Κύριε διευθυντά
Η ελευθερία του ανθρώπου είναι άρρηκτα δεμένη με την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση. Αντικατοπτρίζεται δε σε κάθε επαφή του με τον εξωτερικό κόσμο και βρίσκει τη δικαιική της αναγνώριση στα Συντάγματα όλων σχεδόν των χωρών, καθώς και στα διάφορα νομοθετήματα, που ρυθμίζουν την κοινωνική συμβίωση.
Μία από τις εκδηλώσεις του υπέρτατου αυτού αγαθού της ελευθερίας είναι και η ελευθερία της γραπτής και προφορικής εκφράσεως, δηλαδή η πνευματική ελευθερία, η οποία χάρις στην επίδραση των διδαγμάτων στης Σχολής του Φυσικού Δικαίου αναβίωσε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σήμερα, η επιστήμη του Δικαίου πρεσβεύει ότι δεν υπάρχουν απόλυτα δικαιώματα. Υπό αυτό το πρίσμα της σχετικότητας των δικαιωμάτων και της κοινωνιολογικής αξιολογήσεως των δικαιικών αγαθών, αναγνωρίστηκε παγκοσμίως η ανάγκη της επιβολής ακόμα και ποινικών κυρώσεων κατ’ εκείνου που θα διατύπωνε, προφορικώς ή γραπτώς, σκέψεις κολάσιμες, κατά κατάχρηση ασκήσεως του δικαιώματος της πνευματικής ελευθερίας. Και είναι γνωστό ότι ο δημοσιογράφος, ο κατεξοχήν εκφραστής των συμφερόντων της κοινωνικής ολότητας και ως συνήγορος του κοινού κατά την άσκηση του λειτουργήματός του, είναι πολλές φορές υποχρεωμένος να προχωρήσει σε κρίσεις με τις οποίες θίγεται η τιμή ή η υπόληψη φυσικών ή και νομικών προσώπων. Ετσι, η δημόσια κριτική, ακόμα και αυστηρή, για πρόσωπα τα οποία θέλουν να έχουν ή διατείνονται ότι έχουν δημόσιο λόγο, αναγνωρίζεται ότι εμπίπτει στον κύκλο των καθηκόντων του δημοσιογράφου. Ευλόγως, επομένως, τίθενται τα ερωτήματα. Μέχρι ποιo σημείο φτάνει η ελευθερία του δημοσιογράφου; Ποια είναι τα όρια μέχρι τα οποία πρέπει να φτάσουν η διατύπωση και οι χαρακτηρισμοί στη σύνταξη ενός άρθρου της εφημερίδας; Η συναίσθηση της δυνάμεως του Τύπου, δύναμη που δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανένας σήμερα, πρέπει άραγε να οπλίζει τον αρθρογράφο της εφημερίδας με το πνεύμα του ανεξέλεγκτου, της ασυδοσίας και της ανευθυνότητας; Μήπως όμως η δύναμη αυτή θα πρέπει να του γεννά έντονη και μόνιμη την ιδέα της βαριάς ευθύνης και του ιερού καθήκοντος, που έχει απέναντι του αληθινού και του δικαίου, απέναντι της κοινωνίας και των συμφερόντων της; Λαμβανομένου υπόψη ότι ο Τύπος αποτελεί το σπουδαιότερο μέσο της διαδόσεως των ιδεών και των αντιλήψεων για το αναγνωστικό, αλλά και το ευρύτερο κοινό και το αποτελεσματικώτερο μέσο της κομματικής «προπαγάνδας», η δε κοινή γνώμη, κατά μεγάλο ποσοστό, οδηγείται και προσανατολίζεται προς τις απόψεις του Τύπου.
Η δημόσια κριτική αναγνωρίζεται, ότι εμπίπτει στον κύκλο των καθηκόντων του δημοσιογράφου, άλλως θα ομιλούσαμε για «δημοκρατικό έλλειμμα», για «προσβολή της κυριαρχίας του έθνους». Η ευπρέπεια όμως και το ήθος του δημοσιογραφικού λόγου, ο σεβασμός της ουσιαστικής αλήθειας των γεγονότων και η συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις, που υπαγορεύουν η τιμιότητα και η καλή πίστη, πρέπει να αποτελούν το περίγραμμα της ασκήσεως του δημοσιογραφικού λειτουργήματος, μέσα στο οποίο πρέπει να κινείται. Η συναίσθηση δηλαδή της δυνάμεως αυτής του Τύπου δεν θα πρέπει να παρασύρει και να οπλίζει τους λειτουργούς του με το πνεύμα του ανεξέλεγκτου και της ασυδοσίας.
Ευτυχώς, υπάρχουν λειτουργοί του Τύπου, οι οποίοι κρατούν σε υψηλό βαθμό το επίπεδο του δημοσιογραφικού λόγου. Σε αυτό το «περίγραμμα» του δημοσιογραφικού λόγου πιστεύω ότι κινείται σχεδόν το σύνολο των λειτουργών της αιωνόβιας «Καθημερινής», εφημερίδας με σημαντική πολιτική ακτινοβολία.
Δημητριος Κων. Ριζος, Εφέτης επί τιμή
Ενα Μέγαρο καταρρέει
Κύριε διευθυντά
Ηταν πράγματι εύστοχη η ανάδειξη στην «Καθημερινή» (στήλη Αθηναϊκά Plus) της 10ης/5 του προβλήματος με τη διαφαινόμενη κατάρρευση του Μεγάρου Πρόκες Οστεν στην οδό Φειδίου. Ισως θα ήταν χρήσιμο για τους αναγνώστες της εφημερίδας να προσθέσω, με την ευκαιρία αυτή, δύο ειδικότερες επισημάνσεις, που δείχνουν, πιστεύω, την αξία αυτού του κτιρίου, αλλά και τις χαμένες ευκαιρίες για την αξιοποίησή του:
Εν πρώτοις, το δημοσίευμά σας μου θύμισε ένα σημείο από ένα έργο του γνωστού μας για τις παραμυθένιες ιστορίες του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1841. Τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από αυτό το ταξίδι ο Αντερσεν τις κατέγραψε στο βιβλίο του «Οδοιπορικό στην Ελλάδα», που μεταφράσθηκε από τα δανικά στα ελληνικά από τον Allan Lund με τη συνεργασία της Λουκίας Θεοδώρου και εκδόθηκε από το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» περί το 1988 ή και νωρίτερα (δεν αναγράφεται στο βιβλίο χρονολογία έκδοσης). Εκεί λοιπόν, και συγκεκριμένα στη σελ. 89 επ., ο Αντερσεν περιγράφει μια επίσκεψή του στο Μέγαρο Πρόκες Οστεν. Παραθέτω κάποια αποσπάσματα: «Ενα απ’ τα κτίρια στην άκρη της Αθήνας προς την Πάρνηθα είναι μια απλή, γεμάτη αρχοντιά βίλα. Οι γυάλινες πόρτες ανοίγουν και τότε αφήνεις πίσω σου την πλατιά ερημιά, τα ψηλά περήφανα βουνά και νομίζεις, βλέποντας την καλογυαλισμένη σκάλα με το χαλί από πάνω ώς κάτω, πως βρίσκεσαι σ’ έναν εξοχικό πύργο κοντά στην αυτοκρατορική πόλη του Δούναβη. Οταν μπεις μέσα στα καλόγουστα δωμάτια, θα δεις σύγχρονες rococo κουνιστές καρέκλες, θαυμάσιους καθρέφτες και ζωγραφιές […] Βρισκόμαστε στο σπίτι του Prokesch – Οsten και της καλλιεργημένης και πανέξυπνης γυναίκας του. Τίποτε δεν θυμίζει εδώ πως η Αθήνα γεννιέται τώρα. Εδώ μέσα η Αθήνα είναι στο ίδιο επίπεδο με τη Νάπολη, τη Βιέννη και την Κοπεγχάγη…».
Κατά δεύτερον, θα ήθελα να σας μεταφέρω με επιφυλάξεις μια πληροφορία, που, εάν αληθεύει, δείχνει πόσο επιπόλαια χειριζόμαστε την εθνική μας κληρονομιά: Περί το 1990, όταν προχώρησε η συνένωση των δύο Γερμανιών, η γερμανική κυβέρνηση βρέθηκε να έχει στην κατοχή της ένα μεγάλο κτίριο που χρησιμοποιείτο έως τότε ως πρεσβεία της Ανατολικής Γερμανίας (δεξιά στον δρόμο που ανηφορίζει προς το Κολλέγιο Αθηνών, στο Ψυχικό) και που της ήταν πλέον άνευ αντικειμένου. Πρότεινε, λοιπόν, να αποκτήσει το ήδη τότε ερειπωμένο κτίριο της οδού Φειδίου 3 (Μέγαρο Πρόκες Οστεν), που θα χρησίμευε ως επέκταση στο παραδίπλα ευρισκόμενο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, και υπό μορφή ανταλλαγής να δώσει στους ιδιοκτήτες του το κτίριο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Από ό,τι φαίνεται, όμως, η τόσο σημαντική αυτή πρόταση, που θα έσωζε το κτίριο και θα το έκανε ξανά ένα εξαίρετο επισκέψιμο κτίσμα της οθωνικής Αθήνας, θάφτηκε κάτω από την παχιά σκόνη της νεοελληνικής γραφειοκρατίας και αβελτηρίας…
Νεστωρ Κουρακης, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ – Αθήνα