όλη την υπόλοιπη ασχήμια και τον θόρυβο της πόλης», τονίζει αναλύοντας τη μεθοδολογία της.
Ουσιαστικά και μέσα στο έργο που βραβεύτηκε δεν βλέπεις την αράχνη ποτέ γιατί λειτουργεί κάπως σαν να φτιάχνει η αράχνη τον καμβά. Είναι η φύση μαζί με τον αέρα, το νερό, τη βροχή.
«Αυτός ο μικρόκοσμος αναδείχθηκε περισσότερο όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι πιο πολύ με τη macro φωτογραφία, όπου ξαφνικά ανοίχτηκε ένας μαγευτικός κόσμος. Προσπαθώ να αποτυπώσω αυτό που βλέπω, όχι απαραίτητα με κλειστά κάδρα, αλλά με μία λίγο πιο ποιητική, ας πούμε και πιο ζωγραφική, ματιά. Οπότε αυτός ο μικρόκοσμος τι συμπεριλαμβάνει; Eχει έντομα, έχει και κατασκευές. Ουσιαστικά και μέσα στο έργο που βραβεύτηκε δεν βλέπεις την αράχνη ποτέ γιατί λειτουργεί κάπως σαν να φτιάχνει η αράχνη τον καμβά. Είναι η φύση μαζί με τον αέρα, το νερό, τη βροχή. Και διάφορα πράγματα που επικολλούνται πάνω στον ιστό και δημιουργείται κάτι, και εγώ απλώς πάω και το ανακαλύπτω με τη δική μου τη ματιά. Δηλαδή έτσι το βλέπω, σαν μία μικρή ανακάλυψη». Οι αράχνες ήταν και αυτές μια μικρή αποκάλυψη. «Τη δουλειά με τις αράχνες την ξεκίνησα λίγο τυχαία. Μια μέρα που καθάριζα το μπαλκόνι μου, είδα μια εικόνα με έναν ιστό και μια βουκαμβίλια και με τράβηξε το χρώμα. Την έβγαλα φωτογραφία και από εκεί ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία με τους ιστούς».
Οσο για τον διαγωνισμό, «δεν περίμενα με τίποτε να κερδίσω», λέει η Εύα Μπέρλερ. «Μας είπαν ότι είχε 380.000 συμμετοχές, νομίζω από περίπου 220 χώρες. Ηταν μεγάλη η έκπληξη και μεγάλη η τιμή, γιατί τα έργα στις άλλες κατηγορίες είναι συγκλονιστικά. Στην κατηγορία Creative, για παράδειγμα, βραβεύτηκε το έργο “A Thousand Cuts”, το οποίο έχει να κάνει με την ενδοοικογενειακή βία σε γυναίκες της νοτιοανατολικής Ασίας που ζουν όμως στον Hνωμένο Βασίλειο. Η φωτογράφος είναι Ινδή και αυτό το πρότζεκτ είναι για εμένα εικαστικά πανέμορφο. Η φωτογράφος λέγεται Sujata Setia και είναι και εξαιρετικός άνθρωπος».
«Δεν περίμενα με τίποτε να κερδίσω», λέει η Εύα Μπέρλερ. «Μας είπαν ότι είχε 380.000 συμμετοχές, από περίπου 220 χώρες».
Αν και τα βραβεία δεν αποτελούν αυτοσκοπό της φωτογράφου, πιστεύει πως ανοίγουν νέους δρόμους. «Το έργο παράλληλα συμμετέχει στην έκθεση της Sony στο Λονδίνο, η οποία έπειτα θα ταξιδέψει και σε άλλα μέρη, στο Μιλάνο, στο Βερολίνο και έπειτα στην Ιαπωνία. Οπότε και αυτό το γεγονός δίνει μια έξτρα ευκαιρία να δει κάποιος άλλος τη δουλειά σου και σου διαθέτει έναν άλλο χώρο να κινηθείς, δηλαδή ένα πολύ ευρύτερο πεδίο δράσης από ό,τι προσφέρει η χώρα μας».
Οι λεπτομέρειες αποκαλύπτονται όταν ο ήλιος είναι ντάλα. Είναι εκείνη η ώρα που ο μικρόκοσμος ανάμεσά μας ξετρυπώνει από το σκοτάδι του.
Οσο για την τεχνική της δημιουργού; Εχει και αυτή τα μικρά μυστικά της, όπως και ο κόσμος που αποκαλύπτεται στις εικόνες της. «Καταρχάς έχω μια πολύ απλή μηχανή, τη Sony α6000. Είναι μια crop μηχανή, η οποία όμως για το αντικείμενο με το οποίο καταγίνομαι είναι αρκετή. Είτε χρησιμοποιώ έναν μακροφακό σχετικά ευρυγώνιο που έχω ή χρησιμοποιώ τον κλασικό zoom φακό, που με αφήνει να πάω λίγο πιο κοντά. Γίνονται όλα με φυσικό φωτισμό, δηλαδή του ήλιου. Για το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήθελα να έχω πολύ ήλιο, γιατί αυτά που φωτογράφιζα βρίσκονται σε σκιερά μέρη. Οπότε έπρεπε να φωτίζονται αρκετά καλά για να μπορούν να ξεχωρίζουν. Συνήθως όλοι θέλουν να φωτογραφίζουν τη “χρυσή ώρα”, δηλαδή τις πρώτες πρωινές ώρες, το σούρουπο. Ομως οι λεπτομέρειες αποκαλύπτονται όταν ο ήλιος είναι ντάλα. Είναι εκείνη η ώρα που ο μικρόκοσμος ανάμεσά μας ξετρυπώνει από το σκοτάδι του».