Κύριε διευθυντά
Το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων έχει επανέλθει στην επικαιρότητα. Η χρήση του όρου «Μακεδονία» από τη συγκεκριμένη χώρα αντανακλά τις εδαφικές βλέψεις που έχει εδώ και δεκαετίες για την ελληνική περιφέρεια της Μακεδονίας – βλέψεις που είναι εμφανείς σε χάρτες της ΠΓΔΜ, μεταξύ άλλων σε σχολικά βιβλία. Για να εξαλειφθεί διά παντός αυτή η απειλή για τη σταθερότητα στα Νότια Βαλκάνια, προτείνω τα εξής:
1) Να μετονομαστεί η ΠΓΔΜ σε Παιονία – το όνομα που είχε πριν από 2.500 χρόνια. Τα όρη Βαρνούντας και Ορβηλος (που σήμερα αποτελούν τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας) δημιουργούν ένα φυσικό σύνορο που χώριζε, και χωρίζει, τη Μακεδονία από τον βόρειο γείτονά της. Η μόνη πραγματική διασύνδεση είναι μέσω του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη, αλλά ακόμα και αυτή η κοιλάδα «δεν αποτελεί πραγματική γραμμή επικοινωνίας, καθώς διαιρείται από χαράδρες», όπως έχει γράψει ο Μισέλ Σιβινιόν.
Η γεωγραφική κατάσταση καθίσταται σαφής από την αφήγηση του Τίτου Λίβιου για τη δημιουργία της ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας το 146 π.Χ. Η περιοχή βόρεια από τον Βαρνούντα και τον Ορβηλο κατοικούνταν από Παίονες. Το φυσικό αυτό σύνορο πρέπει να αναγνωριστεί. Και τα δύο αυτά βουνά ξεπερνούν σε υψόμετρο τα 2.000 μέτρα. Ο Στράβων, γράφοντας λίγα χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, είναι ακόμα πιο συνοπτικός, αναφέροντας ότι η Παιονία ήταν βόρεια της Μακεδονίας και ότι η μόνη σύνδεση μεταξύ των δύο ήταν –και παραμένει– η στενή χαράδρα του Αξιού (Βαρδάρη).
Οι αρχαίοι Παίονες μπορεί να μην ήταν Ελληνες, αλλά απέκτησαν ελληνικά χαρακτηριστικά – και δεν ήταν ποτέ Σλάβοι. Επίσης, δεν ήταν ποτέ Μακεδόνες. Η αρχαία Παιονία ήταν μέρος της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας. Το ίδιο ίσχυε για την Ιονία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, τη Βαβυλωνία, τη Βακτριανή και πολλές άλλες περιοχές. Ολα αυτά τα μέρη, συνεπώς, ήταν προσωρινά «μακεδονικά» – αλλά δεν ήταν ποτέ «Μακεδονία». Η «κλοπή» του Φιλίππου και του Αλέξανδρου από μία περιοχή που δεν ήταν ποτέ Μακεδονία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.
Οι σημερινοί κάτοικοι της περιοχής αυτής δικαιολογούνται πλήρως να υιοθετήσουν τα έθιμα και τις παραδόσεις της αρχαίας Παιονίας. Αυτό που δεν δικαιολογείται είναι η επέκταση του γεωγραφικού όρου «Μακεδονία» στη νότια Γιουγκοσλαβία. Ακόμα και στα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή η λανθασμένη χρήση του όρου έκρυβε ανθυγιεινές εδαφικές επιδιώξεις. Δυστυχώς γνωρίζουμε λίγα για τους αρχαίους Παίονες, εν μέρει επειδή «κανένας Παίονας Φίλιππος δεν κυριάρχησε ποτέ στην Ελλάδα, και κανένας Παίονας Αλέξανδρος δεν κατέκτησε ποτέ τον κόσμο», όπως έχει πει ο Ιργουιν Μέρκερ.
Ωστόσο εμφανίζονται στον Τρωικό Πολέμο (αν και ανήκουν στο στρατόπεδο των Τρώων). Η σύγκρουσή τους με τους Πέρσες καταγράφεται από τον Ηρόδοτο. Πολέμησαν εναντίον του Φιλίππου, που τους υπόταξε, και μαζί με τον Αλέξανδρο κατά των Περσών, ειδικά στη Μάχη των Γαυγαμήλων το 331 π.Χ. Ακόμα και υπό τον ζυγό των Μακεδόνων, απολάμβαναν έναν βαθμό αυτονομίας, όπως φαίνεται από τις διαπραγματεύσεις τους με τους Αθηναίους και από τα νομίσματα που έκοψαν μία σειρά από Παίονες βασιλείς, με ελληνικά ονόματα γραμμένα στα ελληνικά πάνω στα νομίσματα. Ακόμα πιο σημαντικό στοιχείο που αποδεικνύει την αφομοίωση της Παιονίας από τον ελληνικό κόσμο είναι οι αφιερώσεις στα αγάλματα Παιόνων βασιλέων που βρίσκονται στους Δελφούς και την Ολυμπία, και ακόμα περισσότερο το μπρούντζινο κεφάλι ενός παιονικού βίσονα, που βρίσκεται κι αυτό στους Δελφούς.
2) Η σημαία με το μακεδονικό αστέρι πρέπει να αντικατασταθεί. Αυτό το σύμβολο είναι γνωστό μόνο στην ελληνική αρχαιότητα. Ισως το σύμβολο της σύγχρονης Παιονίας μπορεί να είναι το άνθος που έχει λάβει την ονομασία του από αυτήν: η παιώνια.
3) Οι χάρτες που χρησιμοποιούνται σε δημόσιους χώρους και σχολεία πρέπει να σταματήσουν να δείχνουν μία ενιαία «Μακεδονία» που θα εκτείνεται νότια ώς τον Ολυμπο και θα περιλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη. Πρέπει να απαγορευτούν αλυτρωτικού χαρακτήρα χάρτες όπως αυτός που χρησιμοποιούνταν στα σχολεία το 2005 (και ίσως ακόμα και σήμερα), που δείχνει τμήματα της «Μακεδονίας» να είναι υπό αλβανική, βουλγαρική και ελληνική κατοχή. Πρέπει επίσης να σταματήσει η χρήση χαρτονομισμάτων στα οποία απεικονίζεται ο Λευκός Πύργος, αλλά και η πώληση ειδών όπως ο καφές «Πέλλα», με εμπορικό σύμβολο ένα ιστιοφόρο. Τι υπονοεί ένα τέτοιο σύμβολο σε μία χώρα που δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα;
4) Τα αγάλματα του Αλέξανδρου και του Φιλίππου που ανήγειρε τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση των Σκοπίων πρέπει να γκρεμιστούν. Αποτελούν μία προσβολή κατά της Ιστορίας. Θα μπορούσε ο Αλέξανδρος να διαβάσει τις σλαβικές επιγραφές πάνω σε αυτά τα αγάλματα;
Σίγουρα θα υπάρξουν κάποιοι στα Σκόπια που θα αντισταθούν σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο πιστεύω ότι είναι απολύτως αναγκαίες για να συνυπάρξουν ειρηνικά η Ελλάδα και η Παιονία. Πιστεύω επίσης ότι οι ιθαγενείς της χώρας αυτής θα νιώσουν μία ενισχυμένη αίσθηση ασφαλείας γνωρίζοντας ότι η ταυτότητά τους δεν είναι κλεμμένη από κάποιον άλλον.
Στεφανος Μιλερ, Αρχαιολόγος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ