Η απόφαση του πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Ρίσι Σούνακ να προκηρύξει εκλογές στις 4 Ιουλίου κατέπληξε τους πάντες, ακόμη και τους πιο στενούς του συνεργάτες. Τι συμβαίνει στο μυαλό του Βρετανού πρωθυπουργού και τι μέλλει γενέσθαι για τη χώρα που έχει περάσει από συμπληγάδες για να βγει από την Ε.Ε., έχει αλλάξει τρεις πρωθυπουργούς από το 2019, και έχει αντιμετωπίσει τα ξέφρενα πάρτι του Μπόρις Τζόνσον εν μέσω πανδημίας, το σκάνδαλο με τις μεταγγίσεις αίματος που μόλυναν 30.000 Βρετανούς με ηπατίτιδα Α και HIV και τα oικονομικά απόνερα του Brexit; Είναι ο Κιρ Στάρμερ αυτός που θα φέρει καλύτερες μέρες για το πολυπαθές Ηνωμένο Βασίλειο;
Αυτά και άλλα κρίσιμα ερωτήματα απαντάει στην «Κ», ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics, Κέβιν Φέδερστοουν, ενόψει της κρίσιμης αναμέτρησης ανάμεσα στους Συντηρητικούς και τους Εργατικούς.
-Γιατί ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου προκήρυξε εκλογές τώρα;
Ο πρωθυπουργός είναι αυτός που επιλέγει την ημερομηνία των εκλογών και έπρεπε να τις προκηρύξει έως τον Ιανουάριο του 2025. Τα νούμερα για αυτόν στις δημοσκοπήσεις είναι πολύ άσχημα εδώ και αρκετό καιρό και υπάρχει η αίσθηση ότι ο ίδιος αποφάσισε ότι η θέση του ήταν απίθανο να βελτιωθεί. Ετσι, η επιλογή του μπορεί να αποτελεί μια επιλογή περιορισμού της ζημιάς στο κόμμα του. Ομως η απόφασή του αιφνιδίασε τους βουλευτές του. Είναι μια στρατηγική «υψηλού κινδύνου». Μερικοί από τους συνεργάτες του θεώρησαν ότι η οικονομία μπορεί να παρουσιάσει περαιτέρω βελτίωση μέχρι το φθινόπωρο και ότι οι μεταγενέστερες εκλογές θα μπορούσαν να είναι καλύτερες. Ωστόσο, οι περισσότερες κυβερνήσεις προκηρύσσουν εκλογές πολύ πριν από την τελική προθεσμία.
Η κληρονομιά για την επόμενη κυβέρνηση θα είναι από τις χειρότερες της πρόσφατης μνήμης. Το χρέος είναι υψηλό, η φορολογία υψηλή, η ανάπτυξη φτωχή και τα επίπεδα παραγωγικότητας παραμένουν επίμονα χαμηλά.
-Τι σημαίνει αυτό για τη βρετανική οικονομία, τι διακυβεύεται;
Η κόντρα αφορά τις διαφορετικές στρατηγικές για την οικονομική ανάπτυξη. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί για την επόμενη κυβέρνηση –όποιο κόμμα και αν κερδίσει– είναι πολύ, πολύ σοβαροί και αυτό περιορίζει τις επιλογές. Η κληρονομιά για την επόμενη κυβέρνηση θα είναι από τις χειρότερες της πρόσφατης μνήμης. Το χρέος είναι υψηλό, η φορολογία υψηλή, η ανάπτυξη φτωχή και τα επίπεδα παραγωγικότητας παραμένουν επίμονα χαμηλά. Η στρατηγική Σούνακ είναι η μείωση των φόρων, που σημαίνει περαιτέρω περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, με την ελπίδα ότι αυτό θα ευνοήσει την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Η εναλλακτική λύση από τον Κιρ Στάρμερ προβλέπει έναν πιο ενεργό ρόλο της κυβέρνησης στην οικονομία, επενδύοντας στην «πράσινη» ανάπτυξη και χρησιμοποιώντας οποιουσδήποτε πόρους είναι διαθέσιμοι για τη βελτίωση των υπηρεσιών, όπως η εκπαίδευση και η υγεία, χωρίς υποσχέσεις για περικοπές φόρων. Αλλά οι δημοσιονομικοί περιορισμοί σημαίνουν ότι κανένα από τα δύο κόμματα δεν τρέχει μια εκστρατεία με μεγάλη αίσθηση ελπίδας και αλλαγής. Ο Στάρμερ επικρίνεται ότι υποχωρεί σε προηγούμενες υποσχέσεις και δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικός. Για να είμαστε δίκαιοι, θα κληρονομήσει μια οικονομία πολύ χειρότερη από ό,τι ο Τόνι Μπλερ το 1997, επομένως η προσφορά του στον βρετανικό λαό δεν μπορεί να είναι πολύ αισιόδοξη.
-Είναι ο Κιρ Στάρμερ αρκετά καλός για τον ρόλο;
Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που ο Στάρμερ είναι λιγότερο δημοφιλής στις δημοσκοπήσεις από άλλους ηγέτες των Εργατικών στο παρελθόν που ηττήθηκαν στις εκλογές. Αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ πιο δημοφιλής από τον Σούνακ. Αρα, οι δημοσκοπήσεις τον βλέπουν πιο ικανό. Του λείπει όμως το χάρισμα. Ούτε συνδέεται με μια «μεγάλη ιδέα». Κανείς δεν αναφέρεται σε «σταρμερισμό», δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Θεωρείται γενικά ένα «ασφαλές ζευγάρι χέρια», μια αλλαγή από το κλίμα πολιτικού χάους των τελευταίων μηνών του Μπόρις Τζόνσον, τη σύντομη περίοδο της Λιζ Τρας ως πρωθυπουργού και την αίσθηση της έλλειψης κατεύθυνσης του Σούνακ. Από το 2019, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αλλάξει τρεις πρωθυπουργούς, έχει βιώσει το δράμα των πάρτι του Μπόρις στην Ντάουνινγκ Στριτ 10 κατά τη διάρκεια του lockdown λόγω COVID, το χάος της χρηματοπιστωτικής αγοράς υπό τη Λιζ Τρας το οποίο επηρέασε βαθιά το κόστος ζωής, και την αίσθηση της μικρής προόδου υπό τον Σούνακ. Με αυτό το υπόβαθρο, η ικανότητα και η ευπρέπεια, ακόμη και αν λείπει το χάρισμα, θεωρούνται αρκετά καλά για να δώσουν την πλειοψηφία.
Ο Στάρμερ θεωρείται ένα “ασφαλές ζευγάρι χέρια”, μια αλλαγή από το κλίμα πολιτικού χάους των τελευταίων μηνών του Μπόρις Τζόνσον, τη σύντομη περίοδο της Λιζ Τρας ως πρωθυπουργού και την αίσθηση της έλλειψης κατεύθυνσης του Σούνακ.
-Ποια είναι τα κριτήρια των ψηφοφόρων που θα καθορίσουν τον νικητή στις επερχόμενες εκλογές;
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η κρίση του κόστους ζωής, η κακή κατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και τα συνεχιζόμενα υψηλά επίπεδα μετανάστευσης θεωρούνται τα κύρια ζητήματα για τους ψηφοφόρους. Οι Εργατικοί φαίνεται να αντιμετωπίζουν καλύτερα τα δύο πρώτα, με τους Συντηρητικούς να μην μπορούν να κερδίσουν πολλά από το πώς αντιμετωπίζουν το τρίτο. Το σχέδιο των Συντηρητικών να στείλει παράνομους μετανάστες στη Ρουάντα έχει αποδειχθεί πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί –για νομικούς λόγους– και η έλλειψη προόδου δίνει μια εικόνα χάους ή ανικανότητας.
-Θα δούμε πιο σκληρή στάση στο μεταναστευτικό;
Εν ολίγοις, όχι. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι Εργατικοί θα σχηματίσουν την επόμενη κυβέρνηση και δεσμεύονται να τερματίσουν το σχέδιο της Ρουάντα, καθώς υποστηρίζουν ότι περισσότεροι πόροι για τους συνοριακούς ελέγχους και μία στενότερη συνεργασία με τη γαλλική αστυνομία μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικά για την αναχαίτιση των λαθρεμπόρων. Ετσι, η αλλαγή μπορεί να αφορά την αστυνόμευση και όχι την πολιτική.
-Πώς θα εξελιχθεί η προεκλογική καμπάνια;
Πολλοί περιμένουν μια εκστρατεία με «βρώμικα κόλπα» και προσωπικές επιθέσεις. Η κακή κατάσταση της οικονομίας περιορίζει τις διαφορές μεταξύ των κομμάτων και στρέφει την προσοχή στις διαφορές στην πολιτική προσωπικότητα, στην αναζήτηση σκανδάλων και στους «πολιτιστικούς πολέμους». Λαμβάνοντας υπόψη το προβάδισμα 20-25 ποσοστιαίων μονάδων στις δημοσκοπήσεις που έχει, η επιτυχία της εκστρατείας βρίσκεται στα χέρια των Εργατικών. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας μπορεί να υπάρξουν λάθη και απροσδόκητα γεγονότα που βλάπτουν τη δημόσια εικόνα των ηγετών και των συνεργατών τους. Τέτοια γεγονότα μπορούν να δημιουργήσουν μια εντύπωση που είτε ενισχύει τη φήμη των υποψηφίων είτε αλλάζει την αντίληψη του κοινού. Σε μια εποχή που η ενημέρωση «τρέχει» 24 ώρες το 24ωρο η προεκλογική εκστρατεία θα είναι πολύπλευρη και έντονη. Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι να τραβήξουν την προσοχή ιστορίες «ψευδών ειδήσεων». Και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι πολλοί ψηφοφόροι –ειδικά οι νέοι– δεν λαμβάνουν τα νέα τους από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Ετσι, μια ανάρτηση στο Instagram ή μια ψεύτικη ιστορία μπορεί να έχει αντίκτυπο σε επιλεγμένους ψηφοφόρους.
-Θα παραμείνει ο Ρίσι Σούνακ βουλευτής;
Είπε ναι, αλλά θα έπρεπε να το πει αυτό. Αναμένεται να αποχωρήσει από την πολιτική. Αυτός και η σύζυγός του είναι εξαιρετικά πλούσιοι – πολύ πιο πλούσιοι από τον βασιλιά Κάρολο και τη βασίλισσα Καμίλα, για παράδειγμα. Η επιστροφή του σε μια επαγγελματική σταδιοδρομία στην Καλιφόρνια φαίνεται πιθανή.
-Πιστεύετε ότι το αποτέλεσμα των εκλογών θα επιβεβαιώσει απλώς τις δημοσκοπήσεις οι οποίες δίνουν στο Εργατικό Κόμμα διψήφιο προβάδισμα τους τελευταίους μήνες; Ή θεωρείτε ότι ο Ρίσι Σούνακ θα μπορούσε να καταφέρει και μια νίκη έκπληξη;
Η ιστορία δείχνει ότι ο Κιρ Στάρμερ θα κερδίσει εύκολα. Στις τελευταίες βρετανικές εκλογές, το αποτέλεσμα για τα δύο μεγαλύτερα κόμματα ήταν κοντά στις αρχικές δημοσκοπήσεις. Οι Εργατικοί είχαν σταθερό προβάδισμα πάνω από 20% για περίπου δύο χρόνια. Το καλύτερο στο οποίο μπορούν να ελπίζουν οι Συντηρητικοί είναι ένα κοινοβούλιο στο οποίο κανένα κόμμα δεν θα έχει πλειοψηφία. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, οι Συντηρητικοί δεν έχουν προφανείς εταίρους συνασπισμού, ενώ οι Εργατικοί έχουν. Μια αβεβαιότητα δίνει και το βρετανικό εκλογικό σύστημα: βασίζεται σε μικρές τοπικές εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν έναν μόνο βουλευτή στη βάση της απλής πλειοψηφίας. Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα μπορεί να συγκεντρώσουν σημαντικά ποσοστά ψήφων, αλλά και πάλι να αποτύχουν να εκλέξουν βουλευτές. Το σύστημα δεν είναι αναλογικό. Και αυτή τη φορά τα όρια των εκλογικών περιφερειών έχουν επανασχεδιαστεί, για να αντικατοπτρίζουν τις δημογραφικές αλλαγές, και αυτό θεωρείται ότι ευνοεί τους Συντηρητικούς.
-Θα δει καλύτερες μέρες η σχέση Ηνωμένου Βασιλείου – Ελλάδας υπό την κυβέρνηση των Εργατικών; Για παράδειγμα, θα μπορούσε να υπάρξει αίσιο τέλος στη διαμάχη σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα ή θα ακολουθήσει μια πιο σκληρή στάση ο Κιρ Στάρμερ;
Πιστεύω ότι θα υπάρχουν κάποια περιθώρια για μέτρια βελτίωση σε μια ήδη καλή διμερή σχέση. Μια κυβέρνηση Στάρμερ είναι πιθανό να προσπαθήσει να χαλαρώσει τους περιορισμούς του Brexit όπου μπορεί. Αλλωστε, η αναθεώρηση της συμφωνίας Brexit αναμένεται και επίσημα στα μέσα της επόμενης κυβερνητικής περιόδου. Νομίζω ότι μια κυβέρνηση Στάρμερ θα εξετάσει ξανά την κινητικότητα των φοιτητών και τα δικαιώματα των αυτοαπασχολούμενων να μετακομίσουν για να εργαστούν στο εξωτερικό, για παράδειγμα. Γενικά θα προσπαθήσει να διευκολύνει την κινητικότητα όπου υπάρχουν περιθώρια, χωρίς όμως να κατηγορηθεί ότι αψηφάει το Brexit. Η πίεση υπέρ του Brexit έρχεται κυρίως από τον δεξιό λαϊκό Τύπο, αλλά η οποιαδήποτε κίνηση «χαλάρωσης» του Brexit είναι πιθανό να έχει θετικό αντίκτυπο στους νέους ψηφοφόρους – τη μερίδα του πληθυσμού που τα κόμματα αγωνίζονται να κερδίσουν.
Ο Στάρμερ μπορεί να αισθάνεται ότι έχει την ευχέρεια να κάνει περισσότερα για τη «χαλάρωση» του Brexit εάν κερδίσει μια δεύτερη θητεία – έπειτα από μια πρώτη περίοδο όπου θα κάνει απαλές κινήσεις και θα προσπαθήσει να απαλύνει την τοξικότητα του ζητήματος. Από την άλλη σε ό,τι αφορά τις ελληνοτουρκικές διαμάχες και το Κυπριακό, αμφιβάλλω ότι μια κυβέρνηση Στάρμερ θα έδειχνε μεγαλύτερη εύνοια απέναντι στις ελληνικές προθέσεις. Η ιστορία υποδηλώνει ότι η στρατηγική του Λονδίνου βασίζεται στην «πολιτική εξουσίας» και τα θεμελιώδη δεν θα αλλάξουν τόσο πολύ. Δεν νομίζω ότι μια κυβέρνηση Εργατικών θα είναι πιο σκληρή στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, αλλά μπορεί να είναι κάπως πιο ευέλικτη. Ο Στάρμερ απέφυγε να πει πολλά ενώ ήταν στην αντιπολίτευση, όπως κάνουν άλλωστε τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η καλύτερη ευκαιρία για μεγαλύτερη ευελιξία από τη νέα κυβέρνηση θα είναι μέσα στα δύο πρώτα χρόνια. Νομίζω ότι το φυσικό ένστικτο του προσωπικού των Εργατικών θα είναι να είναι πιο ήπιο και πιο συμβιβαστικό, αλλά όσο προχωρά ο καιρός αυτά τα ένστικτα μπορεί να ξεπεραστούν από πιέσεις «εντός» της κυβερνητικής διοίκησης, υπογραμμίζοντας όλα τα εμπόδια και ευνοώντας το status quo.
