Κύριε διευθυντά
Θα ήθελα με την παρούσα επιστολή να ενημερώσω μέσω της εφημερίδας σας τους συμπολίτες μας, απευθυνόμενος ιδιαίτερα προς τους κατοίκους της περιοχής των Πατησίων, σχετικά με τη λάθος χρήση του τοπωνυμίου των Πατησίων που παρατηρείται στους δημοτικούς χάρτες μετά τη διοικητική διαίρεση της πόλης σε επτά διαμερίσματα. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για παραχάραξη της ιστορικής και γεωγραφικής παρουσίασης του εν λόγω τοπωνυμίου.
Συγκεκριμένα, σήμερα ο δήμος παρουσιάζει ως Πατήσια αποκλειστικά την περιοχή που βρίσκεται από την πλατεία Κολιάτσου έως την Αλυσίδα (τέρμα Πατησίων), περιοχή η οποία ανήκει διοικητικά στο Ε΄ Διαμέρισμα Αθηνών. Ωστόσο αυτήν την ονομασία δεν την αποδίδει, ως ιστορικά ώφειλε, στην περιοχή που οριοθετείται από την οδό Αγίου Μελετίου μέχρι την πλατεία Κολιάτσου, η οποία σήμερα εντάσσεται στο Στ΄ Διαμέρισμα Αθηνών. Το γεγονός αυτό είτε οφείλεται σε λάθος είτε σε διοικητική επιλογή, συνιστά αλλοίωση και στερεί από την περιοχή την ιστορική της βάση.
Η διατήρηση αυτής της κατάστασης έχει οδηγήσει τα ΜΜΕ να παρουσιάζουν επίσης την περιοχή λανθασμένα ως περιοχή Κυψέλης ή ως Πλατεία Αμερικής, κάτι που εντείνει το πρόβλημα και σταδιακά οδηγεί τους νέους κατοίκους της περιοχής στην απώλεια της συνείδησης του τόπου τους και την εξαφάνιση της ιστορικής μνήμης.
Ας δούμε όμως τα γεγονότα. Η ονομασία της περιοχής με το όνομα Πατήσια εμφανίζεται από τα τέλη του 16ου αιώνα. Η πρώτη γραπτή αναφορά είναι στο βιβλίο του Δ. Γρ. Καμπούρογλου «Μνημεία της ιστορίας των Αθηναίων» ως γεωγραφικός προσδιορισμός του τόπου μαρτυρίου της Αγίας Φιλοθέης. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, η Αγία Φιλοθέη δημιούργησε εκτός των τειχών της πόλεως των Αθηνών δύο μετόχια (μοναστήρια), το πρώτο στα Πατήσια, όπου έχτισε και τον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα, μέσα στον οποίο βασανίστηκε από τους Τούρκους το 1588. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα στα Πατήσια (Λευκωσίας 40) αναστηλώθηκε από τον καθηγητή-αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο λειτουργώντας μέχρι τις ημέρες μας.
Ο Δ. Γρ. Καμπούρογλου στο βιβλίο του «Τοπωνυμικά παράδοξα» αναφέρει ότι ο αρχικά αγροτικός οικισμός με το όνομα Πατήσια οριοθετείται στο τμήμα που διασχίζει η οδός Πατησίων και προσδιορίζεται ως Ανω Πατήσια από το κτήμα του Γάσπαρη στην οδό Αγ. Ζώνης και Κάτω Πατήσια από το κτήμα του Π. Καλλιγά μέχρι την οδό Λευκωσίας. Σύντομα καλύπτει την περιοχή από την οδό Θήρας μέχρι την οδό Ανάφης, πλησίον της πλατείας Κολιάτσου, όπως αναφέρεται και στον χάρτη του Μπεκ του 1841. Η επέκταση και η ένωση με άλλες γειτονιές που υπήρχαν, όπως τα Καλάμια, ο Αγιος Λουκάς, οι Αγιοι Πάντες, τα Πλακάκια κ.ά. δημιούργησαν τα γνωστά Πατήσια και η περιοχή έφτασε στο τελικό της όριο που σήμερα έχει την ονομασία Αλυσίδα.
Στο βιβλίο του Κώστα Η. Μπίρη «Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα» αναφέρεται ότι το 1869 ενεκρίθη «…σχέδιον αυτοτελούς προαστίου, μεταξύ των οδών Τσίλλερ, Σπύρου Λάμπρου, Νάξου, και Ανάφης, με την ονομασία Ανω Πατήσια» και το 1879 «ενεκρίθη … σχέδιον άλλου προαστίου, περιλαμβάνοντος την μεταξύ των οδών Πατησίων, Αγίου Μελετίου και Κνωσού έκταση, του οποίου ο οικισμός έλαβε το όνομα Κάτω Πατήσια».
Στη συνέχεια, με την πρώτη επίσημη διαίρεση της πόλης των Αθηνών, όπως παρουσιάζεται στον χάρτη του Γεωργιάδη το 1908 (σύμφωνα με το βιβλίο του Ελ. Σκιαδά «Οι Συνοικίες των Αθηνών»), η περιοχή παραμένει και αναφέρεται ως Πατήσια. Αλλά και στους πρώτους πίνακες των διαμερισμάτων το Στ΄ Διαμέρισμα αναφέρεται «Πατήσια-Κυψέλη» .
Για το συγκεκριμένο θέμα έχω απευθυνθεί ανεπιτυχώς στους αρμόδιους. Τα συμβούλια Τοπωνυμιών του υπουργείου Εσωτερικών και της Πολεοδομίας του Δήμου των Αθηναίων έδωσαν τις αναμενόμενες γραφειοκρατικές απαντήσεις. Παράλληλα, έχει ενημερωθεί σχετικά η Αρχιεπισκοπή και το διοικητικό συμβούλιο της Στ΄ δημοτικής κοινότητας, χωρίς κάποια ιδιαίτερη εξέλιξη. Τέλος, πρόσφατα επικοινώνησα με όλες τις δημοτικές παρατάξεις, από τις οποίες αναμένονται απαντήσεις.
Θεωρώ αναγκαίο, νόμιμο και εφικτό ο Δήμος των Αθηναίων να προχωρήσει στη διόρθωση του σχεδιαστικού λάθους, το οποίο παραποιεί την ιστορική εξέλιξη της πόλης των Αθηνών.
Βασιλης Μπακογιαννης, Πατήσια