Kύριε διευθυντά
Με ευκαιρία τις εκδηλώσεις του τουρκικού κράτους για την υπ’ αριθμόν 564 επέτειο της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τις δυνάμεις των Οθωμανών (την 29η Μαΐου του 1453), νομίζω ότι είναι καιρός να αρχίσουμε και εμείς οι Ελληνες να ερευνούμε μερικά από τα πραγματικά περίεργα της όλης υπόθεσης.
– Κατ’ αρχάς γιατί οι Τούρκοι εορτάζουν ένα τέτοιο γεγονός με τόσο πάθος κάθε χρόνο; Πουθενά αλλού (σε ολόκληρη την υφήλιο) δεν έχουν γίνει τέτοιου είδους εορτασμοί για την κατάληψη μιας ξένης πόλης.
– Από πού προήλθε το νέο όνομα της Κωνσταντινούπολης (δηλαδή το Ινσταμπουλ); Αν και πιστεύεται ότι το νέο όνομα προήλθε από την κραυγή (των Οθωμανών) «Εις την πόλη», φαίνεται ότι αυτό δεν είναι απολύτως σωστό. Το πλέον πιθανό είναι να προέρχεται από την κραυγή «Εις ταν πόλη», δηλαδή να έχουμε να κάνουμε με τη δωρική διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας και όχι με την αττική (ιωνική). Το θέμα είναι πού και πώς έμαθαν τη δωρική οι Οθωμανοί. Μάλλον απίθανο να αγόρασαν κάποιο σχετικό εγχειρίδιο σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο της Πόλης. Το πιο πιθανόν είναι να μιλούσε όλη η «φυλή» τη δωρική διάλεκτο. Αλλά πώς και γιατί; Θα μου επιτρέψετε να δώσω μια πιθανή λύση στο ερώτημά μας. Η αρχική περιοχή όπου εμφανίζονται οι Οθωμανοί (το Sogut της Βιθυνίας) ευρίσκεται λίγο βορειότερα του Eski Sehir (δηλαδή του βυζαντινού στρατοπέδου κεντρικών αποθηκών –άπληκτου– του Δορυλαίου). Στην ευρύτερη περιοχή (κάπως ανατολικότερα του Δορυλαίου) γύρω στο 650 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β΄ μετέφερε από την περιοχή των Σκοπίων βετεράνους και εν ενεργεία στρατιωτικούς επειδή δημιουργούσαν προβλήματα στην κεντρική διοίκηση των Βυζαντινών. Ο ακριβής αριθμός των εποίκων είναι άγνωστος, αλλά γνωρίζουμε ότι 30.000 από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν για την επάνδρωση στρατιωτικού σώματος που πολέμησε εναντίον του νεοσύστατου κράτους των μουσουλμάνων.
Οι έποικοι αυτοί φαίνεται να ήσαν Αρβανίτες και Βλάχοι. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι λίγο μετά τη μεταφορά τους στη Μικρά Ασία, η περιοχή ονομάστηκε Γορδοσέρβων. Οι σημερινοί ιστορικοί μεταφράζουν το όνομα αυτό ως «περιοχή των Σέρβων» και υπονοούν Σλάβων. Στην πραγματικότητα, οι Αρβανίτες αυτοπροσδιορίζονται ως Arberesh (δηλαδή, «ορμώμενοι από τη χώρα Arbe»). Ως γνωστόν «χώρα Αρμπέ» υπήρξε μόνον μία, η Arme Surpia ή Arme Supartu, πιο γνωστή σε εμάς ως Σωφηνή. Το Surpia πρέπει να προφερόταν Survia στη Μικρά Ασία και από αυτούς έχει (προφανώς) ονομαστεί και το έθνος των φίλων Σέρβων στα Βόρεια Βαλκάνια. Δεν είναι λοιπόν παράξενο γιατί το Tsopk των Αρμενίων (όπως αποκαλούν αυτοί τη Σωφηνή) έγινε Chopluk (η περιοχή της Δυτικής Βουλγαρίας γύρω από την πρωτεύουσα Σόφια μαζί με το κράτος των Σκοπίων). Η γλώσσα, λοιπόν, που ομιλούσαν όλοι αυτοί πρέπει να περιείχε αρκετά στοιχεία από τη μακεδονική του κράτους των Σελευκιδών της Συρίας. Ο ιστορικός Nigel Pollard (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Swansea της Αγγλίας) υποστηρίζει ότι οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν στις λεγεώνες της Συρίας ντόπιους που ομιλούσαν την ελληνική για να μπορούν να συνεννοηθούν με τους γύρω πληθυσμούς. Ως γνωστόν, η μακεδονική διάλεκτος στηρίχθηκε στη δωρική.
Δημος Π. Γεωργιου
Πανεπιστήμιο Πάτρας