Κύριε διευθυντά
Διάβασα στην «Καθημερινή» της 22ας Αυγούστου 2017 το άρθρο του κ. Πάσχου Μανδραβέλη με τίτλο «Ολοκληρωτισμοί από ένα βαρέλι…», αλλά και του κ. Νίκου Μαραντζίδη με τίτλο «Η επιλεκτική αμνησία του υπουργού Δικαιοσύνης», που δημοσιεύτηκαν με αφορμή την άρνηση της κυβέρνησης να συμμετάσχει σε συνέδριο στην Εσθονία με τίτλο: «Η κληρονομιά στον 21ο αιώνα των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα». Νομίζω ότι οι αρθρογράφοι, στην προσπάθειά τους να εκμηδενίσουν την κοινωνική και πολιτική προσφορά του κομμουνισμού, ο οποίος μάλιστα συμπαρέσυρε τον καπιταλισμό στις «καλές του μέρες» στη διάρκεια του «σύντομου εικοστού αιώνα», απώλεσαν την ουσία του προβληματισμού: Δηλαδή, η βαθμιαία καταρράκωση του βιοτικού επιπέδου που βιώνουμε σήμερα στις αρχές του 21ου αιώνα στις χώρες της Δύσης και η περαιτέρω υποβάθμισή του που διαφαίνεται μέσα από την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού είναι κληρονομιά του κομμουνισμού του 20ού αιώνα ή μήπως οφείλεται στην κατάρρευσή του μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τη συρρίκνωση των κομμουνιστικών κομμάτων στην Ευρώπη; Πότε υπήρχαν περισσότεροι πόλεμοι στον κόσμο και στην ευρύτερη περιοχή μας; Τότε ή τώρα, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ; Πότε υπήρχαν οι ατέλειωτες προσφυγικές ροές συνεπεία των πολέμων και της πείνας; Τότε που υπήρχε η ΕΣΣΔ ή τώρα;
Οπως γράφει ο Σλάβοϊ Ζίζεκ στο βιβλίο του «Προβλήματα στον Παράδεισο: Ο κομμουνισμός μετά το τέλος της Ιστορίας» (εκδ. Μεταίχμιο 2016), τη δεκαετία του 1990 κυκλοφόρησε στη Γερμανία η φήμη σύμφωνα με την οποία ο Γκορμπατσόφ, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στο Βερολίνο, επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά τον πρώην καγκελάριο Βίλι Μπραντ. Ωστόσο, ο Μπραντ αρνήθηκε να τον δει. Αργότερα εξήγησε τον λόγο. Δεν συγχώρησε ποτέ τον Γκορμπατσόφ που επέτρεψε τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ, όχι επειδή πίστευε μυστικά στον σοβιετικό κομμουνισμό, αλλά επειδή είχε πλήρη επίγνωση ότι η εξαφάνιση του σοβιετικού μπλοκ θα συνεπαγόταν την εξαφάνιση του δυτικοευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας. Με άλλα λόγια, ο Μπραντ ήξερε ότι το καπιταλιστικό σύστημα είναι διατεθειμένο να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στους εργαζομένους και τους φτωχούς μόνον όταν υπάρχει η σοβαρή απειλή μιας εναλλακτικής λύσης, ενός διαφορετικού τρόπου παραγωγής ο οποίος υπόσχεται στους εργαζομένους τα δικαιώματά τους. Για να διατηρήσει τη νομιμοποίησή του, ο καπιταλισμός είναι υποχρεωμένος να δείχνει ότι μπορεί να λειτουργεί καλύτερα, απ’ ό,τι η εναλλακτική λύση, ακόμη και για τους εργάτες και τους φτωχούς, αλλά από τη στιγμή που αυτή η εναλλακτική λύση εξαφανίζεται, ο καπιταλισμός μπορεί να προχωρήσει στη διάλυση του κράτους πρόνοιας. Η διάλυση της ΕΣΣΔ, πέρα από κοινωνικές, είχε οικονομικές επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα, που επέτρεψαν στον νεοφιλελευθερισμό να ανδρωθεί και να σαρώνει σήμερα τα πάντα. Διότι, η Οκτωβριανή Επανάσταση, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας αργότερα και η επιρροή της ΕΣΣΔ σε μεγάλο τμήμα της υφηλίου ανέκοψαν τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, η οποία δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Τον 19ο αιώνα, οι οικονομίες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών ήταν ήδη εν πολλοίς παγκοσμιοποιημένες, ίσως μάλιστα περισσότερο απ’ ό,τι είναι σήμερα. Η Βρετανική και η Γαλλική Αυτοκρατορία είχαν τότε τον έλεγχο σχεδόν όλου του παγκόσμιου πλούτου. Ο,τι, λοιπόν, συνέβαινε ήδη τον 19ο αιώνα συμβαίνει και στις αρχές του 21ου αιώνα. Μεταξύ των δύο αυτών περιόδων, κατά τον 20ό αιώνα, για ένα μεγάλο μέρος του, αυτό που συνέβη ήταν ότι η εμφάνιση της κομμουνιστικής αλτερνατίβας εμπόδισε την επέκταση της «παγκόσμιας αγοράς». Υπήρξαν ολόκληρες περιοχές του πλανήτη που αποσπάστηκαν από την καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, φραγμός στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση υπήρξε το συμπαγές μπλοκ των κομμουνιστικών χωρών και οι νίκες των αντιαποικιακών κινημάτων. Μερικά χρόνια αργότερα, η ΕΣΣΔ και το σοβιετικό μπλοκ κατέρρευσαν. Ετσι η συσσώρευση του κεφαλαίου σε πλανητικό επίπεδο μπόρεσε να επαναληφθεί, όπως «τη χρυσή εποχή» του 19ου αιώνα, και μάλιστα σε τεράστια κλίμακα. Νέα εδάφη, νέες χώρες προσφέρονταν τώρα για εκμετάλλευση τεράστιου αριθμού προλεταριοποιημένων κατοίκων της υπαίθρου.
Αυτή είναι και η ουσία των πραγμάτων: όσο υφίστατο η ΕΣΣΔ, οι λαοί της Δύσης, και όχι μόνον, ζούσαν πολύ καλύτερα και η υφήλιος ειρηνικότερα. Από τη στιγμή που ο καπιταλισμός, το κεφάλαιο δηλαδή, απελευθερώθηκε από το αντίβαρό του, δρα ανεξέλεγκτα αρπάζοντας συσσωρευμένα όσα πιστεύει ότι απώλεσε εξαιτίας του αντιπάλου δέους στη διάρκεια του «σύντομου εικοστού αιώνα» σε κοινωνικές παραχωρήσεις και εξαιτίας της συρρίκνωσης της παγκοσμιοποίησης στα όρια της δυτικής επιρροής μόνον. Οσα άλλα προβάλλονται, όπως τώρα από την Ε.Ε. στην Εσθονία, έρχονται να συγκαλύψουν τη σημερινή πραγματικότητα και να απενοχοποιήσουν τον νεοφιλελευθερισμό και τα εγκλήματά του σε μία εικοσιπενταετία μόλις. Διότι έπεται συνέχεια…
Δημητρης Μακροδημοπουλος, Αλεξ/πολη