Κύριε διευθυντά
«Σας αρέσουν οι κακές ειδήσεις;». Και βέβαια δεν πρόκειται για αδιάκριτη ερώτηση, που άλλωστε δεν είναι δική μου. Είναι του «αφηγητή» στην αρχή του έργου του Howard Barker, το «Yστατο Σήμερα», ο οποίος στη συνέχεια απαντάει μόνος του: «Oχι, κάθε άλλο, απλώς νομίζω πως οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ωραίοι πεσμένοι καταγής, παρά όρθιοι». Οφείλω να ομολογήσω ότι καλή αφορμή για την παραπάνω αναφορά αποτέλεσαν, συνδυαστικά, τα άρθρα των συνεργατών σας Τ. Θεοδωρόπουλου (Ελαφρά τη καρδία) και Μ. Κατσουνάκη (Η παύση, η μεθόδευση, η προφητεία), στην πρωτοχρονιάτικη «Καθημερινή».
Στο πρώτο, γίνεται αναφορά στη σικελική καταστροφή και στον κουρέα που έφερε την είδηση στην Αθήνα, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στον Νικία και αλλού. Στο ίδιο άρθρο, ακολουθεί η «μεταφορά» στη σημερινή Ελλάδα, όπου η κρατούσα ελαφρότητα χαρακτηρίζεται (επιεικώς) άκομψη και αντιαισθητική. Η Μ. Κατσουνάκη πάλι, αναφέρεται στη μεθόδευση και τελικά στην παύση του Γ. Λούκου, η οποία διαθέτει άφθονα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αν όχι και τον τίτλο, αφού μόνο με βαριά καρδιά δεν φαίνεται να έγιναν όλα αυτά. Αλλά για τη σχέση ηθικής και αισθητικής τα έχουν πει ήδη οι αρχαίοι και η νεώτερη κριτική σκέψη. Στις μέρες μας, δυστυχώς, η εξίσωση έχει «λυθεί» και το θέμα έχει κριθεί αλλιώς.
Oπως και το νερό κρινόταν πάντα πόσιμο, όταν οι πάσης φύσεως Πόντιοι Πιλάτοι έπλεναν, δημόσια, τα χέρια τους. Σε αυτόματη λειτουργία το σύστημα δεν αφήνει αμφιβολίες, διαχρονικά.
Σχεδόν αυτόματα, με ομοιότητες και διαφορές, ήρθε και η σύνδεση των δύο θεμάτων με το έργο του Barker (Dying of Today), που ως «Yστατο Σήμερα» είδαμε πριν από λίγα χρόνια, με τον έξοχο Δ. Hμελλο και τον αλησμόνητο Λ. Βογιατζή, στο θέατρό του.
Eργο καταστροφής, που μιλάει με τρόπο σύνθετο, αλλά σαφή, για κάθε πανωλεθρία, με αφορμή εκείνη των Αθηναίων στη Σικελία.
Eξω, σπάνια πηγαίνουμε καλά, κι ας έλεγε άλλα ο «μύθος», μέχρι σχεδόν πρόσφατα.
Τα κακά νέα της εκστρατείας, που επέλεξε ο Barker ως παράδειγμα, εμπεριέχουν a priori το σπέρμα μιας μεγαλύτερης καταστροφής που από το μέλλον στέλνει κιόλας τον υπόκωφο θόρυβο των «πλησιαζόντων γεγονότων».
Εκστατική και τότε η αφήγηση του κουρέα για τα τετελεσμένα. Η επίσκεψη του ξένου στο κουρείο του αρκεί για να πυροδοτήσει τον λόγο του. Eχοντας γνωρίσει ο ίδιος τη φρίκη του πολέμου στην Αμφίπολη (την αναφέρει τέσσερις φορές), πόλη διπλή, διχασμένη και διχαστική μέχρι σήμερα, μέχρι διαταραχής, δεν δυσκολεύεται καθόλου να οραματιστεί τον όλεθρο και κυρίως να αφηγηθεί την καταστροφή στην κοινοτοπία της.
Aλλωστε, σε τι θα διαφέρει από τις άλλες; Η «πανωλεθρία», όπως τη χαρακτηρίζει ο Θουκυδίδης, δεν καταστράφηκε σ’ εκείνη την καταστροφή. Υπάρχει πάντα πρόθυμη, όταν την προσκαλεί Αλκιβιάδης, να καταστρέψει ό,τι βρει. Και δεν την πιστεύουμε, γιατί δεν εμπιστευόμαστε τον αγγελιαφόρο, όπως τότε. Βέβαια, ζώντας μέσα στην ομίχλη μιας διάχυτης «κακοπραγίας», δυσπραγίας και απραξίας, δεν είναι εύκολο να συλλάβει κανείς, με ένα μόνο μικρό δείγμα, την εικόνα ενός γενικού ολέθρου και να επιχειρήσει την αναγωγή από το επιμέρους στο όλον, όσο κι αν ο συγγραφέας οδηγεί, επιλέγοντας και εκείνος ένα παράδειγμα και υπονοώντας το σύνολον. Η τέχνη συνεπικουρεί, αλλά δεν είναι και απλή υπόθεση ούτε πανταχόθεν προσβάσιμη, παρά τις προσπάθειες. «Αποτελεί πρόβλημα προς κατανόησιν». Το κοινό διχάζεται. Και εμείς, όπως γράφει ο H. Barker για το ουμανιστικό θέατρο, «γιορτάζουμε την ενότητά μας. Το μήνυμα είναι σημαντικό. Το κοινό είναι καλλιεργημένο και γυρίζει στο σπίτι του ευτυχισμένο ή ενισχυμένο». Eτσι ακριβώς φεύγαμε τα βράδια από το Ελληνικό Φεστιβάλ, δέκα χρόνια τώρα… Ευτυχείς και ενισχυμένοι, ακόμη και όταν διαφωνούσαμε. Σήμερα τι; Και βέβαια δεν μας αρέσουν καθόλου οι κακές ειδήσεις. Οι άνθρωποι είναι σίγουρα πολύ πιο ωραίοι όρθιοι, αρκεί να μη φοβόμαστε το ανάστημά τους.
Βιβη Βασιλοπουλου – Επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Η οικονομία και το πολιτικό περιβάλλον
Kύριε διευθυντά
Από τη σχετική ενημέρωση της «Καθημερινής» είναι γνωστό ότι τα επισφαλή τραπεζικά δάνεια, τα οποία –σημειωτέον– από το τέλος του 2007 (10 δισ.) μέχρι σήμερα (100 δισ.) έχουν δεκαπλασιαστεί, αποτελούν το σοβαρότερο πρόβλημα για την οικονομία της χώρας. Ταυτόχρονα είναι γνωστές και μερικές πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές του προβλήματος, όπως π.χ. ότι σημαντικό ποσοστό των επισφαλών δανείων ανήκει στους λεγόμενους strategic defaulters (στρατηγικούς κακοπληρωτές), οι οποίοι ενώ διαθέτουν άνετα τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, εντούτοις επωφελούνται από την ισχύουσα «πολύπλοκη νομοθεσία» προκειμένου να διαγραφεί ένα σημαντικό ποσοστό του δανείου τους. Και διερωτάται ο απλός πολίτης: αυτή η πολύπλοκη νομοθεσία εγκρίθηκε από κάποια τριτοκοσμική χώρα ή από τους βουλευτές των κομμάτων εξουσίας τα τελευταία χρόνια, ενώ βέβαια παραμένει σε ισχύ από τη σημερινή κυβέρνηση. Αναρωτιέται, επίσης, ο απλός πολίτης σε πόσες περιπτώσεις πίσω από τις συναλλαγές σύναψης υπέρογκων δανείων (από επιχειρήσεις, κόμματα, ξενοδοχεία, απίθανους «επιχειρηματίες») δεν υποκρύπτονται ποινικά κολάσιμες διαδικασίες; Δεν αμφιβάλλει κανείς ότι οι πόρτες των φυλακών πρέπει να ανοίξουν για πολλούς από τους «έντιμους» πολίτες μιας ανεπίληπτης κοινωνίας. Μεταξύ αυτών ασφαλώς και ηγετικά στελέχη τραπεζών (γιατί να περιορίζονται μόνο στην Αγροτική και στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο;) καθώς και πολιτικά πρόσωπα της εκάστοτε εξουσίας. Και εδώ πλέον ανακύπτουν οι ευθύνες πολλών: από τον σημερινό αρμόδιο υπουργό (που πολλά υπόσχεται) να διευρύνει με συνέπεια, προς κάθε κατεύθυνση, τον κύκλο των ερευνών του. Από τα υπεύθυνα μέσα ενημέρωσης (ιδιαίτερα την «Καθημερινή» –δεν αρκούν τα ρεπορτάζ– αλλά και άλλα μέσα) να γίνουν σημαιοφόροι και να απαιτήσουν επιτέλους την αμείλικτη κάθαρση του δημόσιου βίου.
Ευθύνες, επίσης, ανήκουν στις οργανωμένες επαγγελματο-επιστημονικές και κοινωνικές συλλογικότητες, οι οποίες πρέπει να απαιτήσουν από την αδέκαστη Δικαιοσύνη (που παραμένει πλέον η μόνη δύναμη ανάσχεσης) να ορθώσει με σκληρή αυστηρότητα ένα λυτρωτικό τείχος σωτηρίας στον ολέθριο κατήφορο. Παρήγορη ελπίδα ήταν κάποιες έντιμες φωνές από τον ευρύτερο πολιτικό και επιστημονικό-επαγγελματικό χώρο (είναι γνωστά τα ονόματα). Και αυτές οι φωνές εσίγησαν μέσα στο εξουθενωτικό τέλμα νάρκωσης κάθε προσπάθειας ανάτασης, που καταπνίγεται στο γενικευμένο κλίμα εμετικού λαϊκισμού και στις κραυγές των κρετίνων της εθνικιστικής φανφάρας του «Κούγκι». Εχουμε πλέον γενικευμένα τοξινωθεί και δεν απαιτούμε, δεν κραυγάζουμε απελπισμένα να σταματήσει επιτέλους ο κατήφορος «στου κακού τη σκάλα». Και τα κόμματα εξουσίας, σε τραγική αδυναμία να επικοινωνήσουν με το εσωτερικό και το διεθνές περιβάλλον, θλιβερά, απαράλλαχτα λείψανα ενός καταδικασμένου παρελθόντος, εξακολουθούν να επαναλαμβάνουν τα ίδια τετριμμένα στερεότυπα του «απέραντου τρελοκομείου». Και αυτό το «ελπιδοφόρο» σκηνικό συμπληρώνει μια νέα κυβέρνηση με ακατανόητες πολιτικές πρακτικές και απίστευτες μπουρδολογίες. Φτάνει πια, έως εδώ. Να σταματήσουμε επιτέλους όλοι μας να αντικρίζουμε ανήμποροι το άθλιο μέλλον που διαγράφεται μπροστά μας. Οι ταγοί, από κάθε πλευρά, όλοι όσοι έχουν φωνή και δύναμη, πρέπει επιτέλους να αντικρίσουν το χρέος τους.
Β. Ανδρονοπουλος – Ψυχικό