Κύριε διευθυντά
Το άρθρο της Δήμητρας Μανιφάβα για την ανάπλαση της «Βαρβακείου Αγοράς» στην «Καθημερινή» της Κυριακής 3ης Μαρτίου 2019 είχε, όπως ήταν αναμενόμενο, και συνέχεια. Στην κυριακάτικη «Καθημερινή» της 10ης Μαρτίου δύο άρθρα, ένα θετικό της Γιούλης Επτακοίλη και ένα αρνητικό του Στάθη Καλύβα, σχολιάζουν τα συν και τα πλην της ανάπλασης. «Ως αρχιτέκτων» θα μπορούσα να προσθέσω και εγώ τα δικά μου προσωπικά σχόλια. Για την ώρα, όμως, θα περιοριστώ «ως Αθηναία γκάγκαρη» να σχολιάσω ένα βασικό σφάλμα όλων των σχετικών δημοσιευμάτων που αναφέρονται στη «Βαρβάκειο Αγορά», χωρίς να αντιληφθούν ότι όλα μιλούν για τη Δημοτική ή Κεντρική Αγορά των Αθηνών και όχι για τη Βαρβάκειο. Την αγορά δηλαδή που καθορίζεται από τις οδούς Φιλοποίμενος, Αρμόδιου, Αθηνάς και Αριστογείτονος και όχι για τη Βαρβάκειο, που βρίσκεται ακριβώς απέναντι, μεταξύ των οδών Αθηνάς, Αρμοδίου, Σωκράτους και Αριστογείτονος.
Ολο δε το ιστορικό που αναγράφεται με τίτλο «Η ταραχώδης διαδρομή από το Βασιλικό Διάταγμα του 1876 έως σήμερα» αφορά τη Δημοτική Αγορά και όχι τη Βαρβάκειο, που θεμελιώθηκε το 1878 σε σχέδια του Ανδριώτη αρχιτέκτονα Ιωάννη Κουμέλη και εγκαινιάσθηκε το 1886 με αρκετές μετατροπές στο αρχικό σχέδιο.
Ηδη όμως στο απέναντι γήπεδο είχε ανεγερθεί σε σχέδια του Αθηναίου αρχιτέκτονα Παναγή Βρεττού Κάλκου το Βαρβάκειο Λύκειο με δωρεά του Ιωάννη Βαρβάκη.
Το Βαρβάκειο κάλυπτε σχεδόν το μισό γήπεδο. Μπροστά λοιπόν ακριβώς στο γυμναστήριο του Λυκείου, στη «Βαρβάκειο πλατεία», εμφανίζονται κάποια πρώτα παραπήγματα που μετά την κατεδάφιση της Παλαιάς Αγοράς στην πλατεία Πλατάνου αυξήθηκαν σημαντικά, με βασικά προϊόντα, φρούτα και λαχανικά.
Αξίζει ίσως να αναφερθεί ότι μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα οι Αθηναίοι προμηθεύονταν τα λαχανικά τους από τα περιβόλια τους και αγόραζαν μόνο κρέας και ψάρι. Ακόμα και ο ίδιος ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ διατηρούσε τον προσωπικό του λαχανόκηπο εκεί όπου σήμερα είναι το Προεδρικό Μέγαρο.
Καθώς το Βαρβάκειο Λύκειο (και όχι η αγορά) λειτούργησε ως κέντρο φιλοξενίας των προσφύγων και είχε υποστεί αρκετές φθορές κατά την πυρπόλησή του τον Δεκέμβριο του 1944, αποφασίστηκε το 1956 η κατεδάφισή του και η παραχώρηση ολόκληρου του γηπέδου στη λαχαναγορά. Σταδιακά τα παραπήγματα απομακρύνονται και δημιουργείται η «Βαρβάκειος Αγορά», όπως συνηθίσαμε να τη λέμε, χωρίς φυσικά να έχει καμία απολύτως σχέση με τον μεγάλο ευεργέτη, που σχολείο ήθελε να χτίσει και όχι αγορά (λίγος περισσότερος σεβασμός δεν θα έβλαπτε).
Και βέβαια το 1985 διατηρητέο μνημείο κηρύχθηκε η Κεντρική και όχι η λαχαναγορά.
Η ανάπλαση λοιπόν αφορά άστοχα ή εύστοχα (αυτό είναι άλλο θέμα) την Κεντρική Αγορά, που δεν βρίσκεται στο Μοναστηράκι αλλά κοντά στο δημαρχείο.
Θα έπρεπε λοιπόν οι Αθηναίοι, γηγενείς ή μη, και κυρίως οι πολιτικοί να ξέρουμε για τι ακριβώς μιλάμε.
ΥΓ. Στο διδακτορικό της, η συνάδελφος Μ. Δανιήλ αναλύει πλήρως και τεκμηριωμένα τα σχετικά με τις αγορές των Αθηνών.
Μαρω Καρδαμιτση – Αδαμη, Ομ. καθηγήτρια ΕΜΠ