Κύριε διευθυντά
Στο άρθρο του της Κυριακής 14/1/18 ο κ. Μανδραβέλης διερωτάται εάν το τέλος της Ιστορίας παίζεται ή δεν παίζεται ακόμα. Είναι ένα ερώτημα, κατά βάση θεολογικό, το οποίο επανέρχεται στη νεωτερική εποχή ως επιστημονικό. Αλλά εάν κάτι μας διδάσκει η Ιστορία, είναι ότι δεν υπάρχει ούτε μαρξιστικό ούτε νεοφιλελεύθερο τέλος της Ιστορίας.
Η θεώρηση της Ιστορίας ως μιας γραμμικής εξέλιξης προς μια ιδανική πολιτεία, έναν επίγειο παράδεισο, δεν επιβεβαιώνεται από την «Ιστορία με την έννοια της ενιαίας, συμπαγούς εξελικτικής διαδικασίας, που περικλείει την εμπειρία όλων των λαών, σε όλες τις εποχές», την οποία ο Φουκουγιάμα επικαλείται. Απεναντίας, αυτή ακριβώς η εμπειρία μάς πείθει για το αντίθετο: το ιστορικό γίγνεσθαι χαρακτηρίζεται από συνεχείς μικρές και μεγάλες (τις αποκαλούμε και επαναστάσεις: αγροτική, βιομηχανική) αλλαγές και ανατροπές. Ο κόσμος μας συνεχώς αλλάζει.
Γιατί και πώς αλλάζει ο κόσμος; Με το θράσος τού μη ειδικού, θα πρότεινα να αναζητήσουμε την αιτία αυτών των αλλαγών στη φυσική και συγκεκριμένα στον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής. Δύο είναι οι παράμετροι στον νόμο αυτό: η ενέργεια (θερμότητα) και η εντροπία (αταξία). Κάθε αύξηση της θερμότητας αυξάνει την εντροπία.
Οταν η «ταξινομημένη» κινητική ενέργεια μιας σφαίρας ή η δυναμική ενέργεια ενός ατόμου μετατραπεί, μετά από πρόσκρουση ή σχάση σε θερμότητα, καταργεί την όποια «ισορροπία» του συστήματος και δημιουργεί μια νέα. Κατά την άποψή μου, ο νόμος αυτός ισχύει και για το ιστορικό γίγνεσθαι, εάν στη θέση της ενέργειας τοποθετήσουμε την πρακτική εφαρμογή της γνώσης, εμπειρικής και επιστημονικής. Η καλλιέργεια της γης μετέτρεψε τους περιφερόμενους τροφοσυλλέκτες σε μόνιμους κατοίκους, οδήγησε στη δημιουργία κοινοτήτων, νέων οικονομικών σχέσεων και θεσμών (πολιτικών, κοινωνικών, πολιτισμικών). Στην πρακτική εφαρμογή των γνώσεων της φυσικής και χημείας βασίστηκε η βιομηχανική επανάσταση, που κατάργησε το παλαιό κατεστημένο (old regime).
Την αρχή(;) μιας τέτοιας μείζονος αλλαγής πιστεύω ότι βιώνουμε σήμερα, αποτέλεσμα της εφαρμογής των γνώσεων που προκύπτουν από την πληροφορική και τη βιολογία (ίσως ταυτολογία, αφού οι βιολόγοι αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως οργανικό υπολογιστή).
Για τη νέα «ισορροπία» του συστήματος και τις συνέπειες, μόνο επισφαλείς εικασίες μπορούν να γίνουν, αν και κάποιες έχουν αρχίσει να συζητούνται. Ποια η τύχη του εργατικού δυναμικού, όταν τα ρομπότ αναλάβουν στο σύνολό της την παραγωγή; Το αντιπροσωπευτικό κοινοβουλευτικό σύστημα θα αντικατασταθεί με άμεση δημοκρατία, μέσω Διαδικτύου, ή από ένα απολυταρχικό καθεστώς; Οι παρεμβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα, εκτός από τις ευεργετικές ιατρικές παρεμβάσεις, μήπως χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο της συμπεριφοράς; Δεν θα ζήσω για να δω τις όποιες αλλαγές, αλλά αν δεν τις βιώσουν τα παιδιά μου, θα τις βιώσουν πιθανότατα τα εγγόνια μου.
Νικος Τσαπαρας, Ιατρός