Κύριε διευθυντά
Πρόκειται για την άνω τελεία ή άνω στιγμή. Αυτό το παράξενο σημείο στίξεως με αμφισβητούμενη χρήση και χρησιμότητα. Ηταν τοποθετημένη στον μεσαίο χώρο, αλλά χωρίς προκαθορισμένη θέση. Αλλοτε έγερνε προς τα αριστερά προς το κόμμα κι άλλοτε προς τα δεξιά προς την τελεία. Το κόμμα ήταν η ανάσα, χώριζε δύο προτάσεις ή τα μέρη μιας πρότασης, ενώ η τελεία προσδιόριζε την ολοκλήρωση της περιόδου του λόγου. Τελεία και παύλα ήταν το οριστικό τέλος αυτού.
Ετσι η άνω τελεία ήταν στριμωγμένη μεταξύ της ανάσας και της ολοκλήρωσης, μεταξύ του κόμματος και της τελείας και φαινόταν καταδικασμένη –όπως συνήθως συμβαίνει στον μεσαίο χώρο– να χάνει έδαφος. Τα computers την εξοβέλισαν. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές την αγνοούσαν επιδεικτικά, οι μαθητές την αγνοούσαν πραγματικά. Οι διορθωτές κειμένων την απεχθάνονταν σαν ενοχλητική παρείσακτη.
Τα έβλεπε αυτά η άνω τελεία κι ένιωθε ότι σιγά σιγά μεταλλάσεται είτε σε κόμμα είτε σε τελεία. Φοβήθηκε ότι η πλήρης εξαφάνισή της ήταν θέμα χρόνου πλέον. Επεφτε κι αυτή θύμα της εκλαΐκευσης, της ισοπέδωσης.
Τα πρώτα θύματα αυτού του φαινομένου ήταν η βαρεία και η οξεία. Εφυγαν με αξιοπρέπεια, διακριτικά, χωρίς οξείες αντιπαραθέσεις, χωρίς βαρείες συνέπειες. Μόνο μία υποψία θλίψης στα μάτια ολίγων γηραιών καθηγητών. Τις ακολούθησε η υπογεγραμμένη, με ύφος προσβεβλημένης γεροντοκόρης. Τα πνεύματα, η ψιλή και η δασεία, καθώς και η περισπωμένη, αντιστάθηκαν με γενναιότητα κι αξιοπρεπή αντοχή. Επιστρατεύθηκαν εναντίον τους νόμοι και γραμματικές, αλλά δεν υπετάγησαν πλήρως. Παραμένουν ακόμη και σήμερα εστίες αντιστάσεως, που τηρούν ακόμη τον κανόνα: «μακρόν προ βραχέος περισπάται».
Ολα αυτά έβλεπε η άνω τελεία και, διαισθανόμενη το επερχόμενο τέλος της στον γραπτό λόγο, πήρε μια πολύ έξυπνη απόφαση. Ούσα και λεγόμενη «άνω στιγμή», θεώρησε απολύτως κατάλληλη στιγμή –το timing, τον αριστοτελικό «καιρό»– κι έκανε το μεγάλο άλμα, το μεγάλο πήδημα. Εφυγε από τον λόγο και πήγε στο παράλογο. Από τον γραπτό λόγο μεταγράφηκε στον προφορικό της τηλεόρασης. Η επιτυχία ήταν συγκλονιστική. Ολα τα κανάλια την υποδέχθηκαν με ανοιχτές αγκάλες, την οικειοποιήθηκαν και απέκτησαν την αποκλειστική χρήση της. Εγινε μόδα. Ουδείς δισταγμός, κανένας προβληματισμός, ακόμα και στους μορφωμένους παρουσιαστές. Ολοι τη λάτρεψαν. Εγινε σύμβολο και σημαία. Την περιέφεραν παντού. Την παρενέβαλλαν στους αυτάρεσκους μονολόγους τους: «Θα βάλουμε μια άνω τελεία και θα επανέλθουμε», «Ανω τελεία εδώ, πάμε να δούμε τώρα…». Με αυτήν διέκοπταν τη ζέση των ανταποκριτών και των απεσταλμένων τους: «Βάλε μια άνω τελεία, δεν έχουμε άλλο χρόνο». Χάρη σε αυτήν, φρέναραν όλους τους πολυλογάδες μαϊντανούς, που κοσμούσαν τα τηλεοπτικά τους παράθυρα: «Βάλτε μια άνω τελεία και θα σας δώσω πάλι τον λόγο…». Αυτή σηματοδοτούσε την έναρξη των διαφημίσεων, την εντολή να αρχίσει να ρέει το χρήμα: «Μια άνω τελεία και θα επανέλθουμε, πάμε για διαφημίσεις».
Ετσι, η άνω τελεία ή άνω στιγμή μούντζωσε οριστικά τον φτωχοπρόδρομο γραπτό λόγο κι έγινε αποκλειστικώς τηλεοπτική σταρ στον ιδιόμορφο «πλούσιο» τηλεοπτικό προφορικό λόγο. Το αστείο είναι ότι εκείνοι που τη χαϊδολογούν στα τηλεοπτικά παράθυρα ουδέποτε τη χρησιμοποιούν στον γραπτό τους λόγο, όταν καταφέρνουν να δομήσουν κάτι τέτοιο. Η άνω τελεία ανθεί μόνο τηλεοπτικώς. Εγινε η αγαπημένη των παρουσιαστών που την αναγγέλλουν υπερηφάνως, η προσδοκία των διαφημιστών που την περιμένουν με λαχτάρα, η χαρά των καναλαρχών που τρίβουν τα χέρια τους για το επερχόμενο χρήμα και η ανακούφιση των θεατών που παίρνουν μια ανάσα. Αυτοί που έμειναν κατάπληκτοι ήταν οι μαθητές, που δεν την είχαν ξανακούσει, ούτε ξαναδεί, και υποθέτουν διάφορα, διόλου κολακευτικά και μάλλον χυδαία.
Από τη μεριά μου, θύμωσα γι’ αυτό το καιροσκοπικό πήδημα της άνω τελείας, και εφεξής την αποκηρύσσω και παύω πια να ασχολούμαι με αυτή τη φιλοχρήματη αμαρτωλή! Τελεία και παύλα.
Μιχαλης Μαμαλουκας, Αθήνα