Απέχω, ένα ρήμα για… δυνατούς γνώστες

Κύριε διευθυντά
Εγραψα και άλλοτε στην «Καθημερινή» για την επιλογή του παρατατικού «απείχε» στη θέση του ορθού αορίστου «απέσχε» – που, σημειωτέον,  το… κοκκινίζει σεμνώς και αιδημόνως ο ορθογράφος του Η/Υ, επειδή με βάση τη δημοτικιστική μας «ορθότητα», η οποία ανθεί και λουλουδίζει παράλληλα με την επικρατούσα πολιτική και πολιτισμική, είναι καθαρευουσιάνικο και άρα απορριπτέο μετά βδελυγμίας!  Αλλά ο παρατατικός γι’ αυτό λέγεται παρατατικός. Επειδή σημαίνει το παρατεινόμενο, το συμβαίνον διαρκώς. Ενώ ο αόριστος σημαίνει το άπαξ συμβάν.

Οταν λοιπόν θέλουμε να πούμε ότι κάποιος δεν έκανε μια φορά κάτι, δεν λέμε ούτε γράφουμε ότι απείχε – σαν να το έκανε συνεχώς, ενώ θέλουμε να πούμε ότι το έκανε μια συγκεκριμένη φορά. Λέμε ή γράφουμε ότι απέσχε (άπαξ). Κι αν το ξανακάνει, πάλι άπαξ, ξαναλέμε το ίδιο.  Μόνο αν θέλουμε να πούμε ότι το έκανε διαρκώς επί ορισμένο ή αόριστο χρονικό διάστημα, γράφουμε ή λέμε «απείχε», που είναι εξίσου καθαρευουσιάνικο, αλλά η «ορθότητα» ευδόκησε να το ανεχθεί.

Δεν ελπίζω ότι οι μονίμως απέχοντες από τη χρήση του «απέσχε» θα απόσχουν τώρα από τη χρήση του παρατατικού για τη δήλωση του αορίστου. Μόνο στο πεδίο του δικαίου η επανάληψη της παρανομίας δεν τη νομιμοποιεί. Στο γλωσσικό πεδίο, το λάθος επαναλαμβανόμενο καθιερώνεται και δημιουργεί… γλωσσικό δίκαιο.

Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη

«…Κάθονται στις καρέκλες, μουτζουρώνουν αθώα λευκά χαρτιά, χωρίς αιτία. “Συν τη παρούση αλληλογραφία έχομεν την τιμήν’’ διαβεβαιώνουν. Και μοναχά η τιμή τούς απομένει, όταν ανηφορίζουνε τους δρόμους, το βράδυ στις οκτώ σαν κουρντισμένοι». Το γκρίζο εργασιακό ημερολόγιο δημοσίων υπαλλήλων παλαιάς κοπής περιγράφει, δημόσιος υπάλληλος και ο ίδιος, ο Κώστας Καρυωτάκης. Πάμε ακόμα μερικές δεκαετίες πίσω, στα χρόνια του Χαρίλαου Τρικούπη και σε ένα από τα έργα μακράς πνοής, φυγής προς τα εμπρός της χώρας, που εμπνεύστηκε ο μεγάλος πολιτικός. Η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου, ένα τεράστιο τεχνικό επίτευγμα της εποχής, κράτησε από το 1882 έως το 1893, ανοίγοντας θαλάσσια πύλη προόδου στην Ελλάδα. Επάνω, πίνακας από το εργοτάξιο (Συλλογή Νέας Εταιρείας Διώρυγας Κορίνθου). Μα, ειλικρινά, πώς συνδέονται οι δύο αναφορές; Ο καλοπροαίρετος αναγνώστης θα βρει την απάντηση στο κείμενο του επιστολογράφου της «Κ», ο οποίος ταξιδεύοντάς μας μόλις δύο αιώνες πίσω, μας θέτει προ φανταστικού  διλήμματος: να  ζει κανείς ή να μη ζει, τότε ή τώρα;