Κύριε διευθυντά
Ευχαριστούμε την κυριακάτικη «Κ» για την προσφορά του έργου του Βύρωνα Θεοδωρόπουλου «Οι Τούρκοι και εμείς», ένα πόνημα που θα ήταν χρήσιμο να διαβάσουν όλοι οι Ελληνες, πολίτες και πολιτικοί. Ελλείψει χώρου, θα περιορισθώ να αναφέρω δύο μόνον σημεία που άπτονται των προσφάτων εξελίξεων στο Μακεδονικό (και όχι μόνον). Γράφει, λοιπόν, τόμος Α΄ σελ. 66, «…το 1840 ο υπουργός Εξωτερικών κ. Ζωγράφος διαπραγματεύθηκε και υπέγραψε εμπορική, προξενική και ναυτιλιακή συμφωνία με την Πύλη, που όμως η Αθήνα την απέρριψε, γιατί δεν θεωρούσε πλήρως ικανοποιητικούς τους όρους. Χρειάστηκε να περάσουν 15 χρόνια πριν γίνει τελικά, μια τέτοια συμφωνία, χωρίς ουσιαστική βελτίωση των αρχικών όρων. Αυτή η τακτική θα διέκρινε και στο μέλλον πολλές από τις διπλωματικές διαπραγματεύσεις μας, που επιζητούν το μέγιστο και αν δεν το φτάσουν προτιμούν την αποτυχία από τον συμβιβασμό». Καταλήγει ο έμπειρος διπλωμάτης, επισημαίνοντας καίρια την αιτία των διπλωματικών μας (και όχι μόνον) αποτυχιών, από συστάσεως… κ.τ.λ.
Το δεύτερο σημείο αναφέρεται στο Μακεδονικό αυτό καθαυτό. Αντιγράφω από τη σελ. 78. «Θυμάμαι μια μέρα του Φεβρουαρίου 1947 στον δρόμο από τη Φλώρινα στο Πισοδέρι με κατεύθυνση τα αλβανικά σύνορα. Ημουν νεαρός ακόλουθος στο υπουργείο Εξωτερικών και με είχαν ορίσει σύνδεσμο σε ένα κλιμάκιο της Επιτροπής Ερεύνης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που ερευνούσε τα προβλήματα που είχαμε τότε με τους γείτονες στα βόρεια σύνορά μας. Η διαδρομή κρατούσε ώρες, γιατί ο δρόμος ήταν παγωμένος, ίσως και ναρκοθετημένος, και η φάλαγγα βραδυπορούσε. Βρέθηκα στο τζιπ με ένα νεαρό κι αυτόν Αμερικανό δημοσιογράφο – αργότερα έγινε πολύ γνωστός και είχε δική του στήλη σε μεγάλες εφημερίδες. Σκέφθηκα να του δώσω με την ευκαιρία αυτή μια γενικότερη εικόνα του μακεδονικού προβλήματος που εκείνος φυσικά το έβλεπε μόνο σαν θέμα της μεταπολεμικής συγκυρίας, χωρίς να έχει υπόψη του την ιστορική του διάσταση. Τι πιο φυσικό για μένα, αφού βρισκόμαστε στον χώρο όπου έδρασε και έπεσε ο Παύλος Μελάς; Με παρακολουθούσε ώς ένα σημείο προσεκτικά, ύστερα όμως τον κατάλαβα ότι μάλλον είχε χάσει τον ειρμό. Παράδειγμα στιχομυθίας: “– Αυτός που μου λες, ο Παύλος Μελάς, ποιους πολεμούσε;” “– Τους Βούλγαρους” “ – Γιατί;” “– Γιατί ήθελαν να πάρουν τη Μακεδονία” “– Από ποιους να την πάρουν;” “– Από τους Τούρκους”. “– Τότε γιατί οι Τούρκοι σκότωσαν τον Παύλο Μελά;”. Οταν για έβδομη φορά δοκίμαζα μάταια να του εξηγήσω τον λαβύρινθο του Μακεδονικού, η φάλαγγά μας έκανε μεταβολή, γιατί ο δρόμος για το Πισοδέρι ήταν κλειστός από τα χιόνια. Εγκατέλειψα την προσπάθεια να εξηγήσω το Μακεδονικό στον συνομιλητή μου. Δεν τον αδικούσα. Το Μακεδονικό ήταν στα αλήθεια τόσο περίπλοκο, ιδιαίτερα στα χρόνια από την ίδρυση της βουλγαρικής ηγεμονίας μέχρι την επανάσταση των Νεότουρκων, που είχε φέρει σε πλήρη αμηχανία μικρές και μεγάλες δυνάμεις του καιρού εκείνου. Πώς να το συλλάβει ένας νεαρός Αμερικανός δημοσιογράφος;». Ας σημειωθεί ότι ο νεαρός τότε διπλωμάτης Βύρων Θεοδωρόπουλος μιλάει για «λαβύρινθο του Μακεδονικού» το 1947, προτού ακόμη γεννηθεί το κυοφορούμενο εκείνο τον καιρό Σκοπιανό – Μακεδονικό. Από το 1991 και μετά, πώς θα το χαρακτήριζε; Τέλος, σχετικά με την υπογραφείσα συμφωνία, πώς τα καταφέραμε και βρισκόμαστε και πάλι αντιμέτωποι με το δίλημμα ή του ύψους ή του βάθους. Για τους μεν θρίαμβος, για τους δε καταστροφή. Μέση οδός δεν υπάρχει. Ρωτήσαν κάποτε την καμήλα από την ανηφόρα και την κατηφόρα, ποια της αρέσει πιο πολύ. Χάθηκε ο ίσιος δρόμος; αποκρίθηκε το «πλοίο της ερήμου».
Ιωαννης Αθ. Μακρης, Καστέλλια Παρνασσίδος