Κύριε διευθυντά
Στη βικτωριανή Αγγλία, μια γυναίκα (Ινγκριντ Μπέργκμαν, βραβείο Οσκαρ Α΄ γυναικείου ρόλου) παντρεύεται εν αγνοία της τον δολοφόνο της θείας της (Σαρλ Μπουαγιέ), ο οποίος έτσι επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, για να αναζητήσει τα κοσμήματα που δεν βρήκε. Κάθε φορά που μπαίνει κρυφά στη σοφίτα και ανάβει το φως, η ροή του φωταερίου μειώνεται αλλού και έτσι η γυναίκα του βλέπει να τρεμοπαίζουν τα φώτα του σπιτιού και μετά να επανέρχονται. Με στόχο να την κλείσει στο ψυχιατρείο, ώστε να συνεχίσει ανενόχλητος την αναζήτηση, ο σύζυγός της επιχειρεί να την πείσει ότι έχει παραισθήσεις, διαψεύδοντας με διάφορες επινοήσεις την όραση, τη μνήμη και την αντιληπτική της ικανότητα.
Από αυτή την ταινία με τον αγγλικό τίτλο «Gaslight» (=λάμπα φωταερίου), που σκηνοθέτησε το 1944 ο Τζορτζ Κιούκορ, προήλθε η αγγλική έκφραση «to gaslight», που σημαίνει «χειραγωγώ κάποιον ψυχολογικά, έτσι ώστε να αμφιβάλλει για τη διανοητική του υγεία». Μέσω ψυχαναλυτικών δημοσιευμάτων ο όρος καθιερώθηκε στις κοινωνικές σχέσεις και αξιοποιείται πλέον και στην πολιτική αρένα.
Στην Ελλάδα, η δημιουργία πολιτικών παραισθήσεων στους πολίτες αποτελεί στρατηγική κυβερνητική πολιτική. Οπως όταν υπουργοί και βουλευτές υποστηρίζουν ταυτόχρονα ότι θα ισχύσουν και δεν θα ισχύσουν οι νομοθετημένες μειώσεις των συντάξεων. Πρόσφατα, μάλιστα, το ίδιο πρόσωπο (η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας) χρησιμοποίησε στην ίδια συνέντευξη επτά διαφορετικές διατυπώσεις για το επίμαχο θέμα, όλες κινούμενες στο ημίφως της δημιουργικής ασάφειας (τις παραλείπω για να μην κουράσω).
Εκτός από την κυβέρνηση, αποφάσισε όμως να παίξει με τη διανοητική μας κατάσταση και γνωστός πανεπιστημιακός, ο οποίος εισηγήθηκε τη θεωρία περί νομοτελειακής σοσιαλδημοκρατικής μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ. Χωρίς φυσικά να σκεφτεί και να υποδείξει ποιες είναι οι δυνάμεις μέσα στην ίδια τη ριζοσπαστική Αριστερά που προωθούν κάτι τέτοιο, με ποιες τοποθετήσεις τους και με ποιες πολιτικές.
Διότι το μόνο βέβαιο είναι ότι κυβέρνηση και κόμμα δοκιμάζουν συστηματικά να μας δημιουργήσουν σύγχυση γύρω από την πραγματικότητα, ενώ το βλέμμα τους είναι μόνιμα καρφωμένο στην τσέπη μας (όπως ο πρωταγωνιστής της ταινίας είχε εμμονή με τα κοσμήματα στη σοφίτα). Επιχειρούν να μας πείσουν ότι έχουμε διαταραγμένη αντίληψη σχετικά με τα όσα έπραξαν και όσα θα πράξουν (όπως έλεγε ο Μπουαγιέ στην Μπέργκμαν για τα φώτα), ώστε κάποιοι να τους πιστέψουν ξανά και να πραγματοποιήσουν έτσι το μεγάλο πολιτικό τους όραμα, που δεν είναι η σοσιαλδημοκρατία αλλά η συγκρότηση της ΝΠΑ (= Νέας Πελατειακής Αριστεράς).
Μιχαηλ Πασχαλης, Ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης