Κύριε διευθυντά
Eνας από τους μεγάλους «έφυγε». Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Eνας Eλληνας φιλόσοφος, ένας εραστής του φωτός. Είναι εκείνο το φως που δεν χρειάζεται τυμπανοκρουσίες και περιστύλια επαύλεων. Αναβλύζει κατά μόνας σε ταπεινά διαμερίσματα κατάφορτα από τόμους αποτυπωμένους με σκέψεις ενός είδους που είναι ικανό για το ανώτερο και το πλέον ιταμό. Σε μικρούς χώρους όπου το πνεύμα σταδιακά εξαϋλώνεται και παρίσταται με τρόπο μυσταγωγικό.
Προσωπικά, μου δόθηκε η ευκαιρία και η τιμή να τον γνωρίσω και να τον συναναστραφώ ως θεράπων ιατρός του στα τελευταία έτη της ζωής του, μετά από σύσταση της καθηγήτριάς μου στην Ιατρική Σχολή Αθηνών κ. Πολυξένης Νικολοπούλου-Σταμάτη, με την οποία ήταν φίλος. Δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τις ομοιότητες της απώλειάς του με ένα άλλο μεγάλο γεγονός του πρόσφατου παρελθόντος της χώρας μας. Κάποιες δεκαετίες πριν, ένας άλλος μεγάλος Κωνσταντίνος έφευγε. Ο ποιητής Κωνσταντίνος Παλαμάς.
Η χώρα ήταν τότε υπό αλλοεθνή ζυγό και διήγαγε μια από τις πλέον σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης Ιστορίας της. Μια ξένη δύναμη κατείχε τον τόπο και επέβαλε βάναυσα την ανελευθερία και την υποταγή.
Η κηδεία του ποιητή υπήρξε ευκαιρία για ψυχική ανάταση όσων ακολούθησαν την του λιπόσαρκου σώματός του τελική εναπόθεση. Τραγούδησαν τον εθνικό ύμνο και αναπόλησαν τη ζεστασιά της ταυτότητας. Η απώλειά της είναι ο φόβος και η κινούμενη άμμος πάνω στην οποία βαδίζουμε και τώρα.
Hταν Φλεβάρης, όπως και τώρα, και το φως λιγοστό έξω και μέσα.
Hταν και οι δυο τους ταπεινοί και γιγάντιοι, ασκητές της πολύβουης πόλης, κοινωνοί αυτού που δεν τρέφει το βλέμμα, ταξιδιώτες των πάντων με αθεώρητα διαβατήρια. O Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος και οι όμοιοί του θα ήσαν όχι μια κάποια λύσις όπως οι βάρβαροι του Καβάφη, αλλά η μόνη λύση για ένα έθνος που παραδόθηκε, πολύ πριν από την πτώση του, στη νοοτροπία των βάρβαρων καιρών. Κάποια στιγμή στην πορεία του χρόνου, ο μέσος όρος του πολίτη εξέπεσε ή τουλάχιστον δεν ανήλθε. Το σύστημα εκπαίδευσης, και δεν αναφέρομαι στα σχολεία αλλά στο σύνολο των παρεχόμενων ερεθισμάτων, δημιούργησε μια άμορφη αλλά κρίσιμη μάζα. Αυτό είχε τη συνέπειά του. Ονομάζεται εύκολη παράδοση με τη έννοια του αφήνομαι. Πολύ εύκολα ξενιτευόμαστε, αυτοεξοριζόμαστε ή περιθωριοποιούμαστε από απογοήτευση και αισθήματα ματαίωσης. Από κοντά όμως αυτός οι άνθρωπος δεν έδειξε στιγμή να λυγίζει ούτε κάτω από το βάρος της φυσικής σωματικής του φθοράς. Hθελε να συνεχίσει να σκέπτεται και να υπάρχει. Αυτό και μόνο δείχνει την αναζωογονητική δύναμη της άπνοιας που προσφέρει η κατάδυση στο βάθος της σκέψης. Και γι’ αυτό μόνο η κοινωνία και το έθνος θα έπρεπε να αναζητά με την ορμή της δίψας τούς προηγούμενους και τους επόμενους Δεσποτόπουλους. Και αναφέρομαι σε όλους τους τομείς της επιστήμης και του πνεύματος.
Η παραγωγή εγκεφάλων και πολιτισμού δεν σταματά ποτέ και ειδικά σε αυτόν τον τόπο. Είναι το κάρμα του να δίνει φωτεινές μειοψηφίες, όπως επίσης και να τις καθαιρεί, να τις απαξιώνει και να τις εξοστρακίζει. Το μέτρο εξυγίανσης μιας κοινωνίας είναι η αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων της, αλλιώς καταντά μια ασταθής υπερφορτωμένη χωματερή. Υπάρχουν πάντα ξεχωριστά κύτταρα αλλά οι καιροί έχουν καταστεί απρόσφοροι για να εκφραστούν. Oχι με βίαια ξεσπάσματα, αλλά με τον ήρεμο λόγο ενός ψύχραιμου και δίκαιου αναλυτή, που οδηγεί σε έργα και πράξεις.
Τέτοιοι πνευματικοί ηγέτες υπάρχουν για να μας θυμίζουν ότι η ανθρώπινη φύση μπορεί να είναι πολύ περισσότερα από τον υλισμό και την επαγόμενη κενότητά του. Iσως τελικά μόνο η καλλιέργεια της σκέψης οδηγεί σε αυθεντική ατομικότητα (προσωπικό στυλ), θέσεις και ακέραιες πράξεις. Oπως το να φθάνεις να αντιταχθείς σε μια πραγματικότητα που μοιάζει παγιωμένη, παγωμένη και αναπόφευκτη και η εναντίωση προς αυτήν απειλητική για την ίδια σου την ύπαρξη. Επιπλέον, μας θυμίζουν ότι οι ιδέες και οι θαυμάσιες δυνατότητες και χρήσεις του ανθρώπινου νου δεν χρειάζονται πάντα τα στεροειδή τους, βλέπε ψυχοτρόπες ουσίες, για να πληρώσουν, ήτοι να γεμίσουν, έναν βίο. Είναι το πέρασμά μας από εδώ, που αλλιώς μοιάζει καταδικασμένο στη μονοτονία και οδηγεί στην αναζήτηση της ακρότητας. Η πνευματική απαιτητικότητα και φιλοκαλία σε φθάνει να γίνεσαι αλύγιστος, αυστηρός και μαχητής. Εκεί πια, έχεις υπερβεί τον φόβο γιατί αναλώνεσαι και τρέφεσαι από κάτι πιο ευγενές. Είναι ουσιαστικά το κυνήγι της προάσπισης της ατομικότητας, όχι ως ελιτίστικης επιδίωξης αλλά ως τρόπου διεκδίκησης μιας ανώτερης αλήθειας.
Τα αδύναμα και καχεκτικά ερεθίσματα, που προσφέρονται αφειδώς σαν μέσα υποταγής, στοχεύουν σε μια άνυδρη γη στην οποία ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκεται να περιφέρεται γυμνός και αθωράκιστος. Το πνεύμα δεν έχει πάψει να περιφέρεται σαν τους άστεγους στα σκοτεινά των πόλεων.
Oμως δεν αναδεικνύεται, δεν γίνεται trend, για να πάμε και σε σύγχρονους όρους. Αφηνόμαστε μοιραίοι στην ομόθυμη ραθυμία μας. Σεβάσμιε εκλιπόντα, μας λείπουν τα τροχιοδεικτικά και η νύχτα πυκνώνει…
Χρηστος Χαραλαμποπουλος – Ιατρός παθολόγος
Ηξεις αφίξεις
Κύριε διευθυντά
Πολλά έντυπα αναφέρονται στον δελφικό χρησμό «ήξεις, αφίξεις» και τα περισσότερα γράφουν το «αφίξεις» με ήτα. Το «ήξεις» είναι μέλλοντας του «έρχομαι», το «αφίξεις» είναι του «αφικνούμαι» και γράφεται με γιώτα. Στο λάθος περιέπεσε και το σοβαρότερο και εγκυρότερο λεξικό μας.
Αντωνης Γ. Καλυβας, Κορώνη
Διαδηλώσεις
Kύριε διευθυντά
Στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία, η μαζική συμμετοχή των πολιτών στις πρόσφατες πορείες και διαδηλώσεις κατά των σκληρών και παρανοϊκών μέτρων της κυβέρνησης είναι αναμενόμενη και δικαιολογημένη.
Η χρήση όμως ως ultimum refugium αυτού του τρόπου διαμαρτυρίας φαντάζει θλιβερή. Εξαντλήθηκαν λοιπόν όλα τα άλλα μέσα πειθούς και επικοινωνίας σε μια υποτιθέμενη δημοκρατική χώρα; Το επιχείρημα της ντουντούκας είναι το μόνο που έχει απομείνει, και μάλιστα στα χέρια των έγκριτων επιστημονικών φορέων της χώρας;
Μαριζα Παπαδοπουλου, Μαρούσι
Από τα Iμια στην Κίναρο
Κύριε διευθυντά
Τραγικό το συμβάν της πτώσης του ελικοπτέρου του Πολεμικού μας Ναυτικού, τύπου Agusta Bell 212, που έλαβε χώρα στη νησίδα Κίναρο. H απώλεια των 3 αξιωματικών του πληρώματος φέρνει δραματικά στον νου μας τις ώρες αγωνίας και εθνικής θλίψεως που περάσαμε όλοι μας, 20 χρόνια πριν, με την πτώση ενός άλλου ελικοπτέρου ναυτικής συνεργασίας, κατά την κρίση των Ιμίων. Δυστυχώς, με τις σορούς μελών του πληρώματος να έχουν ήδη ανευρεθή, φαίνεται πως οι αναλογίες της αποφράδος συγκυρίας δεν στάθηκαν, ούτε αυτή τη φορά, ευνοϊκότερες από όσο είχαν σταθεί για τους 3 ήρωες του 1996.
Δεν θα ανακυκλώσω τα τετριμμένα που συνήθως –και άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος– λέγονται σε τέτοιες περιπτώσεις περί «αιματηρών θυσιών των στελεχών των Ενόπλων μας Δυνάμεων που εν μέσω δραματικών οικονομικών περικοπών αγωνίζονται, με κίνδυνο της ζωής τους, να διατηρήσουν την πτητική επάρκεια και το αξιόμαχο ανθρώπων και μέσων».
Θα αναφέρω απλά πως 37 χρόνια παρά 8 ημέρες πριν, ένα ιδίου τύπου ελικόπτερο Agusta Bell είχε διατεθεί, από την Πολεμική μας Αεροπορία, για τη διακομιδή της προώρως επιτόκου μητρός μου στη Θεσσαλονίκη, με χαρμόσυνα αποτελέσματα. Θα αντάλλασσα ολοπροθύμως όλη αυτή την εναέρια τύχη που χαμογέλασε τότε στην οικογένειά μου, προκειμένου να μπορούσε να σταθεί μεγαλόψυχη και ευνοϊκή στο πλευρό και των 3 αξιωματικών του ελικοπτέρου και στις οικογένειές τους… εκεί, στα ανατολικά των Κυκλάδων και στα δυτικά των Δωδεκανήσων… εκεί που χτυπά η καρδιά του Αιγαίου μας… κι αυτές τις ώρες οι καρδιές όλων των Ελλήνων…
Χριστος Χ. Λιαπης MD, MSc, PhD Ψυχίατρος και Διδάκτωρ του Παν/μίου Αθηνών