Κύριε διευθυντά
Τακτικός επιστολογράφος της «Κ» αναφέρθηκε στον «σοβαρό Δίωνα» των Συρακουσών και στον «Δημαγωγό Ηρακλείδη», τον οποίο προτίμησαν οι ψηφοφόροι, όπως πράττουν κατά κανόνα, χωρίς να θυμούνται το «όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι». Στη λίγο παλαιότερη και στην εντελώς πρόσφατη ιστορία μας, έχουμε παραδείγματα της ροπής μας προς τα ψευδή και ευάρεστα και της αποστροφής μας προς τα αληθή και δυσάρεστα. Πάντως, η επιστολή έγινε αφορμή να θυμηθώ την περίπτωση ενός άλλου άρχοντος των Συρακουσών, του Διοκλέους, ο οποίος, αφού ετάχθη αμείλικτος με την άποψη της σφαγής όλων ανεξαιρέτως των Αθηναίων αιχμαλώτων (τους οποίους η πάτριος δημαγωγία είχε στείλει «κουρμπάνι στη σφαγή» εν ονόματι του μεγαλείου των Αθηνών), θέσπισε νόμο να μην κατέρχεται ουδείς πολίτης ένοπλος στην Αγορά. Και ακολούθησαν τα εξής: Μια φορά ξεχάστηκε και κατέβηκε στην Αγορά οπλισμένος ο ίδιος. Του είπαν: –Παραβιάζεις τον δικό σου νόμο. –Μα τον θεό, όχι! απάντησε. –Του δίνω κύρος. Και τραβώντας το σπαθί του αυτοκτόνησε. Αλλά επειδή ο λόγος περί μεγαλείου, ας θυμηθούμε την περίπτωση ενός άλλου Ελληνος της Μεγάλης Ελλάδος, πολίτη των Συρακουσών, για τον οποίο ιστορεί ο Πλούταρχος:
Οταν ο γέροντας Νικόλαος ανέβηκε στο βήμα, κάποιον Αύγουστο του λήγοντος 5ου αιώνος π.Χ., το ακροατήριο βουβάθηκε. Ολοι ήταν βέβαιοι ότι θα καταδίκαζε την πρόταση να δείξουν ανθρωπιά οι Συρακούσιοι στις 7.000 Αθηναίων αιχμαλώτων και στους στρατηγούς τους, Νικία και Δημοσθένη, αφού είχε χάσει τους δύο γιους του στη μάχη κατά των Αθηναίων. Ομως ο Νικόλαος, με μια ομιλία που θα έπρεπε να διδάσκεται εκεί όπου οι νέοι διεθνολόγοι μελετούν τη Συνθήκη της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου, είπε ότι «αν αποκλείσουμε την ιδέα του οίκτου για τους ηττημένους, θα θεσπίσουμε εναντίον μας έναν πικρό νόμο, που θα μείνει στον αιώνα τον άπαντα» και σχεδόν έπεισε τους πριν εξαγριωμένους Συρακούσιους. Τότε παρενέβη ο Γύλιππος, ο στρατηγός των συμμάχων Σπαρτιατών, και ξεκαθάρισε ότι μια πράξη επιεικείας προς τους Αθηναίους θα ήταν πράξη προδοσίας έναντι της Σπάρτης. Ουσιαστικά, επέβαλε την άποψή του. (Ομως, ενώ ο Διόδωρος Σικελιώτης γράφει ότι ζήτησε τη θανάτωση των στρατηγών, ο Πλούταρχος κι ο Θουκυδίδης γράφουν ότι οι Συρακούσιοι που τους έσφαξαν το έκαναν παρά τη θέληση του Γυλίππου, ο οποίος νόμιζε ότι θα ήταν λαμπρός γι’ αυτόν θρίαμβος αν κουβαλούσε στη Σπάρτη ζωντανούς τους στρατηγούς.)
Η ελληνική ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ικανά να προκαλέσουν τον θαυμασμό ή την απέχθεια τόσο των πολιτών όσο και των πολιτικών και να παρακινήσουν σε μίμηση των πρώτων και την αποφυγή των δευτέρων. Ομως, ως γνωστόν, ισχύει το η Ιστορία διδάσκει αλλά ουδείς διδάσκεται.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη