Κύριε διευθυντά
Ο θάνατος της δημοκρατίας επέρχεται όταν οι ελεύθεροι πολίτες μεταμορφωθούν σε εξαθλιωμένους πληβείους. Η εξαθλίωση δεν ταυτίζεται με την οικονομική φτώχεια. Ο πλέον φτωχός μπορεί να διατηρεί αδιαπραγμάτευτη ανεξαρτησία σκέψης, γνώμης και πράξης. Εξαθλίωση σημαίνει ανελεύθερη εξάρτηση, πρόσδεση στο άρμα χορηγού που σε ελεεί ώστε να εξυπηρετήσεις τα συμφέροντά του.
Το ελληνικό κράτος φυτοζωεί επί μακρόν πάνω σε σχέσεις εκδούλευσης. Οι σχέσεις αυτές, κακοφορμισμένες από δεκαετίες αμετανόητης κομματοκρατίας, έχουν εξελιχθεί σε διεστραμμένη ελεημοσύνη, ανερυθρίαστη εξαγορά. Κομματάρχες πλειοδοτούν απροκάλυπτα σε σκλαβοπάζαρο συνειδήσεων. Είτε με παροχές, μερίσματα, και λοτταρίες, είτε με υποσχέσεις φορομειώσεων. Μηχανισμοί που μουμιοποίησαν σε παγερή δημιουργική ακινησία τον ελληνισμό και τον πτώχυναν ηθικά πρωτίστως και υλικά δευτερευόντως, επιστρέφουν ψίχουλα από τα κλοπιμαία μέσω ειδεχθούς ελεημοσύνης.
Αν κάποιο κόμμα κάποτε δείξει στοιχειώδη σεβασμό στους πολίτες, πρέπει να ενστερνιστεί εντελώς διαφορετικούς στόχους. Οχι να διατυμπανίζει τι θα χαρίσει σε κάποιους (άρα θα στερήσει από άλλους;). Οχι να κοκκορεύεται ποια δεν θα φοροεισπράξει από μερικούς (άρα θα τα στερήσει από όλους;). Αντιθέτως, να απελευθερώσει τους πολίτες να κερδίσουν οι ίδιοι, με την αξία τους, με γνήσιο και έντιμο μόχθο, τη ζωή τους, το υλικό και πνευματικό βιος που πλουτίζει και την ευρύτερη κοινωνία. Πώς θα χρησιμοποιήσει επιστήμη, τεχνολογία και γνώση, αλλά και σύνεση, σχεδιασμό, και κοινωνική αλληλλεγύη για να απελευθερώσει και να πολλαπλασιάσει δυνατότητες.
Μια υγιής δημοκρατία δεν μετατρέπει τους πολίτες ούτε σε ζητιάνους, ούτε σε ιδιοτελείς, ούτε σε ιδιοτελείς ζητιάνους. Τους προσφέρει την αναγκαία παιδεία, ώστε να μπορούν να διακρίνουν τι αξίζει και να μπορούν οι ίδιοι να ανοίξουν τα φτερά τους. Προσφέρει τις προϋποθέσεις για υγεία, ασφάλεια και πρόνοια με αίσθηση ισονομίας και ισοπολιτείας. Προσφέρει υποδομές αντί να εμποδίζει τις νέες ευκαιρίες που θα εκμεταλλευθούν ελεύθεροι άνθρωποι. Προστατεύει τον αδύναμο, όχι για να τον καταπνίξει σε ασφυκτική αγκάλη εκδούλευσης, αλλά για να μπορέσει να γίνει δυνατός. Δεν διακινεί σαν νοθευμένα ναρκωτικά χιλιάδες ασήμαντες εμφανίσεις και ασημαντότερα τσιτάτα και τιτιβίσματα του κάθε ασημαντότατου πολιτικού, αλλά χιλιάδες ευκαιρίες να ανοίξει το μυαλό. Τελικά, η υγιής δημοκρατία εξασφαλίζει ότι η ποιότητα και η εργασία θα αμειφθούν, όχι από ελεημοσύνη, αλλά γιατί πραγματικά αξίζουν.
Η εξαγορά συνειδήσεων διά ελεημοσύνης δημιουργεί ένα ανυπόληπτο κράτος, ένα ευτελές προτεκτοράτο-πρωθυπουργάτο-λησταρχάτο. Μέσα στη διαλυμένη και πρόχειρα συγκολλημένη χώρα, ο κάθε ανθυπολήσταρχος αλωνίζει. Συνειδησιακά ίσως δικαιολογεί τις πράξεις του και ως αυτοάμυνα σε χαλεπούς καιρούς. Προσπαθεί κι αυτός ο δόλιος να μαζέψει υποτελείς, το ιδιωτικό του μπουλούκι. Μετράει σαν χάντρες κομπολογιού οπαδούς, χουλιγκάνους, φανατικούς, προσαρτημένους, εξαρτημένους, ζήτουλες – πρώην πολίτες.
Στην ειδησεογραφία διαπιστώνει κανείς εύκολα πόσο συχνά πλέον επιχειρηματίες διακινούν περίτεχνα ανακοινωθέντα για το φιλανθρωπικό τους έργο. Για παράδειγμα, πολλαπλά ρεπορτάζ κατακλύζουν ΜΜΕ και μέσα κοινωνικής δυκτύωσης εξαίροντας τη φιλανθρωπία και το λαμπρό έργο διάφορων καπνοβιομηχανιών. Ο τάδε χάρισε, ο δείνα επένδυσε. Ακόμα και η «Καθημερινή» πρόσφατα φιλοξένησε συνέντευξη του CEO της Philip Morris με προκλητικά παραπλανητικό τίτλο. Το περιεχόμενο είναι ακόμα πιο παραπλανητικό. Πρόκειται για εταιρεία που ελέγχει το 14,6% της παγκόσμιας αγοράς τσιγάρων, δηλαδή ευθύνεται από μόνη της για περίπου ένα εκατομμύριο θανάτους ετησίως. Η φαινομενικά κόσμια συνέντευξη προωθεί δυστυχώς ένα νέο προϊόν, ενώ εξαίρονται οι επενδύσεις που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Φυσικά, το νέο προϊόν είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Στην καλύτερη περίπτωση, όπως το περιέγραψε συνάδελφος καθηγητής στο UCSF, το να το χρησιμοποιείς είναι σαν να πηδάς από τον δέκατο όροφο, αντί από τον εικοστό. Σε μια δημοσίευση-καταπέλτη στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό JAMA Internal Medicine, η βιομηχανία απάντησε με bullying των ανεξάρτητων επιστημόνων και με εκστρατεία διακίνησης σαθρών δεδομένων δικής της κοπής. Το νέο προϊόν είναι ο δούρειος ίππος στην προσπάθεια της καπνοβιομηχανίας να παραπλανήσει ότι διαθέτει ασφαλή προϊόντα. Πάμπολλες ανάλογες προσπάθειες εξαπάτησης έχουν γίνει επί δεκαετίες. Η παγκόσμια μάχη που δίνεται εναντίον της παραπληροφόρησης από σοβαρούς επιστήμονες και λειτουργούς της δημόσιας υγείας είναι άνιση. Οι καπνοβιομηχανίες διαθέτουν τρομερή δύναμη πυρός: ύπουλα ενορχηστρωμένη προπαγάνδα και ψευτο-έρευνα. Πρόκειται για σχετικά φτηνές λύσεις, σε σχέση με τα αμύθητα ποσά που αποθησαυρίζουν από εκατοντάδες εκατομμύρια συνανθρώπων που μετατρέπονται σε χημικά εξαρτημένα θύματα. Ειδικά για την Ελλάδα, προϊόντα καπνοβιομηχανιών ευθύνονται για 20% των θανάτων. Κάθε νέα θέση εργασίας μεταφράζεται σε πολλούς νεκρούς.
Σε δύσκολες στιγμές, η χώρα χρειάζεται ανιδιοτελείς ευεργέτες και οραματιστές φιλανθρώπους. Υπάρχει δυνατή αυτή η παράδοση στην εθνική μνήμη και μπορεί να αναβιώσει. Η φιλανθρωπία δεν μπορεί να σχετίζεται όμως με προσδοκία εξανδραποδισμού της συνείδησης του ευεργετουμένου. Υπάρχουν υγιή παραδείγματα, κάποια εμφανή όπως το ΚΠΙΣΝ και άλλα πιο αφανή, αλλά απόλυτα αυθεντικά όπως πολλές ομάδες εθελοντών που βοηθούν συνανθρώπους χωρίς να προσδοκούν ηρωοποιημένες συνεντεύξεις. Η Ελλάδα χρειάζεται επίσης σοβαρές επενδύσεις. Εδώ δεν είναι ζήτημα πλέον φιλανθρωπίας, ο επενδυτής περιμένει να κερδίσει χρηματικά και αυτό δεν είναι μεμπτό. Μια χώρα που έχει στριμωχτεί στη γωνιά έχει ίσως μικρότερες δυνατότητες διαπραγμάτευσης στις επενδύσεις που θα προσελκύσει. Υπάρχει ο κίνδυνος επικίνδυνοι εκμεταλλευτές με βλαβερά προϊόντα να συρρεύσουν και να κουρνιάσουν στα ερείπια της ελληνικής οικονομίας. Μπορεί να φαίνεται δύσκολο να πει κάποιος «όχι» σε ζεστό χρήμα. Ακόμα και έτσι όμως, πρέπει να βάλει τα πράγματα κάτω και να δει τελικά ποιον θα ωφελήσει αυτό το ζεσταμένο χρήμα, ποιον θα βλάψει, ποιον θα σκοτώσει. Αλλιώς μετά τον θάνατο της δημοκρατίας από ελεημοσύνη, ακολουθεί ο θάνατος από επενδύσεις.
Ιωαννης Π. Α. Ιωαννιδης, Κάτοχος έδρας C. F. Rehnborg Πρόληψης Νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ, καθηγητής Παθολογίας, Ερευνας και Πολιτικής Υγείας, Επιστημών Δεδομένων και Στατιστικής